Veteranezyt

Anzeige. Gutenberg Edition 16. 2. vermehrte und verbesserte Auflage. Alle Werke aus dem Projekt Gutenberg-DE. Mit zusätzlichen E-Books. Eine einmalige Bibliothek. +++ Information und Bestellung in unserem Shop +++

Ds Gfüehl, er möchti sich sälber mit keim Stäckli meh arüehre, het der Peter no tief i Winter yne verfolget. Nid gärn, aber doch hie und da het er syni Herbschterläbnis düredänkt. Bald dises, bald das het der Chopf vüre gstreckt, wi ne Frösch im Sumpf, und gfragt: «Weisch no?» Und de het sech eis us em anderen usegspunne. Der Peter het afa erchenne, wo’s agfange het, wi’s nidsig und nidsig gangen isch, bis er halblut gseit het: «Herr Jeses, wo bin i gsi!» De syn ihm de albe sy Gutschner-Stube, der Stall und d’Remise vorcho wi nes Paradies. Wider am Schärme, under Dach und Fach! Und wi meh daß es dusse gschneit oder grägnet und gchutet het, descht schöner het’s ne dunkt. Er het jitz mängisch am Abe der Wältspiegel vüre gno, wo-n-ihm der Oberscht gschänkt het, und gläsen und Freud gha dranne. Hie und da isch es ne wider acho, mit de Füeß sech vo innen a d’Türe z’stemme; aber de het er de ob sich sälber müesse lache: Warum welle verha? Es chunnt ja niemer!

Aber so ganz druus und dännen isch er halt doch no nid gsi, wil er d’Spannung gspürt het, wo uf em Ulmehof glägen isch — wägen ihm. D’Frou Houpmänni het drygluegt wi ne gfrorne Fisch; es het der Peter dunkt, me chönnt se bräche, und der Papa Doxat het ihm zum Befälen o nume dä Mulegge gönnt, wo grad ds Pfyffemundstück nid drinne gsi isch. Hätti me d’Frou la mache, wi si het welle, so wär der Peter längschtes irgedwo änet de Bärge gsi. Aber d’Frou Mandörle het no geng nid welle ja säge derzue, und ds Carlotta het für syni Briefen 307 i Ulmehof, i Lindehof und ga Gümligen uf drei Tröpf Tinten e luteri Träne gä und dermit e famosen Effäkt gha zugunschte — vom équipage. So isch me nid rächt ab Fläck cho mit synen Etschlüsse. D’Frou Houpmänni het hübbeli müesse trappe, vowäge ganz uf Roß und Wage z’verzichte het si nid begährt und nume z’guet gwüßt, daß ihre Herr Houpme no nid wäri z’ha gsi für nes Experimänt mit mene neue Gutschner. Wi mängisch het er doch scho gseit, me chönnt’s ganz guet machen ohni équipage!

Zu allem anderen isch de no cho, daß dem Peter sy «Raufhandel» geng no hängig gsi isch bim Gricht, und daß der Herr Armand ei Tag mit dem Bricht heicho isch, der Herr Bürki heigi dä Fall i syne Hände. «Das het’s grad no bruucht!» het me doben und dunde gschumpfe. Me het zwar damals uf de Zytungsredaktione no nid gmeint, me müeß di dräckigi Wösch vo der ganze Stadt syne Läser vor d’Nase hänke, aber je na der Tüüfelsüchtigi vo de Blettlischryber isch me doch nid ganz sicher gsi dervor. «Du wirsch gseh», het der Herr Doxat vor den Ohre vom Peter zum Major Rhagor gseit, «der Bürki tröhlet dä Teig uus, bis er uf keim Bläch meh Platz het!»

