Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

De Wisch.

Dar, wo de Haargeist still im alleen in de Merrennachtstunn sitt
Un op't gollen Geschirr de Leh vun Sülwer sick haarn deit,
[Dodenaus Jungens, de weet dat genau] an'n buschigen Feldbarg,
Wo mit en fröhlich Gesicht un hell ut de düstere Deepde
Leevlich blinkert de Wisch un hin na Dodenau dalspringt,
Swevt min Ogen mit Lust un swevt min Hart in Gedanken.

Gröt di Gott, min lütt Wisch, du leevliche Dochder vun'n Feldbarg!
Hör nu, wat ick di segg, nu will ick ehrn di mit Leeder
Un so wit, als du geihst, mit Gesang di fröhlich geleiten!

Nerrn in'n heemlichen Schoot vun de Felsen lisen to Welt kamn,
Sögt an de Wulken mit Duft un Dau un Regen vun'n Heben,
Liggst du un slöppst in de Dönsch, als en Poppen liggt in de Wickeln,
Heemlich un wol verwahrt, un keeneen noch hett dar mit Ogen
Sehn un bekiken di dörft, wa schön min Mädeln so darliggt
In sin Bett vun Krystall un de Deidei prächtig vun Sülwer,
Nümmer is't ock en Ohr sin Aten to marken vergünnt we'n,
Oder sin Stimm mal to hörn, sin lisen Ween'n un sin Smustern;
Stille Geister alleen, de gaht dar op heemliche Fotstig
Ut un in, di to wahrn un tu nährn un lehrt di dat Lopen,
Geut di en fröhlichen Sinn un wiest di de nützlichen Saken,
Un keen Wort is verlarn vun allens, wat se di seggn dot.
Denn sobald du tonöst op din egen Föt man eerst gahn kannst,
Slikst du di lis' als en Mus un plattbarfot ut de Kamer
Schüchtern in't Frie herut un kikst mit Lachen na'n Heben.
O, wa büst du so nett! un wa hest du so lustige Ogen!
Süh mal, dar buten is't smuck, un süh mal, dat büst wul ni modn we'n.
Hörst, wa de Bläder di ruscht? un hörst, wa de Bageln di singn do't?
Ja, du seggst mi; »Ick hör't, doch gah ick wider un bliv ni,
»Fröhlich is ja min Weg un allemal schöner, je wider!«
Ne, nu süh mi mal an, wa de Lüttje richtig all springn kann!
»Kannst mi krign?« so seqgt se un lacht, un »wullt mi, so hal mi!«
Jümmers en anneren Weg un jümmers en anneres Wagstück!
Fall mi de Höchden ni dal! perdauz! – dar hebbt wi't! – da liggt se!
Sühst du? hefft ick't ni seggt?! – Doch spaße se wider un wider,
Krappelt op Föten un Hann, un wuppdi! is se tohöch kam,
Krüppt in de Büscher herin, – un nu sök! – dar kikt se all wedder! –
Töv, ick kam! – Dar röppt se all wedder achter de Böken:
»Ra' mal, wo bün ick denn nu?« – un hett so'n spaßige Infäll.
Awers so als du da geihst, warrst allemal gröter un smucker,
Wo din leevliche Aten man weiht, dar farvt sick de Anger,
Gröner na rechts un na links, – dar kamt in'n saftigen Wassdom,
Gras un Krüder tohöch un reckt de smidigen Spitzen,
Kamt ock de farwigen Blom un kamt de Imms all to sugen.
Süh, un de Plogsteert de kummt, un de Gös sogar mit de Küken.
Allens will di beschaun un allens will di begröten;
Un din fröhliches Hart gift allns en fröhliche Antwort:
»Kamt, min nüdlichen Tiern, dar hebbt jüm Eten un Drinken,
Wider mut ick in Il, so nehm't un segen [ju] Gott dat!«

Awers nu ra' mi mal een, maneem uns' Mäden nu hingeiht!
Meent vellicht wul to Danz un hin na de lustigen Burjungs?
Uzfeld hüppt se verbi un tonösten wider un wider
Hin na't prächtige Böken un hört de hillige Mess an.
Artig is se un gut, man kann't nich anners ehr naseggn.
Nöst na de hillige Mess, denn seggt se: »Nu will ick mi spoden,
Dat ick mal vorwärts kam«. – Dar sünd wi all neeger bi Schönau,
Nu verbi an't Kastell un allemal wider un wider
Twischen Bargen un Bargen, in'n duftigen, köhligen Schatten,
Un an mennig Krüz noch verbi un an mennig Kapell noch.

