|
||||||||||||||
| Autoren | ∞ | Werke | ∞ | Neu | ∞ | Information | ∞ | Shop | ∞ | Lesetips | ∞ | Textquelle | ∞ | |
|
|
||||||||||||||
| Autoren | ∞ | Werke | ∞ | Neu | ∞ | Information | ∞ | Shop | ∞ | Lesetips | ∞ | Textquelle | ∞ | |
Anzeige. Gutenberg Edition 16. 2. vermehrte und verbesserte Auflage. Alle Werke aus dem Projekt Gutenberg-DE. Mit zusätzlichen E-Books. Eine einmalige Bibliothek. +++ Information und Bestellung in unserem Shop +++
(1145. März 15.)
Röhrt de Hann un snidt de Bann! Fri als unse Bargn in'n Heben!
Füllt de Gläs' un stöt se an! – drinkt un lat de Friheit leben!
Kedn un Bann sünd Düwelsteeken; – Friheit is en Himmelsgav;
Mit de Freesen, stark als Eeken: leewer dot, als Knecht un Sklav!
Still! dat Stückschen möt ju hörn! Jungs, dar weern't noch annre Tiden:
Weer't man so en Handumkehrn, juch! denn stunn de Burn to striden.
Un de Groten op de Borgen kreegn den Deuwel denn bischurn.
Bewern all in Angst un Sorgen, seegn se bluts vun feern de Burn.
Rudolf, Graf vun Bökelnborg, weer so recht en Blotutsuger,
Lev in Sus un Brus ahn' Sorg, jümmers duller, jümmers ruger;
Un wenn lerrig weern de Keller, keem he man un hal sick wat,
Un de Burn, de müssen wedder em betaln den frischen Schatt.
Endlich wurr dat doch to dull, Unrecht ward ni licht vergeten;
Un sin Maat weer öwervull, Rudolf kreeg dat gut to weten!
Wedder schulln se Schatt betalen, babn herop na Sloß un Thorn,
Awers ach, wanebn man halen all de Tunnssäck vull vun Korn?
Süh, da weern se öwer Nach still tohop, sick to beraden,
Und eh' noch de Morgen lach, stunn de Wagns mit Säck beladen;
Tunn an Tunn, in lange Reegen togen se den Barg heran,
Un de Knechts dar haben schreegen: Kiek, nu kummt dat Hunntüg an!
Eerst de Wagen viseteert! – harr de Graf sin Lüd befalen.
Rogg un Weet is, wat se föhrt, kamt un wüllt den Schatt betalen;
Na, so lat de Brügg man 'rünner, hett de eerste Rogg un Weet,
Hebbt't de annern ock ni minner; kiek, wa swar de Kracken teht!
Rummel! rummel! keemn se all nu de Toggbrügg 'röwer lopen,
Binn herum an'n hogen Wall heeln se na de Reeg, tohopen;
He! wat snackt dat Burnpack lisen?! – slept de Sack uns rop na'n Thorn!
Oder schüllt wi jüm dat wisen mit de Hunnpietsch um de Ohrn!?
Juch! dat keem man eben 'rut ut den Graf sin groten Lapsen,
Süh, dar föhln se um de Snut all de Burnfüst düchtig rapsen.
Hoch de Friheit! – stark als Eeken! – sick ni wehrn, dat weer en Schann!
Hei! dar reepen se dat Teeken: Röhrt de Hann un snidt de Bann!
Ritsch! un ratsch! – dar weer't all gut; un de Sack fungn an tu krupen,
Un ut jeden Sack herut leet de Bur sin Messer glupen;
Un mit jedes Mess en Riesen störrt dar op de Knechen hin,
Hu! so blank un lang dat Isen, – eben so deep in't Liv herin.
Un de Steenbrügg wurr so rot, keen Pardon mehr wurr dar geben;
Un de Sloßplatz swümm in Blot, bit se all ni mehr an'n Leben.
Doch de Graf, wo is he bleben? un sin Fru? – se möt dar her!
Süh, dar röppt de Heister eben: Rudolf! vör de Kellerdöhr.
Un dar harrn de Burn dat Nest, wo de beiden sick verkrapen,
Un se dreep dat blanke Mess, als dat all de annern drapen;
Ob se schreegen, ob se jammern, all umsünst de blanken Tran;
All umsünst dat Kneeumklammern; röhrt de Hann! – dar weer dat da'n.
Röhrt de Hann! – verbi dat Steken! – nu an Dührn un Wall un Mür!
Röhrt de Hann! – dar gung't an't Breken; – röhrt de Hann! – dar stunn't in Für,
Murn un Balken müssen wiken, noch so dick un noch so grot,
Un dat Für vertehr de Liken, un de Luchen drunken Blut.
Söben hunnert Jahr is't her, ewig blifft dat unvergeten!
Sünd de Olen ock ni mehr, de de Borg herünner reten,
Kann ick doch de Sted jüm wisen, – op'n Karkhoff is't gescheh'n;
Op'n Karkhoff slapt se lisen, – un de Wall is noch to sehn.
Röhrt de Hann un snidt de Bann! – fri, als unse Bargn in'n Heben!
Füllt de Gläs' un stöt se an! – drinkt un lat de Friheit leben!
Kedn un Bann sünd Düwelsteeken! Friheit is en Himmelsgav;
Mit de Freesen, stark als Eeken: leewer dot, als Knecht un Sklav!
(1227, Juli 22.)
Vun'n Norden mit sin Dänen keem König Waldemar,
He wull ni ruhn un rasten, bit dat he Holsteen harr.
