Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

Anna

Dat weer en Deern! wer harr dat ahnt un dacht!
Se steiht mi noch lebennig vor de Seel
De twintig Jahr hendör', dat ick se kenn de'
Vun lüttj op an bit in de vullste Blöt:
Wa se en Engel weer so smuck un schön
Un fram un gut, – du flogst de Hann tohopen
Un harrst dar nümmer lövt, wa't möglich weer.

Wat we'n schall, pleggt man wull to seggn, dat kummt;
Wi Menschen künnt dar nix an do'n un ännern,
Uns' Herrgott baben öwer uns regeert;
He meet, wat is, vundag so gut als morrn
Un moirn so gut, als nüst na dusend Jahr. –
Ick weet ni recht, mi dünk, dat is verkehrt,
Denn wenn He't wuss, wer wull dargegen angahn?
Dat hülp ja nix; – wo bleev uns' frie Will?
Wi Menschen kunn dar nix an do'n un ännern,
Un Recht un Unrecht wurrn dar eenerlei. –

Un dochen – muss du't ni bischuerns löbn,
Dat is wul so? – un mat wi Schicksal nömt,
Nix anners als de ewig faste Will
Vun Em dar babn: – du muss di krümmn un bögen,
Un gungst du noch so dull dargegen an.
Denn fragst du wul un fakenins umsunst,
Un dochen liggt de Slötel di so neeg;
Veer Wör matt di den ganzen Knütten apen:
Do, wat du kannst! – dat sünd de Lösungswör,
Un hest du't da'n, so geiht. wllt nösten kummt,
Keeneen wat an; dat's heemlich för uns all.
Wi Menschen schüllt ni richten un verdamm;
So deep un düster liggt dat Hart verfielen,
Wer kiekt darin un seggt, wa stark dat is?
Wa veel dat winnt un wagt un litt un driggt?
Wer segg di, wenn de Klocken buten gaht,
De Dare, den se rutdregt, weer en Sünner?
De een is stark – un darum driggt he mehr,
De anner swach – un darum fallt he lichter,
Un all datsülwe gifft uns' Herrgott ni:
Un dochen sünd wi all em liker neeg,
Un he alleen holt nöst de Waggschaal hin
Un leggt uns' Schicksal op de eene Sit
Un op de anner – uns un unse Leben.

Wa mennig Eek hett ni de Blitz all klövt,
Wa mennig Blom hendal de Sturm all reten;
Un wo de Böm staht, waßt un bläht de Blom,
Datsülwe Wedder sust daröwer hen,
So fallt dar ock wul mal en Ros' to Eer!

In'n Appelhoff, wo alle Büsch un Twigen
Vull witt un rode Blom in'n Mandschien hungn,
Slug hell de Nachtigall ehr Abendleed;
Un in de Feern un öwerall herum
Sungn lis' de Pögg darmank so still un trulich,
Als sungn se för de Nacht dat Weegenleed:
Sunst weer dar nargns en annern Lud to hörn.
De lüttjen Bagels sleepen mank de Bläder,
Un baben dreebn allebn de mitten Wulken
Dör'n düsterblauen Heben in de Feern
An dusend blanke Lichter still veröwer.
Dar brumm de Klock tein vulle Släg vun'n Torn,
Un eh' de letzte in de Wide klung,
Gung an de Döhr de isern Klink tu Höch,
Un ut de Kök in'n Blomhoff tre' en Mäden,
So smuck un schön, als wenn't en Engel weer.

Dat is se ock, so als se geiht un steiht,
Vun binn un buten liker smuck un schön,
Un löppt se di in'n Düstern man veröwer, –
Ick heff ehr sehn bi helli lichen Dag,
So mennigmal un heff so mennig Jahr
An ehr min Hög hatt un min stille Freud.
Flink, als en Reh, un smidig, als en Wichel,
Un als en Dann so hoch un staatsch un slank;
De brunen Lucken hungn ehr um de Schullern,
Als öwer'n Tun de krusen Hoppen rankt.
Un denn de Ogen! – harrst ehr eenmal sehn,
So weer't gewiß, du kunnst ehr ni vergeten
Un seegst ehr wedder, weer't ock man in'n Drom;
Keen Kind lach di so selig un so fram
In't Hart herin als se, wenn se di ankeek
Mit Ogen, als de deepste Born so deep,
Un klar un blau, als weern't Vergißmeinnicht;
Kennst du en Ros', se nömt ehr Mädenrot?
So ähnlich lach ehr Engelsangesicht.

Wer kenn in't Dörp Persepters Anna nich?!
Wer kenn ehr nich in't ganze grote Kaspel?!
Dar keem keen arme Mann, keen arme Fru,
Un hörn se, Gott weet, noch so wit to Hus,
In't Dörp tu betteln, de ni wedder gungn,
Ahn' wat vun ehr in'n Korf torügg to dregen;
Dar ween keen Kind, weer se man in de Neegd',
Dat se de Tran ni vun de Backen wisch
Un fragn de', wat em feil un hölp un tröst;
Dar leeg keen vun de Armn vör'n Dokter krank,
So wuss se't gliks, so muss se forts heröwer
Un sehn un hörn, wat Not de', wat dar feil;
Denn kak se Eten, keem mit afsett Tügg
Un geev sogar, wat se to Wihnacht spart harr,
För Heg un Pleg mit Freuden wedder hin.
Wer kenn dar wul PersepterZ Anna nich?!

Nu geiht se bit to Mitt den groten Stig,
Bit an't Rondeel, wo hell de Nachtvioln
In'n Mandschien staht un lis' den witten Platen
Vull Rükelsch utschütt in de warme Luft;
Dar steiht se still un hört un süht sick um,
Als harr se Angst, dar kunn ehr een belurn
Un sehn, wat se so lat bedrifft in Düstern;
Doch weer dar nix to marken, als de Schatten
Vun Büsch un Böm in'n Mandschien an de Eer,
Un nix to hörn, als wat dar alle Abend
Datsülwe bleev, – nerrn in de Wisch de Pögg,
Un günd de Nachtigall in'n Appelhoff.
Un ilig langt se mank de Blom hindal
Un plöckt sich vun de düsterroden Nelken,
Mit klövte Köpp, een vun de besten 'rut;
Nöst flüggt se gau to Enn den langen Stig,
Bit an de Port in'n Dorntun, wo darachter
De Appelhoff in'n düstern Schatten slöppt.

War steiht se wedder, krüzwis' op de Port
De witten Arms in'n Platen leggt, un lurt
Un höllt den Aten an un kiekt heröwer,
So stif un fast, als wull se nerrn in'n Gard'n
De Bläder telln – un seeg doch knapp de Böm,

Wat's dat?! – – – so kann de Nachtigall ni fleuten;
Nerrn knackt de Tun, – un Anna schütt tohöch,
Als ut'n Drom, – den Warbel vun de Port
Un denn herin, dör't natte Gras hindör',
Als kunn se fleegn, un is di ut de Ogen,
So gau, als schot en Swulk an di veröwer.

Nu's wedder still, – de Tun, de knackt ni mehr,
Dar's nix to hörn, als in de Feern de Pögg, –
De Nachtigal fangt an to fleuten, –
Un lisen fallt de witten Appelblom
Op twee hendal, de still un glücklich sünd. –

Neeg an de Kark, de smalle Strat heröwer,
Dar liggt en Hus mank hoge Pappelböm,
Op Brandmür but, mit spegelblanke Ruten,
Un rechts un links hinlank en smucke Schün
Vun rode Steen mit gröne Eekenstenner,
Un babn an'n Gebel op de soden Fast
Na vör un achtern en Gewitterstang.
Dat is en Hoff, de grötste wul in't Kaspel,
So'n söbndig Morrn vun't beste Weetenland,
Un Holt un Wischen mehr als nödig de'n,
Den Vullmacht sin, he kreeg em inst för'n Spottpries,
Als mal de Weet de Tunn en Drüddel goll,
Un allns so wullfeil weer un slechte Tiden,
Dat Bur an Bur kopeister scheeten mufs,
Dar keem ock noch dat Unglück mit de Seddels,
Un mennig Hoff wurr wegsla'n för de Schulden,
De nu so slank sin veerdig Dusend gelt.

Des Sünndags, ehr Persepter beiern de',
Heel allemal bi Vullmacht Claßen all
De Hoffsted null vun Wagen un Karjoln.
Dar weer sit ewig lange Tiden her
De Sünndagskrog, wo afspann, wat to Kark keem.
He harr ock Platz in Öwerflot genog;
Man drunk dar ock en echten Lüttjenborger
Un'n Seidel Bayrisch, kreeg en Piep Taback
Un'n Mundvull Snack un les in de Avisen,
Un allns tohopen mak en Dütjen gut.

