Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

De Stattholler vun Schopfheim.

Vetter Hans Jörn, dat dunnert, dat dunnert dar günnert an'n Rhinstrom!
Na, dat gifft en Gewitter! – Ick wull man, dat tog sick vöröwer.
Wa dat so düster all kummt, – ne kik! wa dat blitzt un de Storm sust!
Herr, du mein Gott! – ja, dat kummt, kummt allemal neeger un duller!
Mal doch de Laden man to! – dat Blitzen blennt een de Ogn ja!
So! – un nu hal mi en Kros; – un jüm dar, rückt man wat neeger,
Will jüm en Stückschen vertelln vun'n Stattholler Friedel vun Schopfheim;
Friedel, so hebbt se em nömnt, – un geevt't wo en dösigen Bengel,
Friedel, de weer dat gewiß, vor alln, als he jung weer, dat weet ick!
Awers so smuck, als he weer, hett dar nüms dör de Wischen wul lopen,
Als he noch deen als Knecht bi den Stattholler günnert in Schopfheim.
Luckig un krus weer sin Kopp, un Ogen, de harr he als Steenköhl,
Backen als Melk un als Blot, un so rund un so deftig de Glieder,
Vrenel, de Dochder in't Hus, de harr ehr Freud an den Friedel,
Awers ock Friedel an ehr; – doch weer he ja jümmers de Knecht man.
Ne, wa dat dunnert un blitzt! – un gütt! – He! bring noch en Kros her!
So! – un en Happen darto! – un nu hört mal, wat ick vertelln will.

Mal, vör fifhunnert Jahr, so kreeg ick't to hörn vun min Vader,
Weer dar en gräsigen Krieg, de Panduren fulln dar in't Land 'rin,
Un dar gung't, als dat kunn, – koppöwer gung't un koppünner,
Rike sünd riker noch wurrn an Geld un Gut un an Hochmut,
Arme sünd armer noch wurrn, un man blots in de Schuldn hebbt se tonahmn.
Mennig ehrliche Mann hett't dar bald ni länger prästeern kunnt,
Hett dar sin Saken verlarn un hett Hunger leden un bettelt,
Mennig, de hebbt sick darum ock tohopenrotteert in de Bargen,
Ja, un toletzt bröch de Fred noch en Pack Marodörs uns in't Land rin,
Allerhand Slag, un gefährliche Lüd mit Sawels un Flinten,
Jesus! weer dar en Tid! – uns' Herrgott mag uns bewahren!

Dar, um de sülwige Tid, harr en Bur dar günnert bi Farnau
Vehwark, Hüser un Schüns, un wit hin üwer sin Feldmark
Weer dar keen Lunk un keen Lock, un ov de Felder vun Farnau,
Ganz bit heröwer na't Hus, stunn dar Slüs' an Slüs' – un de Wischen
Hett de Uhli sick meiht un dat Heu sick darvun in de Schün fahrn.
Awers en slechten Gesell weer he doch, so slecht, als dat sunst wul
Nargns so en Daugenix geev, – dar in't Welsche weer he verdorben,
Harr em sin Dochder to'n Fru ni de Statthalter geben vun Schopfheim,
Vrenel, so fram un so klok un so leevlich un smuck als de Morgen,
Harr dar keen Deern nich in't Hus bit to Afgahstid bi em bleben,
Un keen Knecht bi em deent, dat is seker. – Dar kummt wul en Bettler,

Un man gifft em keen Brod, – so seggt man doch eben in Freden:
»Hölp di uns Herrgott!« – He nich! – »Ick will di dat Betteln verdriben!«
Flökt he un schellt, – »un nu gah! – dat is Tid, sunst halt di de Deuwel!«
Un de Armn hebbt dar weent im hebbt sick beklagt bi uns' Herrgott.
Jeden, den dröppt so sin Tid! – – Un mal, en Wek so vör Wihnacht
Hett dar de Uhli jüst slacht un Mettwurst stoppt bi't an'n Abend.
Rösten to Nacht bi en Kros un bi brade Rippen sick gut da'n.
»Vreneli, lop mal in'n Keller!« – un »Vreneli, hal mi to drinken!«
Hett he wul twintig mal mit sin pipige Stimm na ehr ropen.
Un taxeert is he wurrn so op söben Kros un en Rößel. – –