Vöran dar weih so lustig sin smucke Danebrog,
De in de Slacht in Esthland hindal vun'n Himmel flog.
Ditmarschen wurr erobert; un mit de Festung Lin
Heel he bat Land in'n Tögel bit ganz na't Holsten hin.
He dreev de Burn tohopen, de jümmers Dütsche we'n,
Un mak se to Soldaten, un steek se mank de Dän'.
So schulln se sülbn als Dütsche doch gegn de Dütschen stahn,
So schülln se för de Dänen ehr dütschen Bröder sla'n;
Dat weer to veel, Herr König, to veel ock för de Burn!
Dar fungn se an to grübeln un op Verrat to lur'n.
Un als nu bi Bornhöved Graf Adolf mit sin Heer
Den Dän' stunn gegenöwer in blanke Waff un Wehr,
Dar schicken em de Buern, dat harr he wul ni dacht, –
En Baden heemlich 'röwer den Abend vör de Slacht.
Herr Graf, versprekt Jüm Friheit für uns un unse Land
Versprek wi Jüm to morgen de Hölp ut unse Hand,
Un seht Jüm uns de Schilder na babn dat Ünnerst kehrn,
Sla't wi den Dän' vun achtern, als Jüm em sla't vun vörn.
Un als de Nacht verflaten, un als de Morgen keem,
Un als de Sünn in'n Osten ehrn roden Anfang neehm,
Un als an'n blauen Heben de eersten Lurken sungn,
Dar wurr all wild un grimmig dat blanke Isen swungn.
Wa grulich un wa gräsig! je warmer wurr de Dag,
Je duller wurr dat Hauen, je hitter stunn de Slach.
Graf Adolf un de König, – twee Löwen, liker dull,
De eersten, wo't am slimmsten; un wat se dreepen, full.
O weh! un jümmers hitter de Sünn an'n Heben brenn,
Als weer se gram de Holsten un wull se alle blenn;
O weh! und jümmers flauer, un flauer murr ehr Mot,
Dar fungn se an to wiken, dörnatt vun Sweet un Blot.
Un duller, jümmers duller fung an de Dan to sla'n;
Weer ni Graf Adolf wesen, wa harr't sin Holsten gahn!
He keem to Per' dartwischen, he stemm sick gegn de Flot,
He föhr se an vun frischen un geev se wedder Mot.
Un als se noch mal streeden, dar fohl he still de Hann
Un seeg herop na'n Heben un reep uns' Herrgott an:
»Du Hilliger, ick spüre Din Hölp, so stah uns bi
Un hölp, den Fiend bedwingen, un mak uns wedder fri!
Un hölpst Du uns to siegen, torügg to sla'n de Dän,
So will ick Karken buen un ni mehr Herzog we'n;
Will mi der Welt begäwen un in en Kloster gahn,
To Diner Ehre leben, in Dinem Deenste stahn!«
Un süh! als mit en Wunner weer alle Hitten swunn,
Un Schatten, wo de Holsten noch ebn in'n Sünnschien stunn;
Als heel dar vör de Dütschen hoch babn mit egen Hand
Maria Magdalena ehr köhlich Lustgewand.
Un süh, dar dreihn ehr Schilder de Buern alltomal
Un slogn toglik vun achtern frisch op den Dan hendal,
Juch! wa de Exten susen, bit rundherum vun Blut
In Gräfen un in Grusen de ganze Heiloh rot!
Dat weer dar bi Bornhöved, dar keem de Hölp, als't kneep,
Dar kreeg de Dan den Deuwel, un war ni leeg, dat leep,
Dat weer dar bi Bornhöved an'n Magdalenendag
De Holsten un de Marsen ehr grote Friheitsslach'!
(1227, Juli 22.)
So warm un so bruddig,
So hitt is de Dag!
So mild un so gräsig
Un grulich de Slach'!
Wit öwer de Heiloh,
Vull Jammer un Not,
To Per' jag en Ritter
Dör' Liken un Blot.
Wat leeg dar to Föten
To jammern un stöhn'! –
Herr Jesus! de König!
Merrn twischen sin Dän'!
De König, wa gräsig!
Dar richt he sick op, –
Dat Og hung em blödig
Herut ut'n Kopp.
Un 'raf sprung de Ritter
Un gung em to Hand
Unn le' um sin Wunn em
Den eersten Verband.
Un bör up sin Swarten
Em lisen un sacht
Un jag mit em wider
Herut ut de Slacht.
Dar frag em de König:
Herr Ritter, seggt an.
Dat will ick Jüm lohnen!
Wat sünd Jüm för'n Mann?
Doch still sweeg de Ritter,
Als wuss he keen Wort,
Un jag op den Swarten
Mit Waldemar fort.
Un wider un wider
Ahn' Rast un ahn' Wiel:
So bröch he den König
Des Abends na Kiel.
Un reep vör de Sloßport:
Hallo! in de Been!
De König, de König!
Verwundt un alleen!
Bi Fackeln un Lichter
Gung apen de Port;
Un rett' weer de König,
Un seker an'n Ort.
Dar frag he em wedder:
Herr Ritter, seggt an,
Herr Ritter, lat hören,
Wat sünd Jüm för'n Mann?
Un schall ick ni lohnen
De Daht, de so schön,
Herr Ritter, so lat mi
Jüm Angesicht sehn.
Dar dreih he den Swarten
Un lüft sin Visir.
Dar reep he: Herr König,
So seht mi denn hier!
Un als he harr spraken
Dat eenzige Wort, – – –
Graf
Adolf, de veerte,
Weer sehn un – weer fort!
Komp. 1st. v. Cl. Serpenthien.