Ol Vullmacht Claßen weer en egen Kauz,
Un wat he eenmal meen, he bleev darbi
Mit fasten Willn, much't holen oder breken;
He harr sin brave Fru all fröh verlarn;
Sin eenzig Söhn, en jungen, smucken Kruskopp,
Gung damals noch in Möldörp op de Schul,
Nu weer he all in Kiel un weer Student,
So eben eerst de tweeuntwintig 'röwer,
Un doch all vullop grot nog för de Gard;
He harr nun Lüttj op an en apen Kopp hatt,
Jüst als de Ol, un wuss dar gliks nun buten,
Wat he man eenmal hörn un lesen de';
Un als sin Vader em na Möldörp bröch,
Seet he in't veerte Jahr all bi Perspeter
De Böwerst, in de eerste Klaß in Schol.
Persepter heel am meisten nun se all
Vun Heinrich Claßen, awers ock de Jung
En Barg dafür vun em un vun sin Dochder,
Mit de he all als Kind tohopen spelt.
Un jümmers, wenn he mal vun Möldörp keem
Un Feri'n harr, seet he dar günd am leevsten
Un wuss so veel vun dit un dat to snacken,
Latinsch un Griechisch, Engelsch un Französch.
Un wat se sunst noch lehrn un lesen mussen,
Dat rein Persepter hörn un sehn vergeet.

Un Anna seet dar denn wul achter'n Disch
Un hör mit to bi't Knütten oder Häkeln
Un snack bischurns wul mal en Wort darmank;
Doch mak se denn de Engelsogen apen
Un seeg, wa Heinrich jümmeis na ehr keek,
Denn wurr se rot un flog se wedder dal
Un dreih den Stohl un wenn' den Kopp na't Fenster,
Als scham se sick un wull sick so versteken.

Dat weer den Vullmacht damals all en Dorn,
He wuss dat wul un harr all lang wat mark,
Un weer ock Anna noch so smuck un schön,
Se harr ehr'n Fehler doch, als all wi annern,
Un een, de em in'n Dod towedder weer.
De Ol verstunn sick gar to gut op Menschen
Un meistnd seeg he't op'n eersten Blick,
Dat is wul wahr, se weer en Engel we'n,
Harr se't man sülbn ni wüßt, dat se dat weer;
Se seeg sick gar to faken mal in'n Spegel
Un heel en beten gar tu veel op Staat;
Ehr eenzig Fehler weer de Eitelkeit.
Dat pass ni gut für een mit so veel Rikdom,
Un mit sin Heinrich wull he likers höger,
Vör alln, nu he darto Studeerter weer
Un nöst wul seker nog Beamter wurr,
Herr Kaspelvagt – un wenn ni gar Herr Landvagt.
För so een weer de Beste ni to gut,
De kunn ja geern en Pastersdochder frien
Un, wo he Lust harr, kamn, um antokloppen.

Dat harr he ock sin Heinrich lang all seggt
Un eernst befaln, de arm Perseptersdeern
Sick ut'n Sinn to sla'n un to vergeten.

Doch Heinrich dach: de Oln, dat sünd Philisters, –
Studenten swarmt, – un Honnig dregt de Blom,
Un'n beten nippen is doch gar to söt;
Ick wüss noch ni, weer smucker weer als Anna,
En beten frien, is lang keen Hochtidgebn,
Un ock en Kuß noch lang keen Ehverspreken.

Nu weer he kamn vör welke Dag vun Kiel.
Un wat för'n Kerl! wa harr he sick verännert!
En Rock mit Snörn, un Steweln als Kanon',
En Slängelbart, sin Haar in lange Lucken,
Un up'n Kopp en lütte bunte Kapp
Mit sülwern Blom, un vor, de Bost heröwer,
En siden Band, keen Uhr un nix daran, –
Wat dat bedü', dat much de Deuwel weten!

Dat leet em nett, un weer he ock all fröher
Recht staatsch un smuck, nu weer he't eerst för vull,
Sin Bader weer dar rein in em vernarrt,
Un keem dar mal en Bur, so reep he Heinrich,
Denn muss he 'rin un snacken un vertelln,
Wasück in Kiel de Studiosen weern.
Tat mennigeen en ganze Tunn vull sop,
Ahn dun to warrn, un dat he sülbn all twee mal
Sick op'n Sawel mit en annern haut;
Dar kunn een ja de Gräsen öwerlopen!
Dat weer dar Water op den Oln sin Möhl,
Denn hög he sick un kneep den Arm vör Lachen.

Doch Heinrich weer de Ol ni mehr vun fröher,
Allns, wat Persepter lehrt harr, weer vergeten,
He kunn keen Bibel-, keen Gesangvers mehr
Un wuss daför en Barg vun dulle Leeder;
Harr man sin Moder levt, weer't beter we'n,
Sin Vader weer to deep in em vernarrt.
Se sä'n in't Dörp, he weer en flotten Bengel,
Den schull gewiß keen Daler schimmlich warrn.

Vunabnd weer in de grote Dönsch na't Süden,
Wo sunst bischurns de halbe Nacht hendör'
De Vullmacht seet un schribn un lesen de',
Keen Licht tu sehn, un allns weer pikendüster;
De Ole weer vundag na Möldörp we'n
Un fröh to Bett gahn, möd un stiv vun't Riden,
He dröm wul all un leeg in'n deepen Slap,
Sin Heinrich awers stunn vunnacht noch buten.

Persepter seet dar babn noch bi de Lamp
Alleen in Dönsch to lesen un to smöken;
Ob he't wul wuss, wanebn sin Anna weer?
Wat schull he ni, – se weer ja all sin Rikdom
Un all sin Glück un stille Vaderfreud,
Dat eenzig Kind man, wat sin selig Fru
Em schenken de' un't Leben dafür geev.
Sin Anna awers hett he hegt un plegt.
Bi'n Buddel grot mak, als en Küken hött,
Se weer all lüttj ehr Moder op un dal
Un als se gröter wurr, de Kron in't Kaspel.

Persepter wuss all lang vun allns Bescheed,
Un als em Anna sä, se wull na'n Blomhoff,
De Mand de schien so schön, dat weer dar binnen
So bruddig, un so still un smuck dar buten,
He kunn ja, wenn he möd wurr, man to Bett gahn,
Se wull dar nöst de Kökendöhr wull schotten,
Dar leet he ehr ehrn Willn un still betebn.

De Ole dach wul ock, dat weer en Sünn,
Sin Dochder ut ehr Welt vull Glück to riten,
He wuss gewiß, sin Kind weer seeker nog,
He kunn ehr ruhig buten bi em laten,
Un Heinrich kenn he beter als en Schülnk,
De würr sin Vader sach den Sticken huln,
Denn darto weer he veel to fast un egen,
Sin eenzig Fehler weer sin lichten Sinn,
Sunst, weer he all sin Dag en binnen Jung we'n.
Un harrn de Lüd, so lang he nu in Kiel,
Em gar ni mehr als fröher löben wullt,
So weer op sowat wul ni veel to holn.
Wer is dar jung un ward in Kiel Student,
Hett Geld genog un kann dar ni bischurns
Mal ut'n Swengel fla'n un lustig we'n?!

Wenn awers nöst mal Eernst würr ut de Sak,
Wat wull dar denn de Vullmacht veel an do'n;
Em mit Gemalt en annre optodwingen,
Würr doch ni gahn, he harr em ock to leev,
So kunn he nix als bluts man stürn un möten,
Un Heinrich würr em dochen licht bedwingn,
He döss ja ock na Geld un Gut ni frien,
Sin Anna weer gewiß en brawe Husfru,
Wa weer dat nett, wenn he als Kaspelvagt,
Ehr nösten harr, – den Hoff un all dat Geld.
He sülbn weer old, sin Kopp all grau un witt,
Wer meet, wa lang dat dur, dat he darvun muss,
Wa kunn he ruhig denn de Ogen slüten,
Wuss he sin Kind man seker un versorgt.

So dach he wul un klapp de Bibel to,
Wi Menschen denkt, – uns' Herrgott awers lenkt!

Dat's Winter wurrn, un buten gaht de Klocken,
Um't Scholhus swarmt dat vull nun swarte Lüd,
Dat's alln's besniet, un vun Persepters Döhr
Dar is en Stig na'n Karkhoff 'röwer schüffelt,
Un hier un dar liggt gar en Blom in'n Snee,
Wer hett ehr streut? – dat hett en Engel da'n,
Vunmorrns all fröh, – he snee' ehr nun de Krutpütt,
De in de Stuu an't Fenster lustig grönt;
Un folgst du nöst, so pett mi ni darop;
Du weest't wul ni, dar li't ja Parlen ünner,
De hier en Kinnerog vull Leevde weent.

Ne Dod is still, un heemlich is sin Weg,
Un lis' sin Tritt, so geiht he öwer't Leben
Un meiht, wat rip is, für de Ewigkeit.