Awers wo meent jüm denn nu, weer de sülwige Tid wul de Friedel?
Achter in't Foderlock, bi den Herrn sin Per' un sin Ossen
Hebbt jüm meent? – o, jawul! all um Faßlabnd weer he sin Herrn ja
Wuppdi! weg un verswunn, sunst harr em de Ole bi't Jack kreegn;
Ob he nu Böses begahn in de Tid? – ick schall't ni verraden,
Wat geiht mi dat ock an! – he is fort, – un öwer en Monat
Hebbt se keen Spor vun em hatt. So wat bit Anfang April hin
Steiht he dar twischen de Bargen, dar günd bi de Armen un Bettlers.
Schön an Gestalt un Gesicht un fründlich gegen se all dar,
Modig toglik als en Löv, doch darbi vull kloke Besinnung,
Harrn se all em so geern, – un se sä'n em: »Wes' du uns' Hauptmann!
»Wat du seggst, wüllt wi do'n, un hingahn, wo du uns hinschickst!«
Hunnertunföffdig Mann un söbenunsöbendig Junge.
Un de Friedel, de seggt: »Dat nehm ick an! – un dat eerste,
»Wat wi to do'n hebbt, dat is, de Marodörs to verdriben,
»Ock wenn en rike Bur wo de Armen plagt un se utsuggt,
»Wüllt wi na Art un na Schick em wisen, wakeen als dar Herr is,
»Bit dar Gesetz mal un Recht un Ordnung wedder in't Land kummt!«
Hölp uns de leewe Gott! – Nu röppt se tohopen de Hauptmann:
»Kinners, wat fangt wi denn an? – als ick hört, hett de Uhli all inslacht,
»Un dar weer dar wull sacht en Schinken to haln ut de Bütten.
»Oder en Stückerwat Wuss', – wa weer't? – doch de Vrenel, de durt mi!
»Beter, dar gaht man en paar un kamt un bedt um de Wuss' em,
»Seggt denn: ick gröt em ock smuck! un he schull't in Freden vertehren,
»Un vun de prächtige Sög man to Prov mi en beten mal schicken!
»Hebbt wi em dochen verjagt ut sin Gaardn all so faken en Hattbock
»Hebbt wi em doch op de Wisch keen eenzigen Halm noch to Schann pett,
»Oder mal schüttelt in'n Bom? – un is dar sin Jungs un sin Knechens,
»Dochen ni so veel geschehn; – se hebbt dar doch hött un dat Veh börnt
»Nachts Klock um een, un des Morrns vör Dag, – un nüms kann dar klagen!
»Le't em dat örndtlich an't Hart! – ick wünsch denn gude Verrichtung!«
»Sä't, – un dree gung'n dar fort, un se keemn dar mit Säck bi den Uhli:
»Schön gu'n Abnd!« – »Sackerment! De Deuwel hat jüm – wat wüllt ju?«
»Kamt dar vun'n Sadelhoff, – un nu wiest uns, wasück ju gesinnt sünd,

