|
Dat weer vær Jahren, in de Russentid,
Do war de Koog hier indikt achter Brȩklum.
Wo um de Hæv nu fette Ossen grast,
De Klewer wöhlt un Værjahrstiden Rappsaat,
Wo Summers Weten steit so dicht as Dutteln
Inn Mælendik, un as dat Reth so hoch,
– Dat mutt keen Snider wȩn, de nich de Ahren,
Dick as de Kattküln, typha æwern Kopp tosam nimmt –:
Weer dotomalen Wattenland un Prilen.
Dat gev in Summer Weid vær wülke Schap,
De inne Flot mit ünner mit den Schȩper
Tohopen kraneln op den höchsten Rȩm,
Wit af vun Minschen, rund herum dat Water –
De Hundsknüll heet de Rȩm noch oppe Kart,
Doch steit dar nu een Burhof bi de anner.
Inn Winter, wenn de Küll de Schap verdrȩben,
Wenn't Water pallsch bet æwern Butendik,
Wenu dar in Schum un Slick de Rȩgenwülpen
Stint fischen, wo des Summers Lurken sungn:
Denn duken, statt de Schap, de glatten Köpp
Vun Seehunn op un glupen vun den Queller
Nieschiri hȩr as na de Minschenkinner,
De stunn un wisen vun den Dik hinut
Un sän: dar spȩlt de Saalhunn oppen Knüll!
Vær Frunslüd gev dat Winters wat to snacken.
Wenn't düster war un't Haf an't Brusen weer,
So hörn se dumpe Stimm, un Ween'n un Klagen,
Un Klockenklang as bi en Likentog –
Un rop na Brȩklum trock dat na de Kark.
Bi Maanschin weer't as Danzen un Gelagg,
Wenn man op Nawern abends mit sin Spinnrad
Den Dik entlank muß un de Waggen seeg:
Wul schudri nog, ok wenn man't jäs ni löv.
Dat gev Geschichten vun verdrunken Minschen,
De inne See ni starben un ni lȩben
Vær Sehnsucht oder wat se leeg opt Hart,
Un se herut lock an de Luft der baben,
Um Hölp to söken bi en Minschenkind.
Dat gev Geschichten vun den Watermann,
De sik sin Leefste halt harr in de Deepde.
Dar harr se bi em hus't an sæben Jahr,
Un sæben Kinner harr se, smuck as Engeln,
Doch jümmer weer ȩr Hart as vuller Thran,
Un't Lengn na baben na ȩr Spȩlkamraden,
Na Minschenstimm, na Vader un na Moder,
Na Sünn un Blöm so æwermächti grot,
Dat se em bȩ, ȩr mal herut to laten,
Un kost dat ok dat Lȩben vun ȩr Kinner,
Un weer't man, wenn der Kark in Brȩklum weer,
Enmal Herr Paster mit de Lüd to sehn,
De dær de Heiloh gungn in Süundagsstat,
De Klocken mal to hörn hindal vun Brȩklnm!
Ja menni Ole wuß noch mehr dervun,
De wuß ȩr Nam, ȩr Vaders Hus un Stell,
Un wa dat all verdrunken un versunken.
Doch weer't ok man Vertelln ut ole Tid:
Dar leeg so menni Schipper oppen Grund,
So menni Rikdom, Kron un Thron to köpen,
So menni arme Strand- un Barnsteensöker,
Oft utgan mit en wunnerli Geföhl,
As harr en Stimm em ropen un he muß,
Un weer nich wedderkam to Fru un Kinner.
Dat Blot dat kruppt, so seggt man, un wer weet denn,
Ob't nich ok Stimm gifft vær dat Minschenhart?
Doch wo en Knüll der so ut Water dukt,
As hier de Hundsknüll fröher vær de Watten,
De sik mit Gras bewurtelt, wo de Queller
Den fetten Slick torügghollt inne Ebb:
Dat süht keen echten Fres', wenn he der wannert,
So denkt he staats an Doden un Gespenster,
An Lȩben, Wirken, an en grönen Koog,
An Dik un Damm de See dat af to dwingn,
De jümmer gift un jümmer wedder nimmt,
Wenn he ni oppaßt oder sik verrȩkent,
De Dörper hett verslungn mit Minsch un Veh,
Mit Kark un Karkhof un mit Klock un Thorn,
Un de den Borrn doch bu't hett, wo he sei't
Un aarut un Hof un Hus hollt achtern Dik.
He slöppt, wo fröher wild de Waggen gungn
Un Schȩp deræwer weg mit vulle Sȩgeln.
Dat Land is sin, he hett sik dat erobert;
Un as en Fischer lurt bi Nett un Angel
Sin Fang to maken, lurt he op den Grund
Un nimmt de See af, wat he krigen kann.