Persepter harr noch geern wat leben kunnt,
Dat harr he wul, he weer eerst in de Süßdig,
Un för sin Kind weer't ock dat Beste we'n;
Doch ritt de Dod ni Vader oder Moder
Bischuerns vun en Hus vull Kinner af?
Möt de all fort un ward vun baben ropen,
Als beter för de betre Welt dar günd,
Wat schall man denn wul veel dargegen seggn,
Geiht vun de Oln de een un anner 'röwer
En beten fröher, als wi't eben dacht.

Nöm't, als du wullt, Bestimmung oder Schicksal,
Nöm't Gottes Will, – dat's allens eenerlei;
Wat kummt, mutt we'n! – wat fort geiht, is to veel
För disse Welt – un för en anner rip!
Un ditmal weer de ol Persepter öwer.

He weer't för di un mi, dat weer he wul,
Un ock wul för de meisten vun de annern,
De nu tohop de letzte Ehr em gevt;
Doch weer dar een, de snee' dat dör' de Seel,
Als harr sin Dod ehr Hart vunnanner reten.

Dar kamt se langsam mit'n Sark herut,
Den Stig tohöch, un baben gaht de Klocken,
Un in de Scholstuv, sitt en swartes Mäden,
Den Platen vör't Gesicht, un schriggt un weent.

De Krieg, de keem vun anno achtunveerdig,
Herr Jesus noch mal to, wa weer't en Tid!
Ick weet ni, wa mi recht is, weer't in'n März,
Dar bröch dat malinst op'n Sünnabnd-Abnd
De Stutenwag vun Heid hier mit heröwer.
En lüttjes Blatt, se nömn dat Extrablatt,
Weer Middags mit de Post vun Rendsburg kamn.
Un een darvun harr ock uns' Bäcker mitbröcht.
Dar stunn't ja richtig swart op witt to lesen;
Ick weer noch hin un seeg't densülwen Abnd.

In Kiel dar harrn toeerst de Klocken gahn,
Prinz Friedrich mit Studenten un Suldaten
Harr Rendsburg nahmn, de Kummandant harr afdankt,
Un öwergahn weer all dat Milletär;
De Dohrn weer'n slaten, allns all in de Röhr,
Un Dag un Nacht wurrn grute Schanzen schüffelt;
Vellicht kunn't in de eerste Tid all losgahn,
Un den dar Recht un Friheit hellig weern,
De schull na Rendsborg kamn un schull sick stelln,
Dat Vaderland, dat reep un bruk sin Kinner.

Mehr stunn dar ni, mi dünk, dat weer all nog;
Herr Gottes, weer't den annern Tag en Leben!
Keen Mensch to Kark, un pruppenvull de Krog;
Ol Claßen, rein verhestbest un verbistert,
Leep hin un her un jammer um sin Heinrich
Un schick dar forts en Baden af na Kiel;
Un welke meen'n, se harin't all scheten hört,
Un Vagt un Preester keemn dar ock mit röwer,
Un wat da snackt wurr, weer nun nix als Krieg,
So gung't den ganzen Dag bit in de Nacht,
Un mennigeen, de sunsten doch keen Teeputt,
Sleek nu na Haus mit Bewern un mit Gräsen.

Na, lat't man gut we'n, Krieg is ock keen Spaß!
Wi kreegn't tonösten gut dafür to weten.
Dree Jahr hendör' mit Angsten un mit Tran; –
Un likers nix als en Kummedispill
Vull Mord un Tod, un als dat Laken fulln weer,
Dar seeten wi, – un mat wi hört un sehn.
En Trurspill weer't vull Jammer un vull Elend.

Gott Lof un Dank, dat wedder Fred in'n Landn!
Un doch, dat weer en Tid, so grot un prächtig.
Als müss man meen'n, de Welt harr sick verjüngt!

Ach ja! du kennst din egen Hart ni wedder,
Tat dreev un dräng, als Vörjahrsdag de Knuppen,
Herut, – tohöch – un wider, jümmers wider,
War keem't, dar stunn't – en wunnerprächtig Blom,
Un swart un rot un gollen weern ehr Farben!

Wa mennig Brave hett dar nöst na langt,
Nar buten op de wide, grüne Heid,
Un hett dafür sin junges Leben laten!

Swart is de Tod, un rot dat rode Blot,
Un gollen is de Friheit, – kannst du't düden?
Noch ehr de Dag kummt ut de swarte Nacht,
Mutt eerst bat Morgenrot sin Blot vergeeten.
Un nösten stiggt de gollen Sünn tohöch!

Wa weer't en Tid! keen Fiendschap un keen Groll,
All Bröders! – alltohop desülwe Leevde,
De, wat se harr, ehr Bestes op de Welt,
Mit Freuden bröch un willig opfern de';
Keen Blot wurr spart, un weer't de letzte Drüppen,
Se gebn em willig hin för't Vaderland
Un lachen, keem de Dod, em in de Ogen.

Ick weet ni, – grulich weer't, un doch so schön!
Un doch dat Hart so wunnerbar to Mot,
So sanft un licht, so apen un so fri,
Als weerst du opstahn na en swaren Drom
Un gungst dar na en lange, lange Krankheit
To'n eerstenmal bi Vörjahrsdag in't Feld;
Du küßt de Eer, du drückst de Blom an't Hart,
Du müchst de ganze grote Welt umfaten
Un mit de Lurken hoch in'n Himmel stiegn;
Ja, ja, dar is dat egen Hart di fremd?
Un wat so heemlich in di drifft un drängt,
So wunnerbar, so fröhlich un so selig,
Un allgewaltig di na baben tüggt,
Dat wurr dar ock vun baben in di geben:
De Friheit ist; – o, lat ehr ni turügg,
Un weer't ock für din Hartblot, für din Leben!

Wo bün ick denn? – dar keem ick ut'n Tex;
Ick wull ja eegntlich man vertelln, wasücken
Dat damals denn mit Heinrich Claßen gung,
Un wat dar ut Persepters Anna wurr.

Wenn sowat kummt, is't allemal gewiß,
De Studiosen sünd ni veel för't Kragen,
Dar brennt't in'n Rupps hell-lichen Für vun sülm;
Dat liggt dar eenmal so in ehr Natur,
Un is ock, als mi mal uns' Preester sä',
Keen Wunner, wenn man richtig op'n Grund geiht.
Latinsch un Griechisch sünd dar dwatsche Spraken,
Un ebn so dwatsch de Böker op de Schol;
Herr Paster seggt, dat's nix als Mord un Dodslag,
Se stammt ja ock noch ut de Heidentid;
He hett mi malinst veel darvun vertellt;
För't Vaderland to falln, weer datomal
De schönste Dod, – un öwerhaupt dat Leben
Vun gar keen Wert, wenn't um de Friheit gung.
Ick weet ni mehr, wavun he man noch snack,
Mi weern de Nams tu dösig un to krus,
Doch weern't Geschichten, – gräsig, awers prächtig!
Een wurr darbi dat Hart in'n Bossen sla'n
Un als vun sülm de Tran herünner lopen.

Un sowat kri't de Jungs to hörn un sehn,
Dag ut, Dag in, vun Anfang bit to Enn,
Is't dar en Wunner, wenn se modig ward?
Se ward ja rein mit Krieg un Dodslan fodert
Vun lütt ov an, bit dat se utstudeert.

De Bad drop Heinrich lang ni mehr in Kiel,
He weer de eerste mit na Rendsborg röwer,
Un much de Vullmach nöst ock fahrn un reisen
Vun een to'n annern hin, so veel he wull,
Un noch so veel verspreken und spandeern,
Dat hülp em nix, he kreeg sin Söhn ni wedder.

De wull ock ni, sunst harrt't em sachen lückt;
He muss dar mit, un weer't ock noch so dull,
Bi Bau de letzte in de dütsche Schanz,
De eerst' bi Sleswig op Magrethenwall;
Wa weer't en Kerl tonöst in Reeg un Lid,
Wenn't vorwärts gung, un wenn de Kugeln susen,
Un wenn dar kummandeert wurr, intohaun,
Dat wahr ni lang, so weer he Kapperal,
Tonöst Schersant, un na de Slacht bi Kolding,
Wo he toeerst de böse Brügg mit störm,
Mak sin Kaptein em nöst in't Lazarett,
Wanebn he leeg an'n Kugelschuß in't Been,
To'n Fähnrich, – un he harr't mit Ehrn verdeent!
Dat weer ock man en Rupps, so weer he Leutnant;
Un Heinrich Claßen harr en Kumpani,
Ehr noch de eerste Waffenstillstand slaten.

Dat gung, als't kunn, – all Dag in Sus un Brus,
Wenn Krieg is, is keen Tid to sinn'n un grüweln,
Dar's nog to do'n vun morrns bit in de Nacht.

Bischurns bi rike Lüd un Win un Braden,
Bischurns op't Feld bi Water un bi Brod;
Un narm's en Placken, wo du bliben kannst.
Ja fakeninst ni mal to'n annern Morrn,
Wenn trummelt ward, eendo'n, ob Nacht un Nebel,
Geih't wider in de wide Welt herin.