Der Peter het ja bekanntlech o kei bsunderi Liebi gha zum Grichtspresidänt, und wenn er o numen öppis hätti chönne tue, für syne Herrschafte wyteren Erger z’erspare, so hätt er sech’s gnue la choschte. Probiere geit über Studiere! Ei Abe nam Fyraben isch er übere, zu ds Bürkis, het glütet, und sys wätterfeschte Härz het no schier es Trääbli agschlage, wo d’Jumpfer Marie sälber chunnt cho uftue. Si het fründlech Bscheid gä, aber halt doch drygluegt, wi me’s öppe macht, wenn eine vor eim 308 zueche steit, wo so vil het gä z’rede wi der «schönscht Gutschner vo Bärn».

Der Herr Grichtspresidänt isch am abgruumten Äßtisch gsässen und het im Lampeschyn ds Blettli gläse. Er chehrt sech halb um — ohni ufz’stah — und fragt verwunderet: «Was weit Dr?»

«Excusez, Herr Presidänt», fat der Peter a, «i ha verno, Dir heiget di affaire vom Ramseyerloch i Händen, und es chömi jitz de vor.»

«I hätti äbe juscht welle cho frage, ob me di Sach nid chönnti niderschla. I für mi ha ja nüt z’risquiere, aber i möcht o nid...» Da chehrt sech der Herr Bürki wider sym Blettli zue, faslet mit der Hand i der Luft ume. «I ha hie keini Ohre, Wyme», wätteret er, «im Amthuus, im obere Gang, im Sibezächni, vo de vieren a!»

Ne Momänt no luegt der Peter, ob er sech nid anders welli bsinne; aber ds Gitzibärtli chräblet scho i de Buechstabe vom Blettli, daß es ein dunkt, ds Papier sött agah.

Wo-n-er juscht d’Hustüre hinder sech wott i ds Schloß zieh, rüeft di giechtigi Stimm us em fyschtere Gang vüre — aber jitz scho chly fründlecher: «Wyme, loset!»

«Dir müesset mi nid lätz verstah! Begryffet, e Richter darf sech nid druuf yla, daheim Audiänze z’gä. Das gäb e heiteri Juschtiz! Aber wenn Dr sünsch öppis heit... Chömet numen yne! Brichtet mer e chly vo Sizilien oder...»

«Excusez, Herr Presidänt, aber i ha mys Muul im Ulmehof äne, im Stöckli, obeninne.»

Mit etschlossene Schritte geit der Peter der Straß zue. 309 — I hätti das villicht nid sölle säge, dänkt er uf em Heiwäg, i ma mi halt geng no nid rächt bha.

Wo du der Termin cho isch und der Peter ohni Fürspräch mit dem Batavia-Chrigel, dem Lehme Schüggu und andere habitués vom Ramseyerloch und mit dem Chuni vor em Pult vom Grichtspresidänt gsässen isch, het sech der Schryber uf ne dramatischi Erläsete gfreut. Me isch es gwanet gsi, daß der Chrigel no i der Grichtsstube neui Rach schwört.

Der Herr Presidänt het der Gsellschaft zu Gmüet gfüehrt, si sygen e Schmach für d’Stadt Bärn und ghörte samt und sonders für längeri Zyt ga Torbärg. Höchscht beduurlech sygi’s, daß sech e Ma wi der Peter Wymen i die Gsellschaft yne verlore heigi, und das erklär sech numen us mene Wider-Erwache vo alte Reislöufergwanheite. Das het der Herr Bürki i der Erwartung i sys Konzäpt ufgno, daß wenigschtes der eint oder der ander vo ds Peters Herren us Gwunder wärdi zur Verhandlung cho, und jitz het’s halt use müesse, trotzdäm keine da gsi isch, wil ihm sünsch di schöni Red us em Lym gange wäri. Zum Schluß het der Richter no alli vätterlech ermahnet, bi der Wahrheit z’blybe, wenn si abghört wärde. Der Schryber het es Verbal vo sibe Foliosyten über d’Schlacht im Ramseyerloch verläse. Wo d’Züge dä Tatbestand und ihri bishärigen Ussage hei sölle bestätige, het wider keine meh öppis welle gseh oder ghört ha, und der Batavia-Chrigel het so usgseit, daß männiglech hätti müesse gloube, unsichtbari Geischter heige der Peter Wymen uf ds Pflaschter vo der Mattenängi bettet. Der Herr Presidänt het aber jedes wider ganz ghörig a sy Platz ta.