(1319, Sept. 8.)
Graf Geert, de keem mit Mann un Macht; –
Wat harrn de Burn em da'n?
Se harrn bi Bramsted in de Slacht
Graf Geert, den
Groten, sla'n.
Stuv vör Bornhövd wul op de Heid
Fif hunnert keemn to Dod,
Dar harr de Graf sin Ogenweid
An all dat Buernblot.
Doch wat dar glücklich bi Bornhöv'
Vun't Dotslagn un vun't Möern
Noch wunnerbar an't Leben bleev,
Dat flüch sick hin na Möern.
Ach, wat en Angst bi Dag un Nacht,
En Jammer un en Not!
Graf Geert, de sammel all sin Macht
Un swar de Burn den Tod.
He mak sick op, he keem heran,
He tog desülwe Strat.
Ju Wörner Burn, nu geut jüm man!
Un bedt em man um Gnad!
Dat Plünnern harr dar gar keen Enn,
Un jümmers keem dar mehr.
Du leewe Gott! dat qualm un brenn
De ganze Masch hindör'.
Wo schüllt se Fruns un Kinner wahrn?
Graf Geert, de kennt keen Gnad!
Man in de Kark! – se sünd verlarn,
Wenn nich uns' Herrgott radt.
Un vull bit baben wurr de Kark,
Verrammelt wurr de Döhr:
Dar keem de Fiend all öwer'n Mark,
Dar heeln se all davör.
Dar flök de Graf: Keeneen vun'n Plack!
Herr Jesus, wat en Plan!
Se setten ünner't Karkendack,
Hölp Gott! – den roden Hahn.
Wa ward da binn de Luft so dick,
So bruddig un so warm!
Wa ward't so still in'n Ogenblick;
Dat brennt! – – – hölp Gott! – Erbarm!
De Kinner schreegn, de Wiwer ween'n,
Vör Ogen stunn de Dod.
Dar fulln se all wul op de Kneen,
To beden in de Not.
Hu! wa dat flusch un wa dat knack!
Un wat en Höllenqual!
Dar drüppel all vun't Karkendack
Dat smölten Bli hendal. –
Se steegn in'n Torn, se schreegn so lud
Wul mithin in de Strat:
Herr Graf, lat Fru un Kind herut!
Wi bedt un fleht um Gnad'!
Herr Graf, denkt an den jüngsten Dag!.
Herr Graf, wat hebbt Jüm da'n?!
He seet dar hoch to Per' un lach:
Wi wüllt se smor'n un bra'n!
Dar heeln se Rat in't Gotteshus
Wul in de höchste Not;
Un slogn de Döhr in Grus un Mus
Un keemn dar, als de Flot.
Un starben muss dar, wat dar stunn,
Dat Blatt, dat harr sick kehrt;
De Graf, de keem man ebn darvun
Un rett sick op sin Perd.
In Oldenwörn dar brenn de Kark
So gräsig un so rot;
Veel Hunnert leegn dar op'n Mark
Un dreeben in ehr Blot.
Graf Geert, de heet de
Grote geern;
Graf Geert weer ni mehr
grot;
De Burn, de flogn in Oldenwörn
Em all sin Holsten dot.
(1404, Aug. 4.)
Graf Geerhard keem, de veerte, wat harr de Graf en Heer
Vun Edellüd un Ritters, su blank un smuck to Per'!
Se keem dar, als de Waggen, dar mött keen Wall, keen Damm;
Se togn dar lustig wider bit dör' de Süderhamm.
To Weddingsted un Lunden dar funn'n se Gut un Geld;
De müssen Büte laten, de Herrn vun Ahlefeld.
Se gungn to brenn un plünnern, se dreebn de Köh un Per'
Na Hanerau tohopen in Kobbeln vör sick her.
Wa jammern dar de Wiwer un wee'n de bittern Tran!
Wa flöken dar de Buern un kreegn dar Lust to sla'n!
Dar warn Herr Klas sin Broder: wüllt ungesla'n wi we'n,
So lat uns ut dem Lande na't Holsten wedder tehn.
So dach wul ock de Herzog, de vör de Hamm all heel;
Doch Heinrich seeg, vun feern in't Kaspel noch en Möhl,
De muss dar erst herünner, wat scheern em ock de Burn?!
He tog darhen to rökeln und leet den Herzog lurn.
Un als nu satt vun't Plünnern und rik an Gut un Geld,
Dat Heer torügg wulln föhren de Herrn vun Ahlefeld,
Dar sleek dat sacht tohopen, dar swarm dat um de Hamm,
Dar krop dat dör' de Büscher, dar leeg dat achter'n Damm.
Herr Graf, du kannst di höden, wenn nu dat Blatt sick dreiht!
Din Broder muss dar blöden. – wer weet, wa di dat geiht!?
De Burn, de wulln den Freden, – du weerst ehr gar to dür
Un keemst daför mit Keden, – mit Isen und mit Für!.
De smucken Edelknappen, de mussen eerst vöran,
Nöst schulln de annern folgen tohopen Mann an Mann;
Wat's dat?! – – wat makt de Junkers?! – wat schriegt se denn so lud?
Graf Geert, de wull se stüren und flog to Per' vörut.
O weh! dar swarmn de Buern to beide Sidn herop;
Graf Geert, de weer de eerste, – he sack mit klövten Kopp.
Un als dar keemn de annern to Fot un hoch to Per',
O weh! dar stunn de Buern darachter un davör.
Juchhei! dat wurr en Döschen wul op de blanken Reegn!
De Edellüd und Ritters, se fulln dar, als de Fleegn.