Un ebn so flüchtig ward di denn to Mot;
Dat stick di richtig an, als weer't en Krankheit,
Toeerst in'n Kopp, tonößen dal in't Hart;
Dar is keen Sted so heemlich un versteken,
Dat kummt darhin und drängt dat Ole fort.
Un ehr du't ahnst, so büst du all verwannelt,
Un vör di deit en nie Welt sick op.

De Waffenstillstand weer en schöne Tid;
Wa wurr dar mit uns' groten Kinner hewelt.
Wa wurrn se holn in Ansehn un in Ehrn.
Wanebn se keemn, gung't dör' en gröne Port,
Vun Blom behangn un mit en smucke Inschrift,
Als fröher, wenn de König reisen de'.
Un recht eerst, wo dar Inquateerung keem!
Se reeten sick darum, als weern se unklok,
Un drogn de groten Bengels op de Hann.

Uns' Heinrich keem tonößen hen na Kiel;
Dat weer en Winter, als in'n besten Summer
An Tidverdriv, an Freuden un Plaseer.
In Sellschap alle Dag, un nix als Ball,
De ganze Wek hendör vun een to'n annern,
Un nümmer keemn de Menschen ut de Dös'.
Dar weer wul knapp mal Tid, en Breef to schribn,
Un wull sin Vader weten, wa't em gung,
So muss he sülm to Weg, em to besöken;
Na Hus to reisen, weer nich an tu denken,
Sin Söhn harr ock man wenig Luft darto.

Wa wurr he fiert de grote, smucke Leutnant,
Wa reeten sick de Stadtmamselln darum.
Keen Ball, wo he nich een den Kopp verdreih,
Keen Sellschap, wo he nich en Festung neehm:
Un weern se noch so smuck un noch so vörnehm,
Se wurrn dar likers doch in em vernarrt,
De smucke Leutnant kreeg se licht herum,
Un Heinrich Claßen lunn se all behexen.

So gung in Lust und Freud de Winter hen,
Nöst keem de Summer wedder, hitt un blödig,
Un hoch na't Norden gung dat wedder rop.
De Lust weer ut, nu keem dat eernste Leben,
Un bald dar babn de swarte Schreckensnacht,
Wo mennig Hart sin letzten Aten de',
Un wo se fulln, als Summerdag de Garben.

Doch Heinrich keem dar likers gut hendör;
De anner Waffenstillstand bröch tonöst
Desülwe Tid vull Höpen un vull Freuden,
Wat hin, – weer hin; – dar leet sick nix an do'n,
Un Heinrich wurr vun frischen vorwärts reten
In Lust un Freud; – warum ock nich? – em düch
So schön dat Leben, un de Dod so neeg!
So neehm he't, wo he't kreeg; – doch in de Feern,
Dar weer noch een, – he harr ehr lang vergeten,
De likers an em dach un um em ween.

Se kunn't ni löbn, och ne! – dat weer ni wahr!
Se be' ja Nacht un Dag för em um Segen,
Se lur – un lur – un lur – dat tweete Jahr
Un harr dar noch keen Breef, keen Teeken kregen.

Bi Büsum achter'n Dik dar liggt en Kat.
Bischuerns, wenn de Westwind recht in't Susen,
So palscht un sprütt de Schum daröwer hin.
Se's bannig lüttj, un bliern sünd de Fenster;
Ni mal en Schoßsteen un en Lohdehldör.
Dat Mürwark hangt all lang ni mehr in't Lot,
De Lehns sünd rött, de Stenners ut de Fogen.
Un an de Ostersit, wo af un to
En Lappen Tüg stickt in de tweien Ruten,
Mit tweie Klappen ünner, is de Dönsch.

Kumm mit, wi wüllt dar ebn mal hin to lurn:
Dat's pikendüster swarte Nacht vunabnd,
So süht uns nüms, – dat lohnt sick wull de Mögd',
Du dröppst dar binn een wedder, de du kennst,
Un hest wul lang all dacht, wa mag ehr't gahn;
Kiek to un hör, so kriggst du't bald to weeten.

Dar sitt en Olsche achter'n Abnd in'n Lehnstohl,
So gehl un swart. – du schullst wul halvwegs löbn,
Se weer so'n Stück vun Hex un Taterwiv;
Dat is se ock, – kiek blots de knökern Hann,
Un wa se ut de swartverbrennte Kalkpiep
Mit holle Backen sugt un pafft un smökt.
Keen Moorfru is so schitig antosehn;
Ehr heel Gesicht vull Fohln un kruse Schrumpeln,
Un dütlich liggt de ganze Seel darin,
Als kunn man rein ehr Hart vun buten lesen,
Wasück se is, un wat vun binn se wert;
Dar's nix to sinn vun Leevde un vun Freden,
Vun Mitleid un Vergnögtwe'n nich en Spor;
Se knippt de Lippen fünsch un fast tohopen
Un kiekt dar mit ehr lüttjen Kattenogn
So glönig op en Mäden achter't Neihtügg,
Als wull se ehr in Für darmit verslingn
Un günn ehr ni dat Witte in de Ogen.

Lik öwer sitt de anner still un neiht,
Du kennst ehr noch, de Gröt is ganz desülwe,
Un ebn so staatsch un ebn so slank als sunst;
De Lukken sünd noch liker brun un krus,
Un blau de Ogen, als Vergißmeinnicht.
Un doch, du müchst wul meen, se weer dat ni:
Wo sünd de Rosen op de Backen bleben?
Wo is de Freud, de ut't Gesicht ehr lach?
Se's witter, als de wittste Snee in'n Winter,
Un blank un natt de framen Engelsogn.

De Olsche weer en Swagersch vun Persepter,
De eenzig vun sin Fründschap, de noch lev;
Dar muss se hin, un heel't ock noch so hart;
Ehr beten Kram versleet sowat in Kosten;
Dat meiste neehm de Ol mit in de Eer,
Un als tonöst de ni Persepter keem
Un Anna fort muss in de fremme Welt,
Als mennig anner arme Deern tu deen'n,
Dar togen sick de riken Burn in't Kaspel,
Se weer to fin un nich an Arbeit wöhnt,
Dar weer ehr nix mit deent, – un wat se sä'n;
Un Anna leep umsunst vun een to'n annern,
Dar funn sick nüms, se wulln ehr all ni hebbn,
Un murr't ock noch so swar, wo schull se blibn? –
So muss se wul för't eerste hin na Büsum.

Doch slechter harr se't gar ni krigen kunnt;
De Olsche weer en wahren Höllendraken
Un nix den ganzen Dag als Gift un Gall;
Se de' dar nix, als poch mit ehr herum,
Un larm un günn ehr knapp dat leewe Eten
Un heel ehr't vör, wa se ehr hier to Last leeg,
Als weer se'n utda'n Kind för Kaspelreken
Un kunn dar ni dat dröge Brod verdeen'n.

Un dochen seet se ja tu neihn un knütten,
Un wusch un plätt den utgelenken Dag;
In Büsum weer dar vullop so'n Slag Arbeid,
Vör alln des Summers, wenn de Ba'tid weer,
Denn keem dar Herrschaft an vun alle Kanten.
Denn meer dar mennig Daler tu verdeen'n;
Un Anna harr't dat letzte mal so flidig
Un trulig da'n, dat se mit Recht daför
Wul mehr verdeen, als Winterdags dat Eten.

Se sitt ja likers drödig noch tu neihn,
Kiek blots mal hin, vunabnd so gut als sunst;
Se seggt keen Wort un wennt de smucken Ogn,
Vull blanken Dau, uun't witte Linn ni weg,
Als af un' to na een, de op de Slapbank
Sin Brösel smökt un hier to peseln sitt
Un jüst vertellt vun'n letzten Krieg in Jütland.

He weer vor welke Dag eerst permitteert
Un harr dar nun de Krei'sch ehr smucke Anna
Veel Snacks all hört un wull ehr geern mal sehn.
So weer he denn vunabnd to peseln kamn;
Wat scheer em ock de Olsch, se muss wul kuschen,
Dat stunn ja fri bi jedereen in't Dörp,
Denn hellig höllt de Bur sin ole Mod,
Un wuss he't ock, wa ungeern he man sehn weer,
So döss em dochen nüms den Drüssel wisen.

Ick weet ni, wat em bröch op dit Kapitel,
He de't wul sülm, dat leeg ock gar to neeg;
Suldaten hebbt dar jümmers veel belevt
Vun dit und dat un weet dar nog to snacken;
De Olsche much ock geern wat Nies hörn,
He mark dat bald un düch, denn günnt se di
De Sted am eersten, wo du sitten deist;
So weer he denn vun'n Krieg to snacken anfungn
Un to vertelln, wat he toletzt belevt.