Wär der Peter no gsi wi vor füf oder zäche Jahre, so 310 wär er nid schlächt i Gusel cho ob allem däm Lougnen und sech Usebyße. Statt däm isch er ganz rüejig dagsässen und het Gattig gmacht öppisem nachez’stuune. Wo du der Tatbestand i syr Klarheit verläsen und dür d’Verhandlung erhertet worden isch, het er mit aller Dütlechkeit gseh, daß er eigetlech däm Erzlump vo Batavia-Chrigel no öppis het z’verdanke gha. «Hätti dä mi nid verhouen und zum Fänschter uus gheit», het er sech müesse säge, «so wär i no vil tiefer i Dräck yne grate. Dem Chrigel syni ‹Motiv› sy frylech nid suber gsi, und e chly weniger ruuch hätt er’s chönne mache, aber er isch mer eigetlech vor e Sumpf zueche gstande, und hätt er mi dry gla, so hätt mi nachhär niemer meh usezoge.»

Er erwachet schier wi us mene Troum, wo-n-er ufgrüeft wird. Der Richter het welle wüsse, was er für Schadesasprüch stelli. «Keini, Herr Presidänt», antwortet er. Jitz lache di andere. Si meine, er sygi yduslet gsi und redi us em Schlaf use.

«Heit Dr mi verstande, Wyme?» fragt der Richter. «I frage, was Dr für Schadenersatz wellet.»

«Nüt wott i. Aber wenn i öppis zur Sach säge dörft, so möcht i no nes Wort ygleit ha für e Chrigel. Löjt Dir dä la loufe, Herr Presidänt!»

Da sticht ds Gitzibärtli vom Herr Bürki i d’Luft, wi’s der Peter no nie het gseh gha. Der Richter macht es Muul, wi wenn er ds läärem chöueti, und luegt der Wyme ganz kurios a. Der Peter weiß ganz guet, wi das usz’legen isch: er meint, es syg mer e Letzi im Hirni blibe, dä o.

«I han Ech gfragt, was Dir für Schadesasprüch stellet», seit der Richter ganz langsam und dütlech. «Der Räschte geit Euch nüt a!»

311 «Es isch mer Ärnscht, i wott nüt vo däm dert», seit der Peter nid minder dütlech.

Der Chrigel het du nid chönne ds Muul halte. «Dä söll jitz nume nid no welle der guet Götti spile, er weiß wohl, daß er nüt übercho hätti. Da steckt öppis derhinger», brummlet er, «aber wart nume, i chume der scho hinger e Schluf.»

Der Peter lachet i sech yne: «Wi me’s nimmt, ja, es steckt öppis derhinder.»

Ganz ungschlage sy der Chrigel und syni Trabante nid ewäg cho, aber si hei ds meischte scho abgsässe gha, und ds Beschte vo allem isch gsi, daß niemer der Handel interessant gnue gfunde het, für ne-n-i d’Zytung z’bringe. Vo däm Tag ewäg aber het der Papa Bürki der Gandegg-Gutschner mit ganz anderen Ougen agluegt.

D’Frou Houpmänni Doxat hingäge het geng no kei Grund gfunde, der Urheber vo so vil Erger, Verdruß und dummem Gschwätz mit anderen Ougen az’luege. Ihre Ma isch wüescht i der Chlemmi gsi und het syni Argumänt zugunschte vom Peter geng wyter här müesse sueche. Ei Tag het er bim Déjeuniere la falle, er förchti nume, es wärdi bim alte Gingins no übel agah, wenn me der Peter vor d’Türe stelli, wil er geng i der Meinung läbi, er heigi ihne mit dem Peter es Juwel us em Chronschatz vo La Sarraz abträtte. Dadruuf het zwar d’Frou Henriette ne Momänt i ds Lääre gluegt, aber plötzlech leit si los, es sygi doch eigetlech nid zum Fasse, wi d’Mannen alles chönnen uf e Chopf stelle. Me heigi doch us purer Gfelligkeit dem alte Gingins dä Bursch abgno, wil er ihm unkommod worde sygi und es wäri ehnder jitz de nache, daß me sech z’La Sarraz würdi revanchiere.