Dat weer berȩdt, berȩkent nu betekent.
Inn hogen Fröhjahr keem der dusend Diker
Mit dusend Schufkarn ut de Mȩkelnborg
Un fungn en lusti graben an un keiern.
As man de Gös' süht wannern, een na een,
Fröh mit de Lurken, as de Mireems ökern,
Süht man de Reegen op den Hundenknüll
Den langen Dag bet in de late Nacht
Torügg un værwarts trecken, op un af,
Un wo se treckt, dar waßt dat as en Hus,
Un as en Schün, un as en Tegelschur,
Un as en Reperbahn, un jümmer länger
Waßt Toll bi Toll de Dik un slutt de Prilen.
In Telten geit dat lusti as opt Jahrmark.
Wo sunst de Seehunn glupen na de Wall,
Dar stat de Beertünn un de Brannwinsschenken,
Dar stat de Dischen, fastrammt inne Eer,
Dar itt un drinkt un slöppt dat Arbeitsvolk,
Un ȩben achter brus't noch oft dat Haf.
Man kennt sin Nücken, man mutt dat besliken
In de Tid noch de Hadbar kumt un tosüht
Un in de Tümpeln Duts un Poggen fangt,
So lang de Kiwitt argerli un flüchti
Um't Minschenvolk herumschellt ut de Luft,
De hier em opstört in sin Lustrevier,
Mit em de Spreen, de flink in ganze Schoben
Int Gras spazeert un sökt, as gev dat Parlen.
Wer paßt darop? Wer wakt, wenn alle slapt?
Dar geit so Een, en Mann in grote Stȩweln,
De rum wadt mit de Hadbar inne Wett.
Dat's Een vun de mit Rittüg un Octanten,
De Baken utstȩkt un dært Fernrohr kikt,
Mit Kȩden mȩt, de tekent un berȩkent
Int Taschenbok – merrn op dat wide Feld –
So as Hans Mommsen weer ut Fahretost
Un Annre de de Freesch mit Ehren nömt.
De kikt na Wedderfahn nn Wedderglas,
Na Maan un Steern, un kennt as de Kalenner
De Flot un de Getiden oppen Prick.
De süht man wannern na de Watten rut
Bi holle Ebb mit Schecht un Kluwerstaken,
De seht den Dik na bi en hoge Flot,
Wa't Water anschælt un sik æwersmitt,
Un dat he richti as en Karkendack
Schreeg fallt, un glatt mit Soden as behæwelt.
Un iwri geit de Arbeit Toll vær Toll,
Un waßt de lange Wall vun beide Enn
Sik jümmer neger, bet't man as en Dor
Dartwischen schint, wo noch dat Water schimmert.
Nu hölp uns Herrgott! Dat's de slimmste Enn,
De lettste, un de Hadbar is al fort!
Doch wenn de ok sik todeit – Kar um Kar vull –
Un ropper stiggt, denn geit dat as en Fest,
Dat Hurah nimmt keen Enn bi Dag un Nacht,
– De Mann mit't Fernrohr jümmer still darbi, –
Un endli steit der bi de eerste Springflot,
Wat Ogen hett un süht de See sik brȩken,
De mächti ankumt den bekannten Weg
Un mal versöcht mit Macht hindær to brȩken,
De Waggen opsmitt, dat dat schumt un brus't –
Un denn den Minschen lett, wat he erobert.
De Koog is klar. –
Nu ward dat wedder still,
Ja stiller noch un wöster as tovær.
De Schap sünd dar verdrȩben un de Seehunn,
Dat Vagelwark mit sams de Arbeitslüd,
Un witaf blinkt de See un treckt de Schȩp,
Un Ebb un Flot blüfft achtern Butendik,
Bet wedder Minschen kamt mit Hack un Spaden,
De Gröben kleit un Watersielen leggt,
De Tümpels todämmt un de Wurthen opsmit,
Un endli Plog un Egg, as sȩker Teken,
Dat nu de Minsch hier künftighin regeert,
Langsam ȩr Spor treckt langs de nien Fennen,
Un plant un sei't ward un Gebüden opricht. |
|
De nie Koog bi Brȩklum leeg noch wöst,
Towöhlt, torȩten hier un dar de Grasnarv.
Man gung wul Sünndags langs den nien Dik,
Een un de Anner, mal dat Wark to sehn,
De Plätz un Wurthen, wo de Telten stunn,
Un wo de Sodens gravt weern to'n Besetten.
Sunst wank dar wȩkenlank keen Minschenseel.
In disse Tid, 't much ok en Sünndag wȩn,
Keem mal dar nachtens Böd an vun en Schipp,
Wat buten liggu blev vær de Norder Piep,
Op hoge See, in Maanschin, ünner Sȩgel.