Wat snackt he denn? – he snackt nun Friederiz,
Wa't düster weer, un wa de Kugeln susen.
Un wa dar dröhnt un dunnert de Kanon'n,
Un wa so rot de groten Bumben flagen,
Un wa dat Pulver qualmt, de Doden stöhnt,
Un wa se ut de Festung ruter drebn,
So swart un vull, bi Dusend, als de Imm,
Un wa se Mann gegn Mann sick haut un steken
Un nößen mit de Kolbens stött un sla'n,
Un wa se störrt un fulln weern, als de Fleegen,
Un wa tonöst dat Lager fluscht un brennt,
Un hell in't Für de hogen Schanzen stahn. –

Herr Gottes! wat en grulich Schreckensnacht!
De Olsch un Anna hörn em an mit Gräsen.

Doch weer dar een, de weer sin Leutnant we'n,
De harr dar stahn, als malinst Bonaparte,
Un um de Nack dar harr dar Haar em flagn;
Un fast un seker harr he kummandeert
Babn op de Schanz un nößen in't Gewöhl,
Den Sawel hoch tohöch dargegen an
Un mit en Stimm, noch luder als de Dunner!
Tonößen wuss he ni, wasück em't gahn;
He harr em eerst in Rendsborg weeder funn.
Doch weer he sund un wul dartwischen dörkamn.
Un als toletzt de Waffenstillstand slaten,
Dar weern se röwer kamn na Altona,
Vun Rendsborg rop dör' luter Ehrenporten,
Un nix als Freud un Jubel in de Möt.
Un babn an'n Bahnhoff harrn de Börgers stahn
Mit Win un Backwark, all, so veel se muchen,
Un ut de Fenstern harrn de Frunslüd legn,
Mit Döker weiht, mit Kränz un Rosen smeten,
Un mit Musik weer't ringahn in de Stadt;
Dar weer't noch beter we'n, als mal in Kiel,
De Börgers harrn sick rein um se vertörnt,
Un een se leewer hebbn wullt als de anner;
Un jümmers Festlichkeit un Smaus un Ball,
Un nich en roden Süsselnk harr se't kost.

Sin Leutnant harrn se fiert, als weer't en König,
Se harrn vun Friederiz her wul wat hört;
He weer ock nößen glits darop Kaptein wurrn,
Un harr't verdeent, – wa weer dat ock en Mensch;
So jung un all so hoch – un denn wa smuck!
Dar fulln de smucksten Preußen wid bi weg,
He harr sin Dag keen sehn, so staatsch un prächtig,
De Deerns, de harrn sick richtig um em reten.
Dar weer he we'n als Fleerlink mank de Blöm;
Doch harr he nu en rike Kopmannsdochter,
De weer sin Brut un fast mit em verlavt
Un harr wul sacht en paar mal Hunnertdusend;
Jüst, als he weggahn weer, vör veertein Dag,
Dar weer Verlawung we'n; – – – –

Wenn Menschen Glück hebbt,
Denn sünd se kugelfast – denn kummt in'n Slap, –
He weer doch egntlich fröher man Student we'n
Un weer en Vullmachts Söhn – un vun de Geest. –

Wat's dat, mi düch, ick hör dar ebn wat stehn,
So wunnerbar, als full dar een in Ohnmacht;
Ja, richtig! – süh! – dar hangt se op'n Stohl, –
Dat Neihtüg an de Eer, – de Ogen apen,
Un rein, als weer't en knickte, witte Ros';
Twee helle Tran gli't sachen lank de Backen, –
Se föhlt dar nix mehr vun, se's lang all weg!
Du arme Deern! – dat harrst du ni verdeent.

So'n Menschenhart is doch en egen Ding,
Un wat dar binn liggt, blifft uns ewig düster.
Wo is't dar vuller wul vun Glück un Lust
Un Seligkeit als dar, wo sacht un heemlich
To'n eersten mal en stille Leevde blöht!
Un kummt bischurns de Heben op de Eer,
So is't gewiß am eersten, wo de Leevde
Twee junge Seeln in eens tohopen wevt;
Dat is en Platz, wo't vull uun Rosen steiht,
Un de dar hellig is, als weer't en Graff;
O röhr mi ni daran un lat't tofreden,
Dar gaht de Engeln rum, begeet de Blom
Un ropt de Vageln, dat se Leeder singt,
Un paßt darop un höt un möt uns Menschen,
Dat keen an dat, wat düsse Welt ni hürt,
Lichsinnig sick vergrippt; – wer wul dat wagn,
Darop to tredn, en Blom hendal to riten?!

Wenn't awers ock vun Menschenhand ni kummt,
Bischuerns grippt uns' Herrgott mal in't Leben;
Dat Schicksal geiht sin fasten, sekern Gang,
Dar hölpt keen Damm, dar hülpt keen Slott un Riegel,
Un weerst du noch so still, dat sinnt di doch;
Un is di't denn to swar, un du to licht,
Denn hakt sick't wul um't Bögen oder Breken.

Ick heff mal lest, mi dünk, dat is ock so,
Wa mennig Hart, darut de Leevde reten,
Is denn in Stücken gahn un brok entwei,
Un buten hebbt se't flapen leggt in Freden;
Wa mennig awers weer dar noch to stark,
Kunn mit de Jahrn allebn eerst stückwis' breken
Un lee' un drog un wurr vull Haß un Groll;
Un mennig gar, dat hett sick blödig slaten
Un söch de Ruh dar buten in de Welt,
Schreeg lud na Lust – un störrt' sick wild in't Leben
Un funn se ock – un gung darin to Grunn.

Gev di un mi uns' Herrgott ruhig Wedder,
Wi weet noch ni, wat ut uns diegen kann,
Wenn mal dat Schicksal störmt un opbegehrt;
So'n Menschenhart, dat is en egen Ding,
Un wat dar binn liggt, blifft uns ewig düster.
Den drütten Summer drog de Tid vöröwer,
Dar buten ebn so blödig, ebn so dull;
Bi Idsted wurr noch mennig Hart begraben,
Un mennig Brave full bi Friedrichstadt.
Dree lange Jahrn, – dar weer dat endlich nog,
Dar keemn de Fremn un bröchen uns den Freden.

Un als tonöst de eersten Vörjahrslurken
Den Winter slapen sungn, un't Summer wurr,
Keem allnagrad dat ole Leben wedder;
Wat sund un heel davun kamn, wünsch sick Glück
Un gung to Hus na Vader un na Moder,
Un wenn ock nüms en Sack vull Speetschen bröch,
De meisten gar terreten un verfleten,
So weern se doch en arig beten klöker
Un kunn to'n minnsten düchdig wat vertelln
Un wussen't nu, wat Krieg tu föhrn bedüd.

Un Heinrich Claßen weer sogar Kaptein we'n,
Un harrn se em ock afdankt ahn Pangschon,
So harr he doch mal düchdig mit darop haut
Un treeg sogar darbi en rike Brut. –
Dat weer all wat un lohn sick wul de Mögd!
Nu fung't för em vun vöern wedder an,
Den smucken Leutnant weer sin Rull to Enn gahn,
Dar stunn de Sawel rostig in de Eck,
Un de em dragn harr, weer dar all vun frischen
In Kiel un bi de Lehr un bi't Studeern.

Dar buten weer't nu wedder still un ruhig.
Keen Scheeten mehr, keen Fürwark un keen Mord,
Un wo se fulln weern, wo se ünnergravt
Un leegn un sleepen, wuss dat gröne Gras,
De Summer streu tonöst sin Blum daröwer,
De lütten Vageln sungn daröwer hin,
Un bald, – so weern de Placken frisch bewussen,
Un narms darvun en Teeken un en Spor.

Ob ock dar binn so gau de Freden keem? –
Wat harr de Krieg för Menschenleben kost!
Wat harr he bröch an Truer un an Leid!
Wat harr he mit Gewalt vunanner reten!
Ach ne! – dar binn blött lang noch mennig Hart;
Wer weet, vellicht is't noch darvun entwei
Un ward am Enn wul nümmer wedder beter.
Un dochen schullst du meen', dat's lang vergeten,
Un mit de Tid ward allens wedder still.
Kiek blots mal hin! – dar's wenig mehr to sehn,
Dat's allens all bi lüttjen wurrn, als fröher,
Dar ward ni klagt, dar ward keen Tran mehr weent,
De Menschen drivt ehr ewig Eenerlei,
Un de dar nerrn, – de lat se ruhig slapen.

Su smöt de Tid alleben Leid un Weh,
So ward bestreut mit Blom de kole Winter,
So smült de Sünn toletzt den dicksten Snee.

Un Anna kreeg ehr roden Backen wedder,
Un Anna würrn de Ogen wedder drög,
Se söch de Menschen, bleev ni mehr für sick,
Weer fröhlich, als de annern Deerns in't Dörp,
Dat leet, als weer dar allens all vergeten,
Als harr de witte Ros' sick still verwannelt
Un stunn dar wedder frisch un rot to blöhn.

Doch kennst du Appeln, de en Wurmstich hebbt?
Se dregt dar ock en rode Rosenfarv,
Un frisch un gollen schient se in de Ogn,
Du schullst wul meen', dat weern de allerbesten,
Un dochen sünd't de flechsten op'n Bom.