»Hett uns' Meister uns seggt, un datsülwige seggt wi jüm wedder,« –
Leider weer, als se keemn, ock jüst de Vrenel herutgahn,
Un de Uhli alleen mit de Knechs, de leegn op de Slapbänk,
Un de Uhli vull Win, geev grawe un patzige Antwort.
»Seggt man ju Meister vun mi, (doch mit Ehren hört em de Nam ni)
»Meister? – wat Snick un wat Snack! – ha, Meister!? – wakeen is dar Meister?
»Drifft dar ni Packtüg genog so herum to stehln un to betteln!?
»Driwers vun allerhand Slag, un Banditen un ole Suldaten
»Un Gott weet noch, wat sunst för Lumpenpack un Gesindel,
»Geev man se all man en Stück, so kunn man noch sülbn mit se lopen!
»Pack jüm! – heff ick't ni seggt!! –« »Ach, leewe Herr, man en beten
»Gevt ut Erbarm uns vunabnd, – un en lüttjes Stück vun de Mettwuss'!«
»Töv man, du Lump, kumm mal her! – en Rippenstück is di beter!
»Jakob, lang mi mal ebn vun de Wand dar den Knüppel herünner!
»Glieks op de Sted mi ut't Hus! – sunst lohnt't, Gott straf mi, noch Prügels!«
Ja, dar gungn se herut; – doch dar achterher vun de Slapbank
Sleeken de Knechs ut de Döhr un söchen de Vrenel dar buten:
»Fru, dat weer dar verkehrt vun uns' Herr, nu radt, wat to do'n is!
»Dat un dat is geschehn, – un an uns, dar hebbt se't verdeent ni,
»Hebbt wi mal Water verlangt, un hebbt wi mal passt op de Hattböck,
»Nachts Klock um een, oder morrns, – wi kunn dar doch nümmer ni klagen,
»Ja konträr! – denn se hölpen uns noch! – segg, de'n se ni, Jakob? –

»Awers, kamt wi nu wedder, – se ward dar wat anners uns wisen!« –
Un de Vrenel, de hört't und makt dar bedenkliche Ogen,
Vrenel, de bunn sick de Mütz un tux dar an't Mailänner Halsdok,
Vrenel, de bunn sick de Schört, – »He, Joseph, spann mal dat Perd an,
»Nimm ock en Strohklapp mit! – – Hest't hört? – un lat mi den Meister
»Jo nix marken darvun! – du, Jakob, gah op de Landstrat,
»Seeg, ob't seker noch is, un ob nargns Banditen herumlurt!«