Dat wurr en Hau'n un Slachten! dat wurr en Angst un Not!
De Liken leegn to Hupen, de Hamm, de smümm in Blot.
Un als de Nacht vun'n Westen so düster un so grau
Tog öwer't Land heröwer un bröch den Dag to Rau:
Wa mennig Og weer slaten! wa mennig Hand weer kold!
Wa mennig Leben laten vun Junge un vun Old!
Dar leegn vun'n riksten Adel veerhunnert wul op't Feld;
Herr Hennike vun Limbek, de Herrn vun Ahlefeld,
Herr Heinerich vun Siggen, den Graf sin Feldmarschall,
Wulf Pogwisch un sin Kinner, – acht Söhns. – se leegn dar all! –
Dat weer dar in de Hamme de frien Burn ehr Wark;
Se fiern Oswaldus-Abend, se sungn dar in de Kark:
»Wi schölen Gade lowen, de heuet unse Land,
So gnediglich behödet mit siner vordern Hand!«
Dat gung vun een to'n annern,
Dat harr keen Mensch sik dacht:
De Burn, de hebbt den Grafen sla'n,
Verlaren is de Slacht.
De Graf, de keem um't Leben,
Un all sin Edellüd;
Wa ween'n un jammern alltomal
De Fruns un ock de Brüd.
Man een, de kunn in klagen.
Man een, – de kunn ni ween'n;
Un weer doch mit ehr Leid un Qual
Ganz moderseeln alleen.
Acht Söhns! – wa weer't en Moder!
Se leet se alle acht!
Se leet dar ock den Vader noch
Mit trecken in de Stacht.
Un als de Baden keemen,
Un als se ehr vertellt:
Acht Bröders fulln för't Vaderland,
Un jedereen als Held;
De Vader bleev man öwer,
De eenzig vun de negn,
Jüm gude Mann, – mit Jüm alleen
Dat harte Leid to dregn.
Dar swor se hoch und hillig:
Un kummt min Mann alleen,
Un fulln uns' Kinner alltomal,
Will ick em nümmer sehn!
Hett he sin Söhns verlaten,
De fulln för't Vaderland,
Un söch ni sülbn den Heldendod,
Weer't ewig Schimp un Schand!
So mutt ick vun em laten,
Ick mutt't vör luter Schann;
En Vader, de ni beter is,
Is nümmermehr min Mann!
Un langsam keem en Wagen,
De bröch so still und sacht
En dodenkranken Edelmann
Wul ut de Hammer Slacht.
He leeg so still to slapen,
So bleeklich un so rot,
Un dör' dat Stroh und dör' den Wagn
Drüpp op de Eer sin Blot.
Dat weer Herr Wulf, de Gude,
Den se ehr bringen wulln;
He harr sin doden Kinner rächt,
So lang bit dat he fulln.
Dar reep se lud un fröhlich
Un seeg vull Leevd' em an:
Herr Gott, ick dank di dusendmal!
Du geevst mi Ehr vör Schann!
Wo is en Fru so glücklich,
So glücklich, als ick bin?!
Ick geev se ja för't Vaderland
All negn mit Freuden hin!!
*
So sprok in olen Tiden
En dütsche Edeldam;
Un weetst du ni, wasück se heet?
Fru Pogwisch is ehr Nam!
(Nach der Schlacht in der Hamme.)
Un als de Slacht vöröwer weer, dar weer de Hammso rot,
In Hupen leegn de Liken 'rum, un gräsig grin de Dod.
Se leegn to rötten öwerall, keeneen wurr ünnergravt,
De wilden Tiern, de schulln se hebbn, – dat harrn de Burn ehr lavt.
Wa schreegn de Kreihn, de swarten Kreihn, un flogn darop hendal.
Un abends keemn de Vöss ut't Moor und sleeken sick an't Mahl,
Dar keem vun't Holsten unvermot en Togg vun swarte Nunn,
De harrn den Weg dör' Busch un Feld bit na de Hamme sunn;
De weern so witt, de weern so bleek, so hillig un so fram,
De sä'n: uns' Herrgott hett uns schickt, de Liken to begrabn.
Dar meen' de Burn: denn lat se't man; – se wüllt de Doden ehrn;
Wer dörf dar ock de Klosterfrun ehr eenzig Bed verwehrn?!
Un mank de Doden still un bleek, de Ogen vull vun Tran,
So hebbt se trurig öwer't Feld herum to söken gahn.
Se hebbt wul jammert, hebbt wul weent, – de Burn, de sä'n keen Wort,
Se drogen still den annern Dag de leewen Doden fort.
Dat weern de smucken Edelfrun, dat weern de jungen Brüd;
Veer hunnert haln, als Nunn'n verkleedt, ehr doden Edellüd!
(1500, Febr. 17.)
»Güstern weeren se alle ricke,
Nu stecken se hier in dem Slicke;
Güstern da vöreden se en hogen Moot,
Nu hacken ehn de Raven de Ogen ut«
Altes Siegeslied.
*
Uns' Herrgott straft den Öwermot,
Uns' Herrgott hett de Macht in Hann;
Un sünd de Groten noch so grot,
Un noch so dull dar gegenan,
Se fallt, wenn He sick vun se kehrt,
Sin Arm, de brickt de dickste Ked';
Dat hett den Dän' am besten lehrt
De Slacht bi Hemmingsted.
Herr König Hans vun Dänemark,
De tog mit all sin Macht herut:
He harr in'n Sinn en böses Wark,
He trach na unrecht Hab un Gut.
So keemn se an, als keem de Flot,
Un gegn de Friheit gung de Krieg,
Se drömn dar all in'n Ömermot
Vun Büte un vun Sieg.