Awers so als du da geihst, warrst allemal gröter un smucker,
Wo din leevliche Aten man weiht, dar farvt sick de Anger,
Grüner na rechts un na links, dar kamt in'n saftigen Wassdom
Frische Krüder tohöch. Wa scheet dar in prächtige Strüscher
Blom an Blom ut de Eer un gehle, saftige Wicheln!
Lis' mit din Aten bedaut staht hunnertdusend vun Eerdbein
Dar mit de rötlichen Köpp un tövt an'n sattigen Feldweg.
Vun din Aten ernährt, waßt op de sünnigen Höchden
Wit op de Felder herum de Saat in goldige Striemels.
Vun din Aten erquickt, singt, achter de Büscher versteken.
Fröhlich de Jung bi de Köh, un de Holtert schallt mank de Büken.
Mambeker Zicken, de kamt, un de wulligen Lammer vun Zell her;
Allens leut dar un wevt un klingt in fröhliche Leeder;
Allens grönt dar un blöht in dusend prächtige Farben;
Alllens is dar in'n Staat un will min lütt Mäden begröten;
Doch nu büst keen lütt Mäden ni mehr, au nöm ick di Junfer.

Awers da günd an de Brügg, ni mit vun't prächtige Steenkrüz,
Klattert de Jungens vun Zell tohöch an de felsigen Öwers,
Sökt sick de sötlichen Blom un kikt dar verwunnert nun baben,
»Toneli«, seggt da de Seppel, »wat doch de Wisch wul in'n Kopp hett,
Süh doch, wa se da steiht un wa se hindal op de Strat kikt
Mit ehr Ogen so deep, un wa mit eenmal se tohöch fahrt
Un in de Felder herin, un mit sick sülbn noch in'n Strit is!«

So gefallst mi ni recht, du leevliche Dochder vun'n Feldbarg,
Ebn als de Seppel, ne, ne! wat wul för Flausen in'n Kopp hest?
Feilt di wat? segg mi dat fri un vertell mi man geern, wat du hebbn wullt!
Awers wakeen dar nix seggt, dat büst du un swankst dör de Felder
Still un heemlich verbi un verlarn in deepe Gedanken,
Twischen dat Wischendal un so hin na't Husemer Bargwark,
Wesselst sogar mit'n Glov un warrst en luterischen Ketzer.
Heff ick't denn nick all segt un heff mi't jümmers all vorstellt?
Doch wat geschehn, is geschehn! un nu hölpt gar keen Drau'n un keen Schell mehr,
Ännern lett sick dat nich, un so will ick di leemer noch hölpen;
Nösten bringst mi wull dochen noch Freud un en lustige Stunn noch!
Hol mi en Ogenblick still. – nu will ick luterisch di antehn;
Dar, min Kind, sünd de Strümp mit de witten künstlichen Maschen,
Teh se an, wenn du kannst, – un dar de Schoh mit de Snalln an,
Dar grönfarbig en Rock, de dar fallt in künstliche Krüsen,
Foln an Foln di so smuck vun'n Spenser dal bit de Schohsnalln,
Sitt he uck gut? – un hak em lohop un nimm dar dat Bossdock
Sammit un rosenrot, – un nu dreih di de künstlichen Flechen,
Wickel se baben in'n Topp, un kämm mi un strigel din Flasshaar;
So! – un hindal nun de Nack un tohopenknütt mit en Haartopp,
Fallt dar vun't Flechenband di de siden Enns op de Schullern
Bit an den ünnersten Rocksom hin; – un gefallt di de Kapp ock?
Himmelblauen Dammasch, un bestickt mit prächtige Goldblom?
Teh dat Band man herop, dat dar mank de Snörn hindörgeiht,
Ünner de Flechen hinlank, du Tapps! un öwer de Ohren, –
Smuck dar vör mit en Sleuf, un apen tonöst na't Gesicht hin!
Nu de Platen vun Sied, un wat mehr? – ja denn noch den Hauptstaat,
Twintig Ehl in't Geveert denn dat bunte Mailänder Halsdock;
Als en luftige Wulk an'n Morgenheben in't Vorjahr
Swevt di't öwer de Boss un stiggt dar un fallt mit'n Aten,
Leggt sick öwer de Schullern hindal un glitt mit de Ecken
Öwer den Rügg di hinlank un flüggt dar, wenn du in'n Wind geihst.
Wer lang hett, de lett dar lang hangn, – so hör ick min Levdag,
Hang de Ärmel an'n Arm, ick meen ock, dat Wedder is prächtig,
So! dat dat Hemd ock to sehn un de Arms, de so stattlich und drall sünd,
Un den Strohhot hol man bi't Band un dreg in de Hand em;
Warmer beschient di de Sünn un lücht di mehr in de Ogen,
Driggst du den Hot in de Hand, un likers lett di dat smucker!
Utstaffeert büst du nu, un so schön als stunnst du to 'Vadder,
Ja, so gefällst du mi recht! – dat mutt ick seggn, wat en Junfer!