Awers nu kamt se bidess mit de lerrigen Säck bi den Friedel;
Dusend un Sapperment! wa em dar de Flamm in't Gesicht keem,
Als he se frag, un se sä'n: »En anner mal gah du man sülbn hin!
»Uhli, den is dat to hitt, – – un du sülbn muß kamn un em blasen!«
»Dat's en Wort, dat ick gah!« seggt nu de Friedel un bollert,
»Lang schall't Uhli ni brenn! – dat's köhlig buten in'n Karkhoff! – –
»Uhli, dat kann ick di seggn, – du hest wul dat Letzt in de Röp all!«
Segg't, un fleut dar in't Holt, – un gauer als man en Hand kehrt,
Fleut dat vun Holt nu to Holt an alle Ecken un Kanten,
Löppt dar tohopen heran nu vun alle Kanten un Ecken.
»Heisa! – lustig bargdal! denn de Wischen-Uhli hett inflacht!
»Forts op de Sted nu darhin! – wie slacht dar vunnacht noch den Uhli!
»Deit mi man leed um de Fru, denn se ward sick gräsig verschrecken.«
Düster nu tüggt dat hindal wul hin dör' Hecken un Knicken,
Günnert bi Reibek hinlang un in'n Danner-Wold un vun dar weg
Rechts hin un links hin in't Holt bi Farnau; – Kriggst du mi, – hest mi!
Holtlüd fahrt dar mit Slerrns un mit Wagens de Wischen herünner,
Seht se un duckt sick to Eer an de Brügg, dar bi Steen, un da bedt se:
»Alle guden Geister! – – du hillige Mutter Maria!«
Awers als dar ut't Holt nu bi Farnau Friedel herutkummt,
Pisselt he lis' na sin Jungs: »He, torügg! ick hör dar en Wagen.
»Wenn't wul de Fakterin weer, denn se reis' vör korten na Basel;
»Dat se sick jo ni verschreck! – doch tövt, ick will dar alleen gahn!«
Seggt', un als he nu kummt, dar witscht dat herünner vun'n Wagen.
Löppt dar in'n Draff op em to un kikt em so blid in de Ogen:
»Friedel! süh, un du büst't? – ach, ja! – un hartli willkamn mi
»Ünner den Heben so blau un de leewen, fründlichen Steerns all!
»Süh, ick nöm di noch du, – wat warrst di awers wul dacht hebbn
»Nun min trutzigen Mann un vun sin trutzige Antwort?!
»Süh, ick kann ni daför, als't to lat weer, keem eerst de Joseph
»Buten na't Stegelsch un sä't, sunst harr sick't seker ni todragn,
»Ach, du lövst mi wul ni, wa ick straft bün! – betere Tiden
»Heff ick bi Vader verlevt, dar to Hus! – nu sünd se vöröwer.
»Sühst, dar bring ick di wat! – hier toeerst en Büdel vull Kassbein,
»Appeln uu Beern, de ick wahrt, un en Prov ock darbi vun min Schapskees',
»Hier noch en Büdel vull Mehl, un dar noch en prächtige Mettwuss',
»Süh, un en Anker mit Win, – paß op un schülpel nich öwer,
»Hett keen Pruppen in't Spunt! – un süh! ock en Büdel Toback noch! –
»Kumm doch en beten afsit, dat de Holtlüd eerst mal verbi kamt,
»Wes' mi ock ördntlich un nett! – hest hört? – un wahr din Geweten! –
Awers de Friedel, de sweert dar: »Bi'n Deuwel! de Uhli mutt starben!
»Ahne Gnad!« – – doch de Vrenel, de seggt: »Nu hör mi een Wort noch!
»Hest du dat swarn em – nu ja! – wenn't Tid is, starvt wi ja all mal;
»Un de Uhli wul ock, – doch du – lat leben, wat Gott will!
»Nu denk sülbn an din Seel un an dat, wat tonöst di bevörsteiht!
»Sühst, so'n Leben verleidt, – un dat ward di toletzt to'n Verdreeten,
»Büst ja in't Land ni to Hus, un hest ja keen Vader un Moder!
»Müchst doch wul ock mal torügg, – denn du arvst ja en prächtige Bursted,
»Günnert in Langenau, – un gefallt di tonöst mal en Mäten,
»Dat dar din Oln ock gefallt, so kannst noch Stattholler nömt warrn.
»Segg, wa würr di dat gahn, wenn du denn tonösten torüggdachst,
»Un regeerst dar mit Hann vull Blot in en Amt vun uns' Herrgott?? – –
»Hol't doch den Uhli to Gud', un sin Groffheit nimm als en Ehr op,
»Weer't denn ock eben keen Ehr, so bedenk doch, dat he min Mann is!
»Slog't nich in Schopfheim ölm? – – dat is Tid! – nu segg, üb du hörn wullt!«
Awers de Friedel, de steiht dar un steiht in sware Gedanken,
Drückt sick de Tran ut de Ogn un müch wul snacken, un kann't ni!
Endlich da smölt em dat Hart, – »Nu ja denn!« – seggt he, »so küß mi!
»Gah mit Gott na din Hus, – nu ja, – ick will mi bekehren! –
»Lüd dar – hallo! packt tohop! – wi wüllt in Freden torügggahn,
»Lopt dar na'n Redder en Paar, un scheet mi en Stückerwat Hattböck!«
Seggt't un geiht dar in't Holt un weent un süht dar na'n Heben,
Bit alleben de Steerns in't Morgenlicht sick verglimmt hebbt.
Endlich, dar gung he denn ock, – doch mennig mal noch tonösten
Keeken de annern sick an un fragn: »wat feilt wul uns' Hauptmann?«

Awers de Vrenel bidess, de liggt bi den Uhli un stött em:
»Heda, snark doch ni so! – man kann ja de Ogen ni tokriegn!«
Un de Uhli, de bewert un streckt sick: »Vrenel, wat feilt mi?«
»Na, – un wat is dar denn los?« – »Ach, ick heff en blödigen Drom hatt!
»Vrenel, dat geiht mi ni gut! – ach, ick heff mi sülbn ja all slacht sehn!
»Dröm dar, se steeken mi dod, – un kreegn in de Bütt mi to bröden!
»Ach, un se schrapen mi richtig mit't Mess! – du lövst ni, wa't weh de'!« –