De grote Garde tog vöran,
Un Junker Slenz so hoch tu Per';
Un nöst noch dörtig dusend Mann
Vun Dän' un Holsten achterher.
Graf Friedrich ock un all sin Lüd
Togn mit, den Dänen bitostahn,
Ut Lust na Geld un rike Büt
De Buern dot to sla'n.
Vun Möldörp leep, wat lopen kunn,
Un wat noch bleev an Jung un Old,
Un wat de grote Garde funn,
Dat slep se 'rut, dat mak se kold.
So slogn se öwer hunnert dot
An Kinner, ole Lüd un Frun,
Un langs de Straten stunn dat Blot,
Wa weer't en Angst un Grun!
In't Kloster tog de König 'rin
Un leet de Doden Dode we'n,
Un kehr sick nich an alle Sünn,
De rund herum sin Dänen de'n;
Dar seet he mit de Herrn to Rat
Un rau sick ut un leet sick Tid
Un de' sick gut bi Wien un Brad'
Dree vulle Ebenlid.
Un Carsten Holm, de bo' de Hand, –
Fui! – ewig Schimp un ewig Schann
Op su een, de sin Vaderland
Verraden un verkopen kann!
Un König Hans versprok daför
Sloß Tielenborg, als Lohn in Gnad.
So kreeg he allns, wat wichtig weer,
To weten dör' Verrat.
Dar wurr dat wul de höchste Tid,
To hölpen, eh' de Hölp to lat;
Dar keemn se all nun wit un sit
Bi Dusenddüwelswarf to Rat.
Wer weer dar nu, de hölpen kunn
Ut all de Not dat Vaderland? –
Dar weer man een! – se harrn em funn, –
He heet
Wulf Isebrand.
Wulf Isebrand dat weer en Mann,
De harr noch all sin Dag ni grut;
De wuss, wat ock de Swache kann,
Wenn he op Gott, den Herrn, vertrut.
Un weer de Fiend ock noch so stark,
Un weer de Bur ock noch so swach,
Wulf Isebrand sin Risenwark
Dat stunn den annern Dag.
Bi Hemmingsted dar stunn de Schanz,
Un in de Schanz dreehunnert Mann,
De wulln dar wagn den Isendanz
Mit König Hans, wat flog dat an!
Dreehunnert Buern gegn so veel!
Gegn dörtig dusend vun de Dän';
Wer dach noch, dat bi so'n Verschäl
We Sieg weer möglich we'n?!
Den drütten Dag, des Morgens fröh
Dar togn se all de Masch henlank;
Vun'n Heben störm de natte Snee,
Un alle Gröben stunn dar blank;
Doch weern de Gröben noch so vull,
Un weern de Weg ock noch so mör',
Un gung dat noch so deep un dull,
Se knedn dar doch hindör'.
Nu wahr di, Bur! – nu kummt de Gard!
Un wo se kummt, dar sett dat Blot!
Un wenn mit jüm keen Wunner ward,
So sünd jüm all vunabend dot!
Wi fret jüm op mit Mus un Mann!
So heeln se för de Schanz un schreegn,
Dar sat de Bur dat Pulver an
Un leet de Kugeln fleegn.
Bums! – Knall! – un Fall! – denn allemal
Reet jedereen en Lock hindör',
Un wo se flogn un slogn hindal,
Sack forts en ganze Reeg to Eer.
Vun vörn herin, na achtern dör',
So freet de Dod de vullen Reegn,
So fulln de Rüters, fulln de Per'
Tohopen, als de Fleegn.
Herr König Hans harr ock Kanon'
Un Lüd, to pliern un fü'rn un ladn,
Un Pulver nog un blaue Bohn,
Dat Scheeten wull man blots ni gahn; –
Denn jümmers duller flog de Snee,
Un jümmers natter wurrn de Fenn',
Un als se scheeten wulln, – – o weh!
Dat Pulver wull ni brenn!
Dar reep de Junker: Lat se stahn!
Hier is för Kugeln ni to durn;
Wi wüllt de Düwelsschanz umgahn
Un denn vun achtern op de Burn –
Un rechts un links, to Fot un Per',
Bischurns bit öwern Kopp herin,
Gung't nu de vullen Gröben dör'
Na beide Siden hin.
Un twee mal brok de Bur herut,
Un twee mal muss he wedder kehrn
Un hal sick wul en blödig Snut
Un kunn de grote Garr nix lehrn;
Dar keemn se denn to'n drütten mal,
Dreehunnert, – – kann dat möglich we'n?
Op dörtig dusend Mann hindal
Un slogen doch den Dän'!
Wulf Isebrand. als eerste Mann,
Weer ock de eerste an de Reeg,
Sin grote Ext in beide Hann,
Un wat he drop, dat full un leeg.
So brok he Lock, so mak he Bahn,
So meih he allns to Föten dal;
He kunn dar sla'n so gut als ra'n,
Wa weer't en General!
Un süh, wa weiht an Wulf sin Sit
In Storm un Snee so hoch de Fahn!?
Nu wahr di, Garr, – dat's hoge Tid,
Sühst du wul dar den Engel stahn?!
He steiht dar hoch in'n Hilligschien,
Wul wit to sehn bit in de Feern;
Dat's Junfer Telsch vun Wollersten,
Uns' smuckst' un beste Deern!
Un Junfer Telsche wik keen Fot
Un stunn dar, als en Isenmann,
Vull Kraft un Mot in Blot un Dot
Un heel de Fahn in beide Hann;
Nu wahr di, Garr! – de Bur, de kummt!