Ei doch, ma se sick freut, un wa se so keut nu verbihöppt,
Jüst als wull se wul seggn: Kit her, nu bün ick Frau Amtmannsch!
Wa se di dreiht mit'n Kopp, un so alle Näslang torügg süht,
Ob wi ock ördntlich ehr seht, un ob wi ock ördntlich ehr nakikt!
Ja, du büst ja so smuck, du lütt Junfer, ja, un wi seht di.
Du, Markgräfer Mamsell, du mit din goldige Staatskapp,
Mit din Flechen so lang un mit din prächtige Haarsleuf,
Mit din flattriges Dok, verduppelt künstlich tohopleggt!

Awers ra' mi mal een, wo de stolze Junfer nu hingeiht.
Na, ick denk, op 'n Platz, vellicht na den schattigen Linnbom,
Oder vellicht in de Schenk, un wul gar na de Husemer Burjungs?
Meent jüm? – Richtig so is't! – an't Bargwark ruscht se vöröwer,
Grippt mal en beten darin un dreiht mal en beten de Räder,
Wa de Balgen ock prußt. un blast, dat't Für se nich utgeiht!

Awers da blifft se di ni, – herut in de Husemer Felder
Schütt se di öwer de Wehr in grote Stappen na Farnau,
Kannst du mi krign, denn man los! – un hin dör't
Kaspel nun Schopfheim.

Awers bi Gündehus, wer steiht denn dar günd an de Landstrat.
Tövt dar so lang bit du kummft, un geiht in de Möt di so fröhlich,
Löppt op di los un gifft di de Hand un fallt di an'n Bossen?
Kennst din lütt Süster ni mehr? se kummt dar herünner vun Wisleth.
Op un dal doch hett se din Gang un all din Geberden.
Ja, du kennst ehr wul noch! Warum ni? hartlich un fröhlich
Nimm din lütt Süster in'n Arm, gev acht un drück mi dat Kind ni!

Nu geiht't wider all fort un allemal deeper un deeper.
Sühst du da vör wul dat Röttler Sloß? – verfulln is dat Mürwark
In de vertafelten Stubn mit gollen Listen un Simswark
Hebbt dar de Fürsten mal wahnt un smucke, fürstliche Frunslüd,
Herren un Herrengesind, un nix als Freud weer in Röttlen.
Awers nu süh, wa so still dar allns! vun undenkliche Tidn her
Brennt dar keen Lichter ni mehr un flackert keen Flamm op den Fürheerd,
Geiht dar in'n Keller keen Kros und geiht dar keen Ammer in'n Sot dal,
Wille Düffels man blots, de but op de ulmigen Böm noch.
Süh mal, Möhlbarg dar günd! – un dar in'n Schatten versteken
Liggt ja dat Föhris-Hus, un an'n Barg de Holstemer Kark ja!
Steen' dat lat wi bi Sit, un fahr dar hindör mank de Felder.
Gude Weg, de sünd ock nich um, – un dat Lopen versteihst du,
Wenn dat ni dalwarts gung, ick wüss nich, ob ick di nakeem.
Nerrn dar bi Steen tümmst du wedder herut in'n lustigen Fortschritt,
Lustig öwer de Strat; un nu gaht mi wider in't Winland,
Dicht an Hauigen lank un dicht an Hagen un Röttlen,
Kik mal en beten tohöch, wer steiht denn da baben an't Fenster
In sin stattliche Kapp un mit sin fründlichen Ogen? – – –
Bück di smuck, mak en Knix, – un segg »Gu'n Morgen,Herr Paster!«
Nu na Thumrigen hin un nu in't Lörracher Feldmark.
Sühst du de saubere Stadt mit all ehr Fenstern un Gebels?
Sühst du de Basler Herrn dar günd op de stöwige Landstrat,
Wa se di ridt un di fahrt?! – un sühst du dat Stettener Weertshus?
Warum warrst denn so still? – un wagst dar ni röwer to kiken?
Ja, du sühst wul en Krüz, en hilliges Krüz wul vun widen,
Trust't nich un möchst wul torügg, – na, darum wes' man ni grulich!
Bald so staht wie ja fri, dar in't frie Land bi de Schweizers!