Awers de Vrenel, de seggt: »Dat makt nix! – kummt dar ni faken
»Sowat vör? – na, du dachst wul an't Swien, un dar hest du di slacht sehn!«

Awers mit Uhli sin Slap is't verbi, un sware Gedanken
Plagt em un quält em dat Hart, de ganze Nacht bit des Morgens,
Bit he den Kaffee nu drinkt, un de Supp em Vrenel torechtmakt.

Schüchtern kummt dar bidess jüst en ole Mann in de Döhr 'rin:
»Kümmel?! – Wachholderbein?! – – is vunmorrns nich en beten to handeln?!«
»Ne, wi brukt dar doch nix!« – »Na, ick kam ock egntlich herin man,
»Meister Uhli, mit jüm man en Wort in de Il mal to snacken.
»De dar is wul de Fru, so mag se't hören, – dat schad't ni! –
»Annernachtens dar fahrn wi selv föffd lank de Wischen herünner.
»Ick, – min Perd un de Jung – un den Vagt sin Perd un de Matthies,
»Als bi Farnau wi kamt, steiht't dar vull vun verdächtige Mannslüd,
»Links in be Büscher herin, – un en lustigen Kerl an de Landstrat
»Mit en Fru noch darto, – dat much wul en sauberes Paar we'n!
»Seeg ick ehr wedder, – wat gelt't – mank hunnert will ick ehr 'rutkenn!
»Schien ock de Mand ni so hell? un harr ick nich Ogen un Ohren?
»Su veel hör ick genau, dat dar flökt murr: »Uhli mutt starben!«
»Jüst als ick lanks bi em slek, dar sä he't ebn an dat Frunsmensch,
»Wider kunn ick ni hörn, – un nu weet jüm, wat ick ju seggn wull; –
»Töbn un noch länger to lurn, weer ni gut, – ick mak, dat ick wegkeem;
»Nu adjüs denn! – ick gah; – un nu do't, wat't beste to do'n is!«
O, wa de Vrenel dar lur; – doch heel se sick smuck bi Besinnung.
»Hest't denn ni markt an sin Snack? – na, he sä't mul blots um den Bramwin?«
Awers de Uhli, de hör dar un seeg nix mehr, denn in Ohnmacht
Leeg he, verdreiht mit de Ogn, – man seeg dar blots noch dat Witte;
Lahm un slapp weer de Tung, un swart un blau weer de Uhli
Ganz bit tohöchden an'n Hals: – se halt den Meister vun Hagen,
Halt em den Dokter vun Zell; – doch umsünst! em weer ni to hölpen! –
Friedel, so weer dat denn wahr, wat du sä'st, de Uhli mutt starben!?
Morgens dar weer dat noch so! – doch des Middags meer dat all anners,
Snacken weer lang all verbi, – un leeger wurr he un leeger,
Ehr noch de Wek weer to Enn, dar sungn se buten bi Farnau:
» Mitten im Leben wir sind« mit den Uhli hin op de Landstrat. –
Dat se fort mit em drogn, dat is wahr! – doch sä'n se, en anner
Weer dar kamn, em to haln, un he spökel als blödigen Ewer;
Kummt dar denn Nachts mal torügg de een un anner vun't Bargwark,
Gar mit en düchtigen Strich, un dar kummt so'n blödigen Ewer,
Gaht em smuck ut'n Weg, denn seker is dat de Uhli, –
Seht jüm nix, – na, so is he dat ni! – ick seeg em noch nümmer!
Awers wakeen hett tonöst de arme Vrenel wul Trost bröcht?
Hel veel hett se ni weent, – – ja, un söben Weken na Pingsten
Kanzel de Preester ehr all, – mit wakeen? – jüm künnt dat wul denken!
Na, un de Bader hett flökt! – un swern hett he: »Ick lid't ni!
»So en verlopen Gesell?! – un darto mit min livliche Dochder?!
»Se, de min Fleesch un min Blot?! Ne, nümmer lid ick dat! – nümmer!«
Awers wat is denn passeert? – – se weer ja de eenzige Dochder,
Weer ja för sick un alleen; – un much he ock snacken un snacken,
Vrenel, de wuss, wat se de'; – doch dörf se em nümmer in't Hus kamn. –
Keem em ock nümmer in't Hus, – bit na Micheli ehr Vader
Ritt dar bi Wil dör de Wisch un hett sick en Wagen null Win köfft.
Hoch is dat Water jüst we'n, – un düster de Nacht – als he dör is,
Feilt he de richtige Spor, un afwarts drift he un afwarts,
Fallt ut'n Sadel hindal un süht dat Öwer ni wedder.
Un an de Schorbrügg da nerrn, da hebbt se tonösten em 'rutfischt.