De Bur, de will di utbetaln!
Un wo he kummt, dar is he plump!
Di schall de Deuwel haln!
Barfot un mit en Kluwerstock
Un mit ehr Ext un Hellebard,
So sprungn se öwer Gröv un Lock,
Mit Schit besprütt, vun Puloer swart;
Un rügg- un vorwärts, hen un her,
So sprungn se lustig alltomal,
Un slugn un stötten Mann un Per'
In't blanke Water dal.
Dar keem de Junker Slenz heran,
In Isen ganz bit öwern Kupp;
De
grote Reimer weer sin Mann,
He neehm dat mit den Junker op;
He sprung heran, – he hau em vör
Sin Hellebarde krumm un scheef,
Den dicken Panzer dör' un dör',
So dat se stecken bleev. –
Un Reimer reet mit all sin Knö!
De grote Junker röhr sick ni';
Dar keemn dar vun de Burn noch twee
Un stunn den Wiemersteder bi.
Se reeten all, so dull se kunn,
De Hellebard heel fast in't Stahl, –
Un eh' de Junker sick besunn,
Weer he vun't Perd hindal.
Un eh' sin Swert heruter weer,
Harrn em de Burn den Rest all da'n;
Dar leeg he kopplangs an de Eer
Un blött, als weer dar'n Ossen sla'n;
Se döschen frisch em op de Nack,
Un als se em den Bregen klövt,
Dar stötten se mit Sack un Pack
Em in de deepste Grö'v.
Nu wahr di, Hans! – din Jörn is dot!
Nu wahr di, Garr! – nu geiht di't slecht!
Dör' alle Gröben keem de Flot
Un streek dar öwer Weg un Steg.
Se hebbt de Slüsen apen pannt!
Nu wahrt ju man! – o, weh! o, weh!
Dat de' de Bur! – he reep in't Land
To Hölp de wilde See.
Dar harrn se nog, dar weern se klar,
Dar gung dar öwer Hals un Kopp;
De eenen hier, – de annern dar, –
Un achteran de Burn darop!
Un jümmers höger steeg de Flot,
Un Kummers duller streck dat Blot,
Un jümmers gröter wurr de Not,
Un gräsiger de Tod!
Nu schont den Mann! un sla't de Per'!
So reepen se vun wit un sit,
Denn ward se wild, – denn brennt se dör'
Un smit de Rüters in de Schit.
Un li't de Herrn eerst op de Snut,
Denn schont de Per' un slat den Mann,
Denn is de sure Arbeit ut,
Denn fangt dat Plünnern an!
So wurr dat makt, so wurr dat da'n;
Se keemn um't Leben alltohop –
Juchhei! wa hett de Bur se sla'n!
Un wat ni sla'n wurr, dat versop.
Bi Dusend hebbt de Liken drebn;
Dat ganze Heer gung ganz to Grunn,
Un König Hans, de keem man ebn
Mit't Leben noch darvun.
Un harrst du nöst de Büte sehn!
De's gar ni to bereken we'n; –
Se slepen Gold un Edelsteen,
Se bunn de Hunn an golden Kedn,
Se gungn to sammeln Dag und Nacht:
Negn Fahns! – wa weer't en Ehrenlohn!
Un König Hans sin ganze Pracht,
Sin Swert un golden Kron!
So wurr dar straft de Öwermut;
Uns' Herrgott hett alleen de Macht!
So kem dat ganze Heer to Dod
Wul in de Hemmingsteder Slacht;
So hebbt gegn dörtig dusend stahn.
Dreehunnert Burn mit Isebrand;
So wurr de dän'sche König sla'n,
Un fri dat frie Land!
(1524, Dez. 11.)
De Wächter geiht un röppt op een,
Ganz Möldörp liggt to slaven;
Keen Hand vor Ogen is to sehn,
Keen Husdöhr steiht mehr apen,
Wat tüggt denn dar herop de Strat
So still, als weern't Gespenster?
En Lücht vöran. – na't Pastorat
Un sachen dör' dat Fenster? –
Nu geiht de Döhr, – nu ward dat lud,
En Poltern un en Larmen,
Twee Menschen stöt un slept se 'rut
Un sla't se ahn' Erbarmen.
Dar weer keen Hölp, keen Rettung mehr,
Dar wurr keen Gnad mehr geben;
De Fremme mit de fremme Lehr
Schull't büßen mit sin Leben.
Half nakelt – un in Is un Snee
Un blödig allerwegen
Hett dar Herr Boje op de Knee
Um Broder Heinrich legen;
Dat röhr se ni; – se leeten man
Den Preester wedder lopen, –
Den annern awers bunn de Hann
Se mit en Strick tohopen.
Un vorwärts gung dat in de Nacht,
Verhöhnt nun alle Siden;
Un Stot um Stot, – un Slag um Slag,
Wat muss Herr Heinrich liden!
Barfot un in de dullste Küll
Gung't wider, jümmers wider;
Herr Heinrich folgt ehr bleek un still
Un bev' an alle Glider.
Un ob he stöhn, un ob he blött,
Se hörn ni na sin Klagen;
Un sack he mal, so wurr he stött,
Un full he, wurr he slagen.
In Möldörp leep Herr Boje 'rum
Un klopp se ut de Betten,
Sin Fründ vun't Evangelium
To hölpen un to retten.
Doch ehr se keemn, weer't all to lat,
Sick in de Sak to mischen!
Dar harrn se all de Geest tofat,
Dat Swinmoor leeg dartwischen. –
So keemn se seker mit em an
Op egen Grund un Boden,
Nu hölp di Gott, du arme Mann!