Awers so als du dar geihst vun't Bargwark 'rünner na Schopfheim,
Ganz bit an Stetten hindal so op din steenige Landstrat,
Bald mal rechts, bald wedder mal links, – lik ut un in'n Bagen.
Zwischen Damm und Faschins wallst allemal gröter un schöner,
Fröhlicher allemal un flidiger, wenn ick so seggn dörf.
Wo din leevliche Aten man weiht, dar farvt sick de Anger
Gröner na rechts un na links, – dar kamt in'n saftigen Wassdom
Nie Krüder tohöch, – wa prangt dar in prächtige Farben
Blom an Blom bi di 'rum, un de Fleerlinks flattert daröwer.
Kleewer un Botterblom un allens bunt mankenanner,
Fruenmantel un Hasenbrod und duftigen Kümmel,
Sünnblom gar un dat Hawermark, un de Büschel vun Ruggras!
Glitzert de Dau ni so hell op alle Bläder un Spitzen?
Wad't ni de Adbar herum op hoge Stülten datwischen?
Teht ni vun Barg to Barg sick hinlank in wälige Striemels
Fette Wischen so grön in de Feern un Koppeln an Koppeln?
Un dartwischen dar staht de stattlichen Dörper un Karken;
Süh, vun Brumbek de Köh! un süh doch de Falen von Lörrach!
Fret di dat Gras ut de Hand, un springt un dangt di vör Freuden!
Un nun Bom hin to Bom, vun Zell hindal bit na Richen
Holt dar en Judenschol mit Fleut un Pipen de Nagels!
Dar en ulmige Lindn. – de Stormwind hett ehr in't Graff leggt!
Awers rechts hin un links, to beide Siden an't Öwer,
Süh, wa swankt dar un hangt de Ahrn vun'n wäligen Weeten;
Op de Höchden de Win! – Un ma wogt op luftige Bargen
Rechts un links ni de Wold null düstre Eeken un Böken,
O, dat's allens so schön! un öwerall anners un schöner,
Feldbargs Dochder, un wo du man büst, is Nahrung un Leben!
Babn bi di 'rum an de Sit un herum an de Sit di na ünnern,
Ho, wa de Wagens dar knarrt, wa de Swepen knallt, un de Leh ruscht!
Un du seggst se gu'n Dag un nickst un snackst mit se all wat,
Steiht dar en Möhl wo an'n Weg, en Ölwark oder en Kornmöhl,
Möhln, de dar sagt oder stampt, un Isenhamers un Smeden,
Grippst mit smidige Arms du darin un gelenkige Fingern,
Hölpst den Möller bi't Mahln un hölpst de Deerns vun de Handqueern,

Spinnst dat Husemer Isen als Hemd in smidige Dratwiern,
Sagst de Eeken to Bahln, un kummt dat Isen vun'n Fürheerd
Op'n Ambos herop, so sleist du fröhlich den Hamer,
Singst en lustiges Leed un begehrst keen Dank un keen Gottslohn:
Un is wo noch en Bleek, so lettst di de Mögd' ni verdreten,
Atens en beten darop un hölpst de Sünn noch to bleeken,
Dat se man klar ward damit, – se is ock fürchterlich nölig!