312 Zwüsche Wiehnachten und Neujahr hei di alte Herre vom vierte Regimänt bim Mützebärg zu de Maccaroni no ne Wältschhahne mit Cheschtene-Fülli versorget und flyßig mit Orvieto bianco uf nes glückhafts neus Jahr pütscht. Dasmal sy si uf em Heiwäg nid gschwygwanderet. Si hei sech schuderhaft vil gha z’säge, und di eltere hei afange chly churzen Ate gha. So isch chehrium bald der eint, bald der ander am chlyne Muristalde blybe stah, het d’Händ verworfen und öppis poleetet. Bi jedem dritte Boum het einen e Pfyffen oder e Zigarre müessen azündte.

Der Herr Grichtspresidänt, wo hinecht mit syr Tochter o i der Stadt z’Visite gsi und dene Veterane bim Bäregrabe zvorcho isch, het der Umwäg über e große Stalde gno, wil er o afange chly churzen Ate gha het. Wo di beide dobe, am Spitz vo der Liebeggmatten aglanget sy, hei si di Herre no ganz wyt unden i der Fyschteri vom chlyne Stalde ghört brüelen und lache.

Uf der Höchi het sech der Veteranen-Imb ufglöst, und di beide Herre vo der hindere Gandegg sy zsämen allei derdüruuf. Es isch zwar stockfyschteri Nacht gsi, aber der Herr Doxat het’s einewäg dunkt, si chömen i Schatte, wo si ds Schnäggebüehl hinder sech gha hei. Si sy jitz o still worde. Und vor der Porte vom Lindehof seit der Herr Doxat zu sym Fründ: «Ecoute, jitz mueß doch öppis gah — äh prrr, dä Wältschhahnen isch feiß gsi, i han e Durscht, di ganzi Lava vo Portici im Mage — es mueß öppis gah. Tu comprends, jitz han i nume no d’Weli: e neue Gutschner oder d’Gäälsucht bi der Frou. Ma foi i ha gnue... i...»

«Calme-toi!» antwortet der ander. «i ha mer das scho lang überleit. I nime ne ganz — der Wyme.»

«Ja, i ha ja Platz gnue für ihn, und Arbeit han ig ihm meh als gnue. — Und bi dir unde wird’s o gnue gä für ne ganze Ma.»

«Ja, weisch... eigetlech... Platz und Arbeit han i wohl für ne ganze Ma, aber d’Batze...!»

«Papperla — Batze! Du tuesch es doch der Frou z’lieb, wenn du Roß und Wage bhaltisch. So söll si de derfür a Hüet und Hüdeli spare. E Frou weiß sech geng yzrichte.»

«Du hesch en Ahnung, du! Aber einewäg. Wenn me de derfür e Gäälsucht evitiert. — Bon! Mache mer’s eso!»

Der Herr Doxat isch d’Straß ab. Und der Herr Rhagor isch ihm uf halbi Büchseschutzdischtanz nachegange. Der Donnschtig, so ne Winternacht! Wenn amenen eltere Herr uf der gfrorene Straß öppis sötti passiere! Aber albeneinisch het er ds Lache müesse verha, der Herr Rhagor, wenn er sy alte Kamerad het ghört für sich peroriere: «Ja ja — Hüet und Hüdeli, Hüet und Hüdeli — dä guet Rhagörli. — Was weiß dä von ere Frou! — Hüet und Hüet und... Hüet und... nu, was isch jitz das?»