Wer weer sick dat vermoden!
He sack tohop, bedeckt mit Wunn,
He fleh se um sin Leben;
Dar wurr he achter'n Persteert bunn
Un als en Slachtveh dreben.
Vun babn de Regn, – un nerrn de Snee;
Dat wurr en grulich Weller!
Un in de Heid dar smeeten se
Em in den deepsten Keller.
Un in de Heid des Morgens lat,
Wul up'n Markplatz buten
Dar weern se um sin Dod to Rat
Un kunn sick nich entsluten;
Dar schreeg dat Volk: »In Düwels Namn
Tom Füre to! dat hüden
Wi so darför to Ehren kamn
Bi Gott un alle Lüden!«
Un ut'n Keller togn s' em 'rut
De Straten langs vun Heide;
Dar harrn se'n Sünderhupen bu't
To Osten op de Weide.
De Schinner slep em hen to Ste',
Wat heel he ut, wat lee' he!
He sweeg un fohl de Hann un be':
Dein Wille, Herr, geschehe!
Süh dar! wat löppt un drängt sick dör'
Un schriggt in Angst un Nöten?! –
Wieb' Junge is't, vun Möldörp her,
Se fallt de Herrn to Föten;
Se beed wul all ehr Gut un Geld,
Se lett sick slagn un stöten
Un kann für allens in de Welt
Dat Unglück doch ni möten.
Nu wurr he knewelt, wurr he bunn;
Un rügglangs op en Ledder
Le' he den Dod twee vulle Stunnn,
Un jümmers lev he wedder.
In'n Regen wull dat Für ni brenn; –
Noch be' Herr Heinrich lisen;
Dar mak dar'n Smid de Qual en Enn
Un slog em mit sin Isen.
De Slag weer fast! he drop em gut!
Uns' Herrgott mag't vergeben!
Dat Blot dat störrt, – un ahn' en Lud
Swev still de Seel na'n Heben
Den annern Dag bi Spel un Danz
So hebbt se em begraben;
Wat weer darbi?! – he harr sin Kranz
Sin Kranz ja all dar baben!
(1559, 1-14. Juni.)
Un Adolph schreev
Den Fehdebreef
Un geev ehr kund sin letzte Will:
He wull dat Land bedwingen,
Herr Ranzau föhr de Truppen an:
Gegn dree un twintig dusend Mann,
Un keeem de Deuwel nich in't Spill,
So schull dat wul gelingen!
Kön'g Friederich,
Dat's liderlich!
Weer noch din Bader König we'n,
He harr dat nümmer leden.
Du leetst de Herzog frie Hand
Bi all ehr Sünn un all ehr Schand,
Un keemst gar sülbn noch mit din Dän',
Dat frie Land to keden!?
Na Geld un Ruhm
Trach Wallerthum.
Trach Anton, Graf vun Oldenborg,
Un Reimer, Herr vun Walle,
Un alltohop ut dütsche Hüs'! –
Darto de Herr vun Schönewies,
Un ock de Herr vun Blankenborg,
Un Diederich vun Halle.
Nu wehr di, Bur!
Un do' di fur!
Un sla' de Dän' un Holsten dal;
Du muss di mit ehr meten!
Söbn dusend is en lüttje Tall!
Doch wat du kannst, dat weet wi all,
Dat kreegn se gut dat letzte mal
Bi Hemmingsted to weten!
Wul vun de Stör
Dar keemn se her;
Splet Herring muss vöran to Fot
Un muss den Weg ehr wisen.
He schick sin Landslüd heemlich Bad:
Wo schüllt se hin? op wat för'n Strat?
Ick bring se jüm! – denn makt se dot
Mit blaue Bohn un Isen.
Doch keem sin Rat
De Burn to lat,
Un Feldherr Ranzau weer to slau
In dat, wat he beslaten.
He leet för't eerst de Tielenbrügg
Un denn de böse Hamm den Rügg
Un keem dar vun de Gieselau
Ganz ann're Weg' un Straten.
Den ölmten Dag,
Um Merrennacht
Dar heeln se ünner'n Galgenbarg
Vör Möldörp alltohopen.
Un als de Dag man eben grau,
Dar farv dat Blot den Morgendau,
Dar gung dat dull, dar gung dat arg,
Dar wurr de Stoim all lopen!
Se greepen an
Wul alle Mann
To liker Tid, dat ganze Heer
Mit Hellebard un Lanzen.
Un Bartelt Peters bo' de Hand,
Verra' för Geld sin Vaderland, –
Un bröch den Fiend bi Hesel dör'
Bit an de Norderschanzen.
Dree vulle Stunn, –
Dar harrn se wunn,
Dar slogen se de Burn torügg,
Dar muss de Stadt sick geben.
O weh! dar keem de grötste Not,
Dar öv' de Fiend sin Öwermot;
Un wat ni leep un mat ni flüch,
Dat bröchen se um't Leben.
De Liken swummn
In't Blot herum;
Un öwerall weer Gru'n un Mord
Un nix als Weh un Klagen.
Un dochen harr de Bur noch Mot!
He sat nun frischen wedder Fot,
He sett sick fast bi Ammerswurth
Un wull dat noch mal wagen.
Wat hölp de Mot
Ock noch so grot?!
De Fiend, de harr de Öwermacht,
De Swachen mussen wiken; –
Se heeln wul Stand, fe greepen an
Un stunn bit op den letzten Mann,
Un als vöröwer weer de Slacht,
Dar leegn dar nix als Liken.
Nu gung dat fort
Mit Rov un Mord;
Brunsbüttel full ehr in de Hann,
Keen Rettung weer to hapen.