Friedel awers in Freden tüggt mit sin Vrenel na Schopfheim,
Nimmt dar dat Hus un den Hoff in Besitz un tonöst ward he Börger,
Hölt sick gehörig un brav, – un he kann ja ock lesen un schriben, –
Hölp uns de leewe Gott! – un alleben kummt he to Ansehn.
Wer ward Karkenjurat un wer Inspecter un steiht dar
Nösten an't Rathusfenster un lacht doch so fründlich, wenn eben,
Smuck mit den Hot in de Hand, mal en Langenauer verbigeiht?
Richtig, de Friedel, de is't, de smucke luckige Kruskopp!
Ne, wa dat dunnert un blitzt un gütt! – ick löv, dat Gewitter
Kummt dar vun frischen tohöch; – – ja, toletzt dar sä'n se: »de Hugli
»Kann ja ni lesen un schribn, – un wa kann he Stattholler bliben?!
»Friedel, de weer so de Mann! de mutt uns Börgers regeeren!
»Is ja so brav un so gut un in alle Stücken bewannert,
»Un sin Fru is ja Statthollers Blot un so brav als he sülbn is,
»Segg man ja, dat du wullt, denn wi lat uns doch ni begöschen!«
»Nu, so segg ick denn ja! – dat Regeern, dat ward mi ni swar falln!«
Dreemal knalln da de Schüss; – – Herr Jesus! ne, wat en Weder!
Ne, wa dat dunnert un blitzt! – – des Abnds in de Plog un in'n Engel
Hebbt se bit deep in de Nacht dar danzt un eten un drunken,
Ja, un en braweren Mann harr de Stadt wul nümmer sick utsehn,
Un de Vrenel, de günn ick dat ock, – denn tonösten in Schopfheim
Schenk se en Orgel de Kark, – vör Tiden sung noch de Köster.
Ja, un de Marodörs, ick meen, de hett he verdreben!
Hett dar mit Rat un mit Hölp, wo he kunn, ock de Börgers tu Hand gahn!

Awers sin Vrenel un he, de hebbt dar in Freden un Leevde
Lang mit enanner noch levt un Gudes da'n an de Armen,
Ja, un se schenk em sogar nuch söben Kinner tonösten!
Hölp uns de leewe Gott!! – un dar stammt nun em dar in Schopfheim
Mennig Famili noch af un blöht dar in Ehren un Rikdom,
Hülp uns de leewe Gott!! – Herr Je! – in't Herrgottes Namen!! –
Dat weer en Slag un en Knall! – dat drück een richtig tohopen! –
Mennig Famili, ja, ja ! – doch de meisten weet dat wul sülbn ni,
Wer se sünd un woher; – ick kunn bi de Fingern se optelln,
Awers min Kros, de is ut! – Ne, hör, wat giff't denn dar buten?!
Vetter, Hans Jörn! – dat is Sturm! – Für! Für! – – se lopt all tohopen!