Der Herr Houpme suecht ds Schlüsselloch uf der lätze Syte vo syr Hustüre, verlüürt drob d’Geduld und schmätteret mit wahrer Wuet der ysig Chlopfer a d’Türe. Es geit lang, bis e Liechtschyn im Stägehuus ufgeit. Underdesse findt er ds Schlüsselloch und geit yne. Oben a der Stäge zündtet d’Frou Henriette über ds Gländer vom Podest: «Au nom du ciel! Qu’est-ce qu’il y a?»

Und er antwortet im d’Stägenufgah: «Oui, oui, c’est 314 bien ça... tu feras des économies uf Hüet und Hüdeli.»

Und wil e Frou sech geng yz’richte weiß, het si-n-ihm mit ganz wenig Worten i ds Bett zündtet.

Es isch o ds morndrisch nid meh als nötig gredt worde; aber der Herr Houpme het bald wider afa dryluege wi eine, wo ne schöni surprise parat het, und dermit isch wider e gwüssi Heiteri i ds Huus cho. Am Neujahrsmorgen isch er du dermit usegrückt. Zu syr große Verwunderung het aber d’Frou Houpmänni di Bottschaft rächt chuehl ufgno. Der Wyme losz’sy, es eigets équipage — me bruuchti ja de nume no eis Roß — en eigete Gutschner und Gärtner, alles rächt. Aber daß der protégé vo der Frou Mandörlen und vom Carlotta im Lindehof obe sölli blyben und der Herr Armand sech dermit z’Gümligen und z’Saint-Loup ne Stei i ds Brätt tüej, das het’s der Frou Henriette gar nid chönne. «Afin», het si doch du ändlech gfunde, «es isch emel afange geng sövel.»

Uf Liechtmäß isch en eltere, stille Ma us em Willisau-Amt im Ulmehof aträtte, und der Peter isch i d’Gibelstube vom Lindehof ufe züglet als Bediente vom Herr Major Rhagor. Dä het wi länger, descht meh gmilitärlet und sy Bursch nachegno, so daß es für e Peter scho z’mitts im Winter so öppis wi nes militärisches Martissümmerli gä het, wo-n-ihm fervänt gsund gsi isch. Er het vil müesse ryte, mängisch bim strübschte Wätter, und nid vil Zyt gha, etwütschtem Glück nachez’stuune. Der Wältspiegel isch o mit i d’Gibelstuben ufe cho und hie und da dürstöberet worde. Meh und meh het der Peter sy Läbeswysheit in e Formle bracht, wo ungfähr so gheiße het: D’Wält wär eigetlech schön, aber d’Möntsche hein es gottsjämmerlechs Gnusch agrichtet drinne. Wohl däm, 315 wo nes Gibelfänschter het zum drüber ewäg Luege. Vo dert uus cha me’s usenand ha: Dobe der Himmel, i Fänschterhöchi di schöni wyti Wält und drunder gramslet’s — oben isch es luter und blau, i der Mitti grüen und luschtig und drunder vil vil Minggis.

Wo’s du, vom Gibelfänschter uus gluegt, schöner und schöner worden isch, ds ganze grüene Meer erscht rächt grüen und voll gääli Chränz und Tupfen und um di höche fyschterbruune Decher ume bländig wyß, wi Brandung um Felseriff ume, und di ganzi Dachründi Tag und Nacht voll Bluemeduft, da het der Peter müesse der Mantelsack schnüeren und hinder sym Herr Major här uf Generalstabsreise ryte.

D’Schwöschtere Rhagor hei no ne Generalbefähl übercho, wo vil drinne gstanden isch für Huus und Hof und Garten, und zletscht no d’Mahnung: «Lueget öppen einisch zu ds Peters Nääri!»