Awers, awers, o Wisch, ick kann dar ock anners berichten!
Un ick segg di dat fri, – du hest ock din häßlichen Nücken;

Alle Menschen, de seggt't, un se klagt, du büst ni to truen.
Un wa schön du ock weerst, wa leevlich du weerst vun Geberden.
Keek di de Motwilln doch ut de Ogn, so hebbt mi de Lüd seggt.
Ehr man davör sick wahrt, so klatterst du öwer de Diken,
Oder rittst se hindal un brikst di vun Löcker en Fotstig,
Slepst dar de Burn to'n Verdreet den Sand op de Wischen un Steengrus.
Hebbt se man eben mal meiht un hebbt se dat drögt un in Hümpels,
Halst du't un driggst dar mit hin na'n Nawer, Armvull bi Armvull.
Mennigmal warrst du wild, denn mutt di allns ut'n Weg gahn,
Rennst dar de Hüser sogar hindal, wo een di in'n Weg steiht,
Wo du geihst denn un steihst, is nix als Larm und Spektakel.

Feldbargs Dochder, nu hör, du büst an Tugend un Fehlers
Rip, un so dünkt mi nagrad, du kunnst wul na düssen en Mann hebbn?
Na, wat makst du för Ogn un plöckst di so heemlich an'n Platen?
Stell di so narrsch man nich an! wat meenst denn, schull ick't ni weten,
Dat du en Brüdigam hest un dat jüm hier sick bestellt hebbt?
Meenst wul, ick kenn ni din Schatz? – ick kenn den stöwigen Jung ni?«
Öwer de Felsen so hoch un öwer Hecken un Buschwark,
Fort ut de Bargn vun de Schweiz, so springt he lustig, bi Rhineck,
Plumps! in den Bodensee un swimmt dar herünner na Konstanz,
Seggt: »Ob't bögt oder brickt, min Mäden dat mutt ick tofat hebbn!«
Awers da baben bi Steen, dar stiggt he lis' un bedächtig
Wedder herut ut'n See un sauber wuschen un afspölt;
Tiesenhofen gefallt em ni recht un ock ni dat Kloster!
Fort na Schapphusen hindal un fort op de spitzigen Felsen.
Un bi de Felsen, da seggt he: »Dat Mäden, dat mutt ick tofat hebbn!«
»Liv un Leben, ick wag se daran un min Jack un min, Dragbann!«
Seggt't un deit di en Satz! – – nu mummelt he wider, na Rhinau;
Dösig is em to Mot, – doch kummt he wider un wider,
Eglisau un den Kaiserstohl un Surzach un Waldshot
Hett he in'n Rupps all in'n Rügg, un vun Waldstadt,löppt he to Waldstadt
Nu na Krenzech hindal dör't schöne, duftige Feldmark
Lik op Basel. – Da ward de Königsbreef em all schrebn,
Süh, ick weet dat genau! un wull du't bestriden, so kumm mal!

Harr ick to raden di hatt, bischuerns weert wul an'n Platz we'n!
Mennig Brüdigam hett sin stattliche Brut all na Wil bröcht,
Ut den Zürcher Distrikt vun Listal her un vun Basel,
Un nu is he ehr Mann, un se kakt em de Supp un se plegt em,
Awers du man alleen wullt blots den Hüninger Preester,
Als du't wullt! – So gaht wie tohop dör't Riechemer Feldmark!
Süh, is dat ni din Schatz?! – dar stiggt he eben herünner!
Ja, he is dat! he is't! – ick hör't an sin fröhliches Brusen!
Sühst du? – richtig, he is't! – he is't mit Vergißmeinnichogen!
Is't mit sin Schweizerbüx un mit sin sammeten Dragbann,
Mit de Knöp vun Krystall un den parlenfarbigen Bossdok,
Mit sin kräftige Boss un mit sin markigen Knaken,
Gotthards stattliche Jung, doch als en Baseler Rathsherr,
Rein so pük un so stolz un smuck in Gang un Geberden!

O, wa kloppt di dat Hart, ma hevt sick dat lustige Halsdok,
Un wa stiggt dat so rot di tohöch in de leevlichen Backen!
Als an'n Heben dat Morgenrot an'n duftigen Maidag!
Süh, du büst em so gut! un süh, dat harrst di ni vörstellt,
Un so ward dat denn wahr, wat malinst heemlich verborgen
In de Stuv an de Dei bi't Weegn de Geister di sungn hebbt! –
Na, so hol di man brav! – Ick möch noch allerhand raden,
Awers dat ward di so week um't Hart! – Din Frier, din Frier!
Meenst he löppt di davun, so gah! Mit Tran in de Ogen
Röppt se mi fröhlich »adjüs!« un fallt em vergnögt an de Boss hin,
Nu, so gah denn mit Gott, un befolg mi smuck, mat ick seggt heff!