Denn binn, dar is en Krankheit, als de Tehrung,
De geiht ehr'n Gang un keem all mit de Blöt,
Un wo dat Kernhus is, dar lurt en Worm,
Dar sitt un fritt un nagt de Dod an't Leben.

Dat weer en smucken Summer eenunföffdig
Un richtig warm, als wi se wenig hebbt;
Dat Saat harr prächtig blöht und riklich dragen,
Un als de gehle Pracht vöröwer weer,
Keemn nöst de Bohn un guten langs de Fenn
Den söten Duft, dat't wid henlank tu rüken.
In'n witten Kleewer gung dat bunte Veh
Bit an de Knoorn, – dat weer en Staat to sehn.
De Lurken sungn, als jümmers hell un fröhlich,
Un wid, so wid de Ogen recken kunn,
Vun Hoff to Hoff, mank gröne Böm versteken,
Weer allns vull Freud un Lust un allns lebennig,
De ganze Masch, als weer't en groten Gard'n.
Wer müch dar denn ni geern wul mal herin?
Vor alln, wenn em de Geest all lang wat Oles;
Dar is ock nog to kieken un to sehn,
Un ward een't op de Duer ock tuweddern,
Un lengt man sick bi lüttjen ock torügg,
Su'n Monatstid is't dochen en Vergnögen,
Ganz eenerlei, wanebn din Heimat is,
Un weer dat ock in't schönste Paradies,

In Büsum hebbt se awers ock dat Haff,
Dar's Summerdag in'n hittsten Monat köhlich,
Un för de Ohrn un Ogen liker veel
Vun't blaue Water un vun't gröne Land.
Dar kamt se denn, Gott weet, vun wat för Kanten,
Mit Sack un Pack un makt de Hüser vull,
Vertehrt ehr Geld, wenn se to riklich kregen,
Un wascht sick af un spölt sick wedder sund,
Un ock vun Hamburg kummt de een un anner
Un springt dar mal bi Büsum in de See.

Noch allemal is't Baden ni dat Haupt,
Nu weest dat wul un ebn so gut als ick,
Wenn eerst de lange Wil den Menschen plagt,
Wat deit he ni, de Tid sick to verdriben.

So meer dar ditmal ock en Herr vun Hamborg
Na Büsum kamn, – en riken Kopmannssöhn,
So in de Jahrn ni wid mehr vun de Dördig,
Mit brune Ogn un gneterswartes Haar,
En smuck Gesicht, als weer't vun'n Maler malt,
So fin un witt, als harr he't sminkt und farvt,
Un darbi likers noch vun Positur
So staatsch und slank, so prächtig un so smuck
Dat't rein en Lust weer, blots em antokieken.

Bischuerns sprung he ock wul mal in't Water,
Doch meisttid'n dreev he to'n Plaseer herum,
Beseeg de Masch und harr sin egen Ridperd
Un eet an Tabel Dote in't Hotell;
De Lüd de sä'n, he harr wul Million'
Un harr wul fragen kunnt, wat Büsum kost;
Sin Büdel weer vun Preußen jümmers vull.
Un wenn dar ock bischuerns in de Kaarten
En Abend föffdig Daler fleuten gungn,
Dat slog nich an un mak em doch ni lichter.
Man kunn't ja ock an alle Kanten sehn,
Wa rik he weer, wat harr he di'n Kledasche!
Un wat en Klock, un wat en gollen Ked!
Un wat för Ringn! mit echte Diamanten!
De kunn di richtig schier de Ogn verblenn.

Se löbn em all, he geev ock jümmers riklich,
Wanebn he keem un weer, an Knecht un Deern,
Leet ahne Gav keen Bettler wider lopen
Un smeet bischurns de Scholjungs mit de Schüllnks
Un darbi kunn he mit de Buern klön'n
Op Hoch un Platt so prächtig un so fründlich,
Dat bald dat heele Kaspel vull davun,
Un jedereen wat wuss vun em tu snacken.

Un achter'n Dik, dar buten in de Kat
Harr Anna nog to waschen un tu plätten
An all sin wittes Linn- und Amdamtüg.
Un bröch se't denn des Sünndagsmorrns em 'röwer,
So geev he jümmers geern en Daler mehr
Un steek un drück, wenn't jichens möglich weer,
Em sülm ehr blid mit Lachen in de Hand
Un meen, se harr em sur genog verdeent;
Denn muss se jümmers ock en beten sitten
Un mit em snacken un em wat vertelln,
Un jümmers weer he liker nett un fründlich
Un liker spaßig jümmers, liker gut
Un teek ehr mit sin deepen, düstern Ogn
So apen un so trulich in't Gesicht,
Als wull he seggn, kiek her un wes' ni bang.
Ick do' di nix, – ick heff noch nüms wat da'n,
Un wat ick bün, dat steiht mi in de Ogn.

En Mäden is en Kunststück to verstahn,
Dar lopt de klöksten Köpp bischuerns bister;
Un meenst du ebn, du kiekst ehr mal in't Hart,
Un so mutt't we'n, dat weer ja klar to sehn,
So hest du faken doch in't Blaue keken
Un büst hernoch ni klöker als vörher;
So'n Mäden lacht un weent to liker Tid, –
En egen Blom! – bischuerns blifft se slaten,
Un schient de gollen Sünn ock noch so warm,
Un quickt ehr ock de schönste Summerregen;
Bischuerns makt twee Drüppen Dau ehr op,
Un gar de eerste Sünnstrahl, de ehr drapen.

De Dare kunn wul mehr als anner Menschen;
Ick warr noch düsse Stunn ni klok darut.
Dat weer mit em en egen Art Bewandnis,
So wunnerbar, als wenn he hexen kunn;
He mak den willsten Hummel fram un tamm,
Un wo he eenmal mank de Frunslüd keem,
Se funn em alltohopen liker nett
Un liker smuck, eendo'n, wakeen dat meer,
En Fru un'n Fräulein, de dar baden de'n,
En Deenstdeern oder'n rike Maschburndochder.

Un Anna trock sogar vör em de Flagg!
Vellicht, weern hunnert annre vör em kamn,
Se harr se nich en Glup günnt mit de Ogen!
De Bursöhns harrn't ja mennigmal probeert.
Bi ehr werr noch bither nich een wat wurrn,
Obschons wul mennig glatt' Gesicht dartwischen,
Un mit en Hoff, de wul dat Ansehn wert;
Un düssen lück dat rein man so vun sülm,
Dat wahr ni lang, so seeg se em all wedder
Des Nachs in'n Drom un wa he fründlich lach,
So seeg se bi de Arbeit em des Dags,
So seeg se em des Abends bi de Lamp;
Un wo se weer, un wo se gung un stunn,
So weer't, als sleek sin Geist ehr achterna,
Als stunn sin Bild lebennig vör ehr Ogen.

Wer weet, wat't de'?! dat is wul swar to seggn;
Vellicht dat Geld un all sin smucken Saken.
Vellicht de swarten Haar, de smucken Ogn,
Sin Fründlichkeit, sin Anstand un sin Wesen
Un wat dar sunst vun sowat an em weer;
Vellicht ehr egen Leid un all ehr Unglück,
Un denn ehr beten Eitelkeit un Stolz,
Un wenn't dat een un anner nich alleen,
So de't wul sacht dat allens alltohopen.

Ick weet ni, ob he't mark, wa rot se weer,
Bröch se tonöst em Sünndagmorrns sin Saken,
Un drückt he ehr den Daler in de Hand
Un be' ehr denn, en beten noch to sitten;
Se schien em awers lang all in de Ogn,
Se düch em lang all eenzig wunnerschön,
Je mehr se keem, – se leet em jümmers smucker,
Un bald, so geev he't dütlich ehr to marken,
Un Anna gung ni weg, als he ehr't sä;
Un bald darop, so schenk he ehr wat Schönes,
Un Anna sä ni ne un neehm dat an;
Un bald darop versuch he't mit en Kuß,
Un flog em't ock dat eerste mal noch feil,
Dat tweete mal, dar harr em't bald all lückt,
Dat drütte mal, – un Anna weer erowert.

Tonößen wuss he wul sin Büt to holn,
Wat he ni de', dat de'n de smucken Saken,
Dat de' wul ock ehr egen trurig Lag,
De Olsche de't, de jümmers brumm un schull,
Un de ehr los weer, leewers hüt als morgen;
Dat Unglück de't, un ock ehr Eitelkeit,
Besunners awers de'n dat de Gedanken
An den, wavun se noch bischuerns dröm, –
Un kunn se em tonöst ehr Glück mal wisen,
So weer se klar, so weer ehr Höpen da'n.