De Norder Piep herinner keem de Böd,
Un slängeln sik, as weern se wul bekannt,
Umt dröge Hörn, un mank de Platen dær,
Den Pril herop bet an den Hundenknüll,
Mit smȩrte Reems, so sacht, as weern se Smugglers.
Se lȩ'n sik achter'n Dik un stegen ut,
En süß, acht Mann, un fungn dar an to graben,
Un wöhln, un klei'n, un drȩgen æwer Dik, –
Un lisen wedder steken se in See.
Den annern Morgen weern se mit de Flot
Mit Schipp un Böd verswunn as Dag un Nȩwel.
Wat harrn se makt? Dar lepen Wülke rut
Um na to sehn. Vellicht en Lik begraben?
Doch nich! En Lock weer hier un dar, se harrn
De Narv afschælt un rum wöhlt innen Klei,
As harrn se söcht na Gold un Kostbarkeiten.
Dat Schipp, so heet dat, weer en hollandsch Smack,
Weer süden gan, de Hȩver Hallig to. |
|
As un de nie Dik sik lagert harr
Un Prov bestan in Winterstorm un Isgang,
Do gung de Naricht in Avisen um
Un wur bekannt makt inne Krög' un Karken:
De nie Koog bi Brȩklum stunn to Koop,
Parcelenwis' vun so un so vȩl Demat,
Utgistenfri, köpli op apen Bolen,
De Toslagg glik, bi Börgschop oder baar.
Na denn, wat un daran grenz mit sin Hof,
Wat æwerflödi Geld harr mank de Buern,
Wat drifti weer un wull wat Nies versöken,
Wat Junges harr, un ȩr keen Hof to gȩben:
Dat mak sik op na Bredstȩd oppen Koop.
Süh an! Do tree der mank de freeschen Buern,
Mank all de Mummsens, Sönksens un de Harrings,
De kamn weern to'n Verkoop as to'n Verdeelen,
All eenig, wat to hebbn un wat to gȩben,
De Freesch besproken un op Plattdütsch boden –
Dar trȩ Een twischen, un bet an den Disch,
De bo op Freesch, wat utlandsch inne Sprak.
Nüms kenn em, un de Mummsens un de Harrings
De treden forßer rann un boden höger,
Ok Freesch, dat goll de eerste Plaats inn Koog,
Dicht westen dalwarts vunne Kark in Brȩklum,
Den harrn se as ȩr egen längst betracht.
En Mummsens Sæn de kreeg en Harrings Dochder
Un schull en Hof hebbn dicht an Vaders Hof,
De Pris weer fast sett vær »Nie-Süderwisch«.
Dat hölp man nix, de Fremde drev se rop,
As acht he gar keen Geld, un kenn keen Enn:
He wull den Placken hebbn, un kreeg em ok.
Un as he fragt war na sin Nam un Börgschop,
Do neem he'n lütt Notizbok ut sin Tasch
Un wülk Papieren ut dat lüttje Bok
Un sä: Dat Geld is hier in gude Wessels
Op Amsterdam, min Nam ist Rip van Haarlem.
So! Dat weer he! un Alle wussen't nu.
He weer dat west vært Jahr un harr't besehn,
Weer heemli kam, un harr bi Nacht un Nȩwel
To Schipp sik Proben halt vun Eer un Borrn,
Un dar to Hus op Rappsaat sei't un Weten,
De kenn't! Dat weern de Freeschen vun de Maas,
Vun Vließen, Leiden un de Suidersee,
De harrn wi al op Strand un op Pellworm,
De kofften Grund un Borrn as Slachters Speck,
– All as se fett, so harr de Waar en Pris –:
Ostfreesche nömt dat Volk se an de Eider.
Dat weer de Mann, de bald dat graben lei',
Wat los gung op den Placken westen Brȩklum.
Dar war en Wurth opsmeten mit en Graft,
En Platz afstȩken to en Appelhof,
Böm warn der plant, en Holt vun slanke Eschen,
Nu hoch opschaten na en dörtig Jahr,
Hoch æwer Hus un Schün, de domals bu't warn,
Un vull vun Heisters, de der nest't un tȩlt
In ganzen Schoben, de der lacht un schrachelt –
»Mein Hexters« as ol Rip van Haarlem seggt . . . .
Dar kunn he morgens, sän de Knechtens, stan,
Un smök sin kalken Pip, un kiken rop,
As keek he na sin Duben, na »mein Hexters«,
Wa se dar schracheln in de hogen Böm,
As snacken se en Sprak de he verstunn,
De wul torügg reck in en anner Tid,
Wo't nich so eensam weer, wo lewe Minschen
Noch Stimm un Ton harrn, Modersprok noch schall,
As nu de Hexters op den Heisterkrog. |