De Bur muss jümmers mehr torügg,
So kreegn se ock de Tielenbrügg,
Un als se keemn bi Aubrügg an,
Dar leeg de Heid all open.
Herrgott, erbarm!
Wa wurr't en Larm!
Wo schüllt de Fruns un Kinner hin?!
De Kranken un de Swachen?!
Se schreegn, – se leepen hin un her,
Doch nargns en Sted, wo't seker weer;
Un kummt de Fiend na Heid herin,
So lett he allens slachen!
Wat hölp dat all!?
Un weer de Tall
Ock noch so lütt, – se muss herut,
Dat Leben intosetten.
So veel se warrn kunn, – alltomal,
Se togen na de Aubrügg dal,
Um Fruns un Kinner, Hab un Gut
Vör Fiendeshand to retten.
Dat weer en Slach
Den ganzen Dag!
Tein gegen een! – un dochen kunn
De Dän' den Burn nix lehren;
Un wurr de Fiend to Fot, to Per'
Ock jümmers dichter, jümmers mehr,
Se wiken ni, – se slogn un stunn,
Als wenn se isern weeren.
Eerst als se leeg.
De lüttje Reeg,
De hier so modig stahn un sla'n
Un hier ehr Blot vergaten,
Dar weer de Dän' vull luter Freud,
Dar weer de Heid vull luter Leid,
Dar harr Herr Ranzau frie Bahn
För König un Soldaten.
Doch in de Stadt,
Wer dach sick dat?!
Wat Friheitsleevd' ni maken kann!
Dar seeten se to luern.
De Dän' un Holsten togen 'rin,
Se weern dar ock man eben binn,
Dar greep se forts vun frischen an
De letzte Handvull Buern.
Un allerwegn
De Kugeln regn
Op Dän' un Holsten ahne Gnad,
Wat se koppeister flogen.
De Dag, de wurr Herr Ranzau dür;
En faste Schanz weer jede Mür,
Un jede Strat en Barrikad,
Wo Mann gegn Mann se slogen.
Dot! – oder, – Knecht! –
Dar wis' eerst recht
De frie Bur sin Friheitslust;
Keen Handbreet wurr vergeben.
Un slogn se sick ock nümmer fri,
Se stunn doch fast un wiken ni,
Un jede Schritt na vörwärts kost
Den Fiend en Menschenleben.
Wul ömer'n Fot
Stunn dar dat Blot
Un streek in'n Strom de Straten dal,
De vull vun Dode leegen.
Wohin de Fiend sick wenn un kehr,
Dar wurr he sla'n, dar kreeg he Smeer,
Un Peer' un Menschen alltomal,
Se störrten, als de Fleegen.
De Feldherr seeg,
Dat gung se leeg;
Bi Hunnert gungn se öwer Stür,
De Sieg stunn all in'n Sticken,
Dar harr he'n Plan, – un de weer gut,
He kommandeer: herut! herut!
Wat wi ni künnt, – dat deit dat Für,
Denn schall dat Spill wul lücken
Un als he't segg,
Dar weern se weg,
Dar weern se rutgahn alle Mann,
Un nargns en Lud tu hören.
In'n Ogenblick, – dar harrn se't da'n,
Dar stunn op Heid de rode Hahn!
O, weh! – dar fung dat ebn so an,
Als mal in Oldenwören.
Dat flusch un brenn
An alle Enn;
De Hüser fulln in eener Tour
Koppöwer un koppünner,
Un jümmers mehr gungn öwer Stür,
Un jümmers duller wurr dat Für,
Nu hölp di Gott! du arme Bur,
Un hölp den Fru un Kinner!
Dat weer en Not!
Dat wurr en Dod!
De Wulken weern so hell un rot,
Als brenn de Heben baben;
Und dochen noch desülwe Mot!
Und doch dat Hart noch ebn so grot!
De Bur, de stunn, – de Bur, de schot,
Bit em dat Für begraben! –
Ut weer de Slach;
Dar swunn de Dag,
Dar keemn de Steerns so hell un klar,
Un öwerall weer Freden,
Wul nargns en Lud dör't ganze Feld,
Un rundherum de ganze Welt
So ruhig un so wunnerbar,
Als leeg se still tu beden.
De König steiht
Un kiekt na Heid;
Wo sünd de Burn? – he seeg se geern; –
Wo Fruns un Kinner bleben? – –
De Abend is so still, so schön;
De Wachtel lockt, – dat Saat will blöhn; –
De König – trurt! – – un in de Feern
Stiggt lis' de Rol na'n Heben.
(1559, Juni 20.)
Se leegn dar to slapen so still un so bleek
Öwer't Feld, als de dalhauten Böm;
Un de Lurken, de sungn ehr den Graffgesang, –
Un de Summer, de streu ehr de Blöm.
Dat Land weer erobert; – in Trümmer leeg Heid;
Un de dar an't Leben noch weern,
Bi Loh op de Koppel, dar dreebn se se hin, –
Veer dusend, – un leeten se swer'n.
Se weern so ruhig. – se sä'n keen Wort;
Un doch so vull Kummer un Weh!
Un als de Prester dat Teeken ehr geev,
Dar sacken se all in de Knee.
Dar gung wul de Bossen, – dar flog wul dat Hart,
Dar stunn wul de Ogen vull Tran!
Dar wünsch sick wul mennig een nix, als den Dod
Un nümmermehr optostahn!
Un se wanken na Hus hen, – so still, als se keemn;
So still, als se kneet harrn bi Loh; –
Un se bröchen ehr doden Bröders to Eer –
Un de Friheit, – de Friheit darto!!