Un ach, wa wenig kenn se noch sick sülm!
Wa weer vun ehr he mehr noch als de Hälfte!
Un harr he eenmal man min Anna seggt,
Se harr't vergeten, harr em allns vergeben
Un harr em folgt un weer't ock ut de Welt;
Wat hin, is hin! he weer für ehr verlarn,
Een Jahr noch, – un tonößen weer he farrig,
Un na't Examn schull forts de Hochtid we'n.

De anner Frier wuss ehr't gut to malen,
Se schull mit em, se weer sin eenzig Brut;
In Hamburg wull he wider för ehr sorgen,
Dar schull se wahn'n so prächtig, als se wull;
Dat weer ja gräsig bi de ole Hex;
Un weer sin Vader ock wat störrsch un egen,
Un harr he sülm den Kram noch nich in Hann,
Un muss he ehr ock eerst för em verbargen,
Wat harr't för Not?! – he harr ja Geld genog,
En Jahrstid so in allns för ehr to sorgen,
Un nösten weer de grute Arfschap sin,
Denn tre' de Ole af, denn würr he Herr
Un wull ehr nehmn mit Züchten un in Ehren,

Dat geev en Snack in Büsum un de Masch,
Tonösten, als se Arm in Arm tohopen,
Als Frier un Brut, mal lank de Straten gungn,
Wa weer dat ock en smuck un prächtig Paar!
Un wat en Glück! – so arm, – un so en Riken!
Un eh'r dar noch de letzte Garv vun't Feld,
Weer Anna fort un ut de Kat bi Büsum;
Noch alle Oln, de schütteln mit'de Köpp
Un meen, dat würr en Enn mit Schrecken nehmen.

Is Hamborg nich en wunnerschöne Stadt?!
Kiek blots de smucken Hüs' un all de Menschen,
Un wat dar vör de groten Fenstern hangt.
Hebbt wi man een un twee mal Mark in't Jahr,
In Hamborg hebbt se't alle Dag und jümmers;
Un wo du geihst un steihst, ist wat to sehn.
Dreihorgeln, Danzmusik un wille Tiern,
Un Rinkmaschins, Theater un Kummedi,
Un Kunstberiders un Konzert un Ball;
So geiht dat eerst den utgelenken Dag,
So geiht dat nöst de heele Nacht hendör,
Un ward nich all un kummt dar jümmers wedder,
Un blifft dar fast, ahn Anfang un ahn Enn.

Un up de Elv, dar seilt de groten Schep,
Dar sust un brust de Dampers sick verbi,
Un hoge Spikers li't dar vull vun Waarn,
Un in de Fenstern sünd de Saken stapelt,
Un an de Börs, dar geiht't um Million';
Un alle Näslang steiht en prächtig Weertshus,
Un wo du ringeihst, singt de Harfenisten,
Dar wogt un drängt de Menschen ut un in
In'n bunten Mischmasch fröhlich dörenanner.

Du schullst wul meen'n, dat's nix als Lust un Freuden,
Dat's nix als Geld un Rikdom, wat du sühst,
Un doch hett Hamburg ock sin Grun un Elend
So riklich als wul mennig anner Städ',
Un nich alleen in Lumpen bi de Armot,
In Tran un Sorgen um dat dröge Brod,
Ne, – ock sogar in grote, smucke Hüser
Un merrn in luter Herrlichkeit un Pracht,
So grulig, dat di't schuert dör' de Seel,
Un dat de Tran di blinkert in de Ogen.

Süh dar! sünd dat ni luter smucke Hüs'?
Kiek blots mal rin! dar wahnt gewiß keen Armot,
Sunst brenn' dar ni de Lichter all so hell;
Vun Gold un Sammet sünd de smucken Wann,
Gardin' vun düre Sied, magoni Möbeln.
Un Uhrn un Spegeln, Putzellein un Glas;
Seeg blots de smucken Dams an't Finster sitten,
So bleek un schön – un witter als de Lilgn,
En Kranz vun frische Rosen in de Haar
En Pracht un Herrlichkeit, als gung't to Ball,
Du schullst wul meen'n, dar wahn en Graf un Fürsten.

Un schall ick di't mal seggn, wakeen dar wahnt?
En Sünner is't! un Sündengeld sin Rikdum,
Den he mit Menschenhandel sick verdeent!
Un de dar sitt, so bleek un schön in't Fenster,
Dat sünd sin Sklaven in de gollen Kedn. – –
De sünd dar jagt wurrn, als en schuldlos Reh
Vun Menschenjägers, bit se fulln un störten
Un hier tonüst in't smucke Tuchthus keemn. – – –

Wa mennig een mag hier dat Hart wul blöden,
En jeder hett sin stille eernste Stunn;
Un kummt se hier, so mutt se gräsig we'n'.
Ehr Glück is hen, – keen Vader un keen Moder,
Keen Broder mehr, keen Süster leev un tru;
Se staht alleen mank fremme, böse Menschen,
Un narms en Hölp un narms en tröstlich Wort,
Un alles, wat se harrn, verlarn för ewig!

Is Ehr un Unschuld nich uns' höchstes Gut?!
Se sünd darum belagen un bedingen,
Dar mutt so'n stille Stunn wul gräsig we'n!
Seeg bluts dat will Gesicht, de blanken Ogen,
Mit Sündengift sünd ehr de Backen sminkt,
Un ob se mennig stille Nacht verweent,
Wat hölp't? se möt den hellen Dag verlachen
In Lust un Freud – un fröhlich do'n un we'n;
So welkt se, als de Rosen in de Lucken.

Un snitt di dat mch als en Mess in't Hart?
Du weest genog, mi wüllt den Jammer laten
Un wedder mank de annern Menschen gahn;
Wat hölp't, wi künnt dar dochen nix an ännern.

Vun sowat weer in Anna nich en Ahnung,
Un dochen weer ehr all dat Leid so neeg!
Ehr Brüdigam, de harr ehr't nümmer seggt;
Dar weer wul gar to veel nun sitten bleben
Un harr vellicht verbittert all ehr Freud,
Vellicht wul gar sin ganzen Plan vereitelt;
Se führ en Leben, als en Königin.
He weer so gut, he de' ehr allns to Willn,
De', wat he kunn, an Freud' ehr to bereiten;
Se harr sogar ehr Hus för sick alleen,
Dat schönste Eten un de smucksten Saken,
Un jümmers, wenn he kunn, so weer he dar
Un seet bi ehr un gung mit ehr spatzeeren,
Un alle Abend in't Kummedienhus;
Un wat dar man to sehn weer, muss se sehn,
Un wat dar man to kopen weer, sick kopen;
Wa harr se't gut! wa heel he veel vun' ehr!
Un een na'n annern gungn in Lust un Freuden
De Dag' vörüwer un de Weken hen,
De Harst weer all to Enn, – nu keem de Winter,
Dat wahr ni lang, so weer de Summer dar,
Un wenn tonöst to'n tmetenmal dar buten
De Harst to Enn gung un de Winter keem,
So harr de Ol sin Kram all öwergeben,
So weer vellicht all gar de Hochtid we'n,
Un se – en grote Kopmannsfru in Hamburg.

Noch eenmal muss du mit mi op de Lur,
Als dar des Abnds bi Büsum achter'n Dik,
Doch staht mi ni vunabend för en Kat.
Süh blots mal hen! dat is ja rein en Hus,
Als weer't en Sloß, – un dar, wo Anna wahnt,
Is hell de Stuv vun Lampen un vun Lichter;
Dat's kort na Niejahr un en harte Küll,
De Isblom funkelt lustig an de Ruten,
Un langs de Straten glitzert hell de Snee:
Man hört bischurns bat Knacken up de Elv,
Een früst ock rein de Brudden an de Näs'.
Dar binn, dar mutt't wul warm un lurig we'n,
Dat löv ick, ja! – dar leet sick fachen durn
Bi so en Jahrstid, merrn in'n dullsten Winter:
Un sühst du wul den smucken deckten Disch
För em un ehr? – se fiert vunabnd Geburtsdag,
Un wat dar günd tohoven stapelt liggt
Un schient un blitzt, als Gold un Diamanten,
Dat bröch he allns vunabnd ehr to'n Geschenk;
Se sünd dar mit ehr Leev un Glück alleen,
Dat's ock wul best, – he wull dat so am leevsten,
Wo twee sick leev hebbt, is de Drütte öwer,
Dar sünd de twee sick liker nog un veel.

Un wat för Kram an Eten un an Backwark!
He harr dat allns ehr heemlich so bestellt!
Un wat en Tort! – süh an, en wahres Kunststück,
So'n makt dar keen Kanditer in de Heid!
Un gar en lüttjen Korf mit smucke Buddels!
Un denn en Glas för em un ock für ehr!
Wa weer se glücklich, kunn se't beter hebbn?
Dar seet se, – un he strakel ehr de Lucken
Un heel ehr warm mit beide Hann umfat
Un seeg, ehr mit sin apen, hellen Blick
Noch ebn so deep un trulich in de Ogen,
Als he dat dar in Büsum fröher da'n!
Un snack mit ehr, so hartlich un so tru,
Un mal de schöne Tid, worop se höpen,
Un wo man blots de Summer twischen leeg,
Denn würr se sin vör Gott un alle Menschen
Un weer't un bleev't in alle Ewigkeit!