Natürlech isch me vor luter Hushaltigssorge nid derzue cho, da dra z’dänke, bis du einisch der Brieftreger en Yladung zum Toubstummen-Exame bracht het. — Toubstummen-Exame? Was mache si da? Das het du di beide Schwöschtere doch wundergno, und si hei sech gsunntiget, wi wenn si sälber i ds Exame gno würde, und sy i Böhlestock gwanderet. Si sy in e großi, gchrottet volli Stube cho, wo in es paar Stuehlreien allergattig Lüt gsässe sy, e merkwürdig zsämegwürfleti Gsellschaft, alles Eltere, Gschwüschterti, Götteni und Gotte vo toubstumme Chinder. Da het me so rächt chönne gseh, wi ds Unglück i allerhand Hüser gsäjt isch. Vornachen isch der Vorsteher bi nere Wandtafele gstanden, es Küppeli Meitschi im Halbkreis um sech ume. Und da isch es du dene Töchtere Rhagor gange, wi allne Lüte, wo zum erschtemal an es 316 Toubstummen-Exame chöme. Wo si gseh hei, wi di ghörlose Chinder mit den Ouge lehre losen und rächne, schrybe, läse, ganzi längi Sprüch ufsägen und uf Frage, wo si nid mit den Ohre chönne ghöre, Antwort gäbe, da het es se-n-überno. Es Wunder, es Wunder! Uf eismal isch nen es Liecht ufgangen über nes Bibelwort, wo si bis jitze meh oder weniger für nen alti Sag hei gno gha: «Die Blinden sehen, die Lahmen gehen, die Aussätzigen werden rein, und die Tauben hören, die Toten stehen auf, und den Armen wird das Evangelium gepredigt.» Si hei sech afa frage, ob nid am Änd d’Liebi, uf e Möntscheverstand zweiet, ds Zouberstäckli sygi, wo d’Wunder tüej. Mit wahrer Andacht sy si dagsässe, wi alli di andere Lüt o, und wo ds Nääri dra cho isch, sy si ganz stolz worden und hei gärn la merke, daß das e chly zu ihne ghöri. Nei, wenn me dänkt, wi das gsi isch, das Tschanggeli vo der Haseburg, wo für nüt guet isch gsi als für der Soodplämpel z’zieh, und jitz isch es es subers, ufgweckts Meitschi und git Bscheid uf alles, was me’s fragt! Wahrhaftig, es gscheh no hütt Zeichen und Wunder.

Sobald ds Exame fertig isch gsi, hei sech di Schwöschtere Rhagor zueche gmacht, für ds Nääri ga z’grüeße. Und währeddäm si no by-n-ihm stande, ghöre si, wi ne Frou der Vorsteher fragt, ob de nid o nes Töchterli Wyme da sygi, si gloubi, me heig ihm Nääri gseit. Da lachet der Vorsteher und chehrt ds Nääri gäge di Frou. «Das isch es», erklärt er, «mir hei gfunde, zu mene neue Möntsch ghöri e neue Name. Wüsset Dr, es heißt vo daheim uus Gennara, nam Schutzheilige vo Neapel, nam heilige Januarius; aber mir sägen ihm Johanna.»

«Drum — drum», seit di Frou nume, «jitz begryffen i.» Si git dem Nääri d’Hand und gschouet’s emel o, und 317 derby het si schier füechti Ouge. Si git dem Chind us ihrer Täschen es Chrämli, dem Vorsteher es Guldstück und danket no, daß si heig dörfe cho luege. Du isch si gange. Niemer het gwüßt, wär es isch. D’Flörle seit uf em Heiwäg zu ihrer Schwöschter: «Di Frou isch mir vo Afang a ufgfalle, si het öppis Nätts. Me het nere-n-agseh, daß si Emotion het, und doch het si sech nid la gah.»

Am Samschtig druuf isch d’Frou Hasen i Lindehof cho jäte. Da seit nere d’Jumpfer Mathilde: «Ja, ja, Frou Hase, ds nächschtmal müesset Dir de o a das Toubstummen-Exame. I sägen Euch, das Nääri isch en andere Möntsch. Da lehrt me wider a Wunder gloube.»