Un vun en Buddel snee' he denn dat Sülwer, –
Dar flog de Prupp, – – Herr Jesus! wat en Knall!
Dat schüm un sprütt und sprudel in de Gläs',
Als weer en Deuwelsgeist in jeden Drüppen;
Dar klungn se an, – dat de' en hellen Klang!
Un de dat gut meent, drinkt bit op'n Grund;
Dat eerste Glas för ehr, – för em dat tweete, –
Un de dat gut meent, lett keen Drüppen in!

Dat weer en schön Glas Win, so sanft un köhlig!
Un noch en Glas! – wa kunn't ock Schaden do'n?!
He drück ehr sa an't Hart un be' darum,
Wa kunn se em vunabnd sin Bed verwehren?!
Dat hett wul sacht keen Not, – man noch en Glas!,

Dar schot ehr't als en Blitzstrahl in de Glieder,
Da leep ehr't dör de Backen hin als Für,
Dar kak dat Blot, dar wurrn de Adern kloppen,
Dar weer't, als seet dat Hart ehr op de Tung,
Un alles, wat dar an ehr weer, dat lev;
Un jümmers wuss se wat un kunn't ni laten
Un snack un lach un sung in eener Tur.

He heel ehr warm, he drück ehr jümmers faster,
Ob't ock bi em vunabnd so dösig weer?
Wa weer he gut, – un wenn he küss, dat brenn,
Als gung darbi de Seel ehr vun de Lippen!

Un noch en Glas, dat gelt en fröhlich Hochtid!
Un noch en Glas! – dat gelt en glücklich Eh!
Un de dat gut meent, drinkt den letzten Drüppen! – – –
Nu döss he ni mehr bedn, – se de't nun sülm;
Un noch en Buddel muss dar knalln un sprütten,
Wa wurr ehr dar so wunnerbar to Mot,
Wa susen dar de Wann mit ehr herum!
Se weer ja rein, als weer se vun Besinnung! – – –

Un een na'n annern gaht de Lichter ut,
Wat staht wi noch? – de Fenstern sünd ja düster, –
Un nix is mehr vun günd to hörn un sehn.

Den annern Morgen seet se wul to ween'n
Un wünsch vor Scham un Schann sick in de Eer,
Wat hölp't?! – gaht Ehr un Unschuld eenmal ünner.
So sünd se hen, – so kamt se nümmermehr!
Dar makt keen Tran en knickte Lilg to blöhn.

Des Summers weer min Nawer mal na Hamborg,
He harr dar babn sin Ossen op'n Mark;
Dar drop he nam'dags, als he reisen wull
Un uun Sankt Pauli 'röwer gung na Alt'na.
En Dam, vun de em düch, he muss ehr kenn,
Un wuss ehr likers doch ni hintobringn;
Dat gung wul ehr ni beter als em sülm,
Se keeken beid sick an un ganz verwunnert
Un bod'n sick gar de Tid un sä'n gu'n Dag
Un wussen't doch in'n Ognblick ni to drapen!
Dar de' se'n Schri, – he weer ehr künnig wurrn, –
Un als he man en Lud hör vun de Lippen,
Dar wuss he't ock, wakeen he vor sick harr.

He harr ja ock dat Leben hört vun Büsum,
Nu wurr em't klar, – sunst leet em't ock wat snaksch;
Se weer ja rein in luter Sammt un Sied,
Mit Gold behangn vun baben bit na nerrn
Un riker kleedt als mennig Grafendochder;
Dar frag he denn un meen, ehr gung't wul gut?
Un Anna smeet to Eer de smucken Ogen
Un kehr sick um un schür daröwer hin,
Als seet ehr wat darin, – – doch nu weer't rut;
Un als se dat Gesicht em wedder towennt,
Dar weer se rot we'n, als mit Für begaten,
Un harr em seggt, dat gung op't allerbest,
Se harr wul ock en lise Frag mal da'n,
Wat Heinrich mak un ob he noch in Kiel weer,
Un ob all vun de Hochtid wat bestimmt!
Tonößen harr se in de Il em seggt.
Wa gut se't harr, – un wat en riken Frier.
Se weer noch Brut un bleev't den Summer noch,
To Winter awers schull de Hochtid we'n,
Dat kunn he man to Hus in't Dörp vertelln
Un ock man seggn an Heinrich un sin Vader; –
Un darmit weer se hastig wider lopen.

He harr noch stahn un harr ehr achterna sehn
Un harr ni wuss, wadennig un wasück.
Dat weer de ole Anna ni vun fröher,
So fram un still, so sittsam un so blid!
Als nu, so frech un fri in Wör un Wesen,
Un flüchtig wild, harr he ehr nümmer kennt;
Se harr ja rein sick dreiht un wennt un smeten,
Als op de Prommenad en Eddeldam.

Tonößen weer se mank de Lüd verswunn,
he harr ock riklich lang all stahn to kieken
Un ebn man tidig nog den Bahnhoff reckt.

Du arme Deern! he de' di doch wul Unrecht,
He wuss wul ni, wa mennig Nacht du weent,
Un wat di drück un quäl, dat ahn he ni;
Man söcht ock in de Sied ni geern den Jammer,
Un ni de Sorg in'n rosig Angesicht!

De Winter keem, – – en Hochtid keem dar ock;
Doch Anna weer verlaten un tonicht,
Un de da Hochtid geev, weer Heinrich Claßen.
De ole Vullmacht sprung vör luter Freud,
Sin Söhn weer klar, dat harr em allens lückt,
Un wenn he nu man eerst de rike Fru harr,
So kunn he, wenn he schull, Herr Landvagt warrn.
In Hamborg, wo de Brut weer, weer de Köst;
Ol Jochen Frahm un Hansohm weern mit 'röwer.
Se hebbt mi't nößen haarkleen allns verteilt.
Dat weer en Fest! dar gung wat öwer Stür!
Se harrn dat ja, warum schulln se't denn laten?!
So'n Hochtidsdag, de ward man eenmal fiert,
Denn möt se em ock fiern för't ganze Leben.

Dicht an de Alster liggt dat grote Hus,
Un sühst du wul de hunnert hellen Lichter?
Un hörst du wul den Ball un de Musik?
Dat weer en Abnd, de kunn ni beter passen!
So steernhell un so ruhig weer de Nacht.
Op't Water, dat mit nauer Not noch apen,
Drifft gar en Boot mit bunte Lampen 'rum
Un bringt en Leed dat junge Paar to Ehren;
Un hörst du wul dat Scheeten un Hurra?
Un sühst du wul, wa an de hellen Fenstern
De jungen Lüd in'n Saal veröwer sust?
Hei! wat en Nacht! – dar geiht dat lustig her!

De awers, de dar buten still in Düstern
Um Merrennacht noch eensam sliekt un wankt,
De süht keen Mensch, – de's mit ehr natten Ogen
Un mit ehr Hart vull Jammer ganz alleen.
Un af un to denn steiht se wul un süht
Un wischt de Tran sick vun de hitten Backen
Un deit en Lud, als reet ehr Hart vuneen;
Dat is all lang in dusend Stücken braken!
Ehr Glück is hen, ehr Leben is tonicht, –
Keen Höpen mehr, dat sunst doch trösten kann, –
Bedragen um ehr Unschuld un ehr Ehr. – –
Wat schall se länger noch in Elend leben?!
Se is so möd, so möd! – se kann't ni mehr! –
En Sprung, – – – – – – – – – – –
                 Herrgott! so magst du ehr't vergeben!

Des Morrns dar weer dat Öwer vull vun Menschen,
Dar fischen se en dodes Mäden rut;
Wa weer se schön! – de blauen Ogn noch apen,
De brunen Lucken um ehr bleek Gesicht,
So leeg se dar, als weer't en doden Engel!

Wa mennig Eek hett ni de Blitz all klövt,
Wa mennig Bom hendal de Sturmwind reten!
Un wo de Böm staht, waßt und blöht de Blom,
Datsülwe Wedder sust daröwer hen,
So fallt dar ock wul mal en Ros to Eer!

Doch les' ick mal en wunnerschön Gedicht,
Dar stunn't toletzt, als ähnlich in de Bibel,
Uns' Herrgott neehm sick ock de Sünners an,
Un Engeln drogn bischuerns up de Arms
Verlar'n Kinner vun de Eer in'n Heben.

He hölt ock nöst alleen de Wagschaal hen
Un leggt uns' Schicksal op de eene Sit
Un op de anner uns un unse Leben;
So lat uns ock för ehr dat Beste meen'n,
Wi Menschen schüllt ni richten un verdamm,
Ick kann't ock nich, – ick heff ehr't lang vergeben.
Un wullt du't doch, – smit du den eersten Steen!