«Eh, i cha o nid meh weder geng nume säge! Mir gange de letschte Zyten etgäge, Jumpfer Rhagor. Es heißt ja, es wärde Zeichen und Wunder gischähe. Aber was treit’s ab, we niemer wott druuf achte!»

Der Herr Armand isch us em Dienscht heicho, und ds Läben im Lindehof het wider sy gwohnte Gang agno. Und doch isch öppis über ds Gwohnten use gange. D’Jumpfer Flörle het’s nid gmerkt, si het’s gno, wi’s cho isch, und nume gfunde, so schön syg’s no nie gsi, wi jitz. Me begährti im Paradies nid meh. Ihri Schwöschter hingäge, di lybhaftigi Gandegg-Uhr, het gspürt, daß meh Trib im Wärk isch. Der Herr Major und der Peter hei enand i d’Händ gschaffet, wi me’s nid gschwind a menen Ort zwüsche Meischter und Chnächt gseht. Und der Herr Armand, wo sünsch der Garte so z’säge ganz ihren überla het, isch all Ougeblick mit nere neuen Idee cho und het als Parolen usgä: Summerflor! Vil, vil Summerflor! Im Hof und um ds Huus ume het men ihm nid gnue chönne putze. «Der Peter mueß Arbeit ha», het er albe gseit, «und a ds Exaktsy cha me ne nid gnue gwane.»

318 Ja ja, mhm, het d’Jumpfer Mathilde dänkt, aber was het di neui Tapeten im Gang mit der Dressur vom Peter z’tüe? Und d’Schabelöcher im Salonmöbel, wo der Armand im verstecktischten Eggeli etdeckt! Was söll das bi ihm, wo sünsch geng gseit het: «D’Ruehbett sy zum Drufsitze, nid zum Aluege?» — Es isch eifach öppis im Azug.

Und si het sech nid trumpiert. Was si vermuetet het, isch zur Gwüßheit worde dür e Bricht, daß ds Carlotta Mitti Heumonet in es längers Urleb heichömi. Ja nu, es wird sölle sy, und was cho mueß, wird halt cho, hei di beide Schwöschtere philosophiert, und wenn der Armand uf däm Wäg sys Glück meint z’finde, so cha men ihm nid dervor sy. Aber wo sölle de mir sy?

I der Zyt vom Heuet het der Herr Major sech alli Müej gä, di Schwöschteren über Land z’schicke. Ds Wätter isch anenand schön gsi. «Es tät ech doch o guet, einisch e chly voruse z’cho!» Nes Fahri ga Murte het er ne wellen arrangiere, und d’Jumpfer Flörle wär für alles z’ha gsi, aber di anderi het gseit: «Was söll i i däm Murte?»

Am Thunersee isch der Jumpfer Mathilde der Niese nid am rächten Ort gsi, «dä Härdhuuffe», und i ds Wältschland gang me doch syr Läbtig nid, gäb d’Nuß nache syge, und überhoupt chönni me jitz nid furt, me müessi hie zur Sach luege. Mit Müej und Not het me se du a mene Namittag uf e Gurte porzet. Der Peter het se mit dem Wägeli ga Waberen use gfüehrt. Under vilem Byschten und Abtröchne sy di zwo ufe graagget. D’Jumpfer Flörle het mit Freuden etdeckt, daß änet dem Gurten o no e ganze Bitz Wält isch, wo sech derwärt isch 319 az’luege. Si sy Rüggen a Rügge ghöcklet, und d’Jumpfer Mathilde het geng i d’Gandegg abe gluegt. «Üsi Linde» und «der groß Suurgrauech» und «ds Röthlischbärgers Nußboum» und «ds Doxats Ulme», «ds Bürkis Türmli» und «d’maronniers vo der Porte» sy ihri gröschten Etdeckunge gsi. Wi luschtig, daß me das alles hie obe cha underscheide! Da hei d’Blüemlisalp und d’Jungfrou lang chönne winke. — Die gseht me ja daheim o! Item, di beide hätte doch o gar vo gschärmetem Holz müesse sy, wenn di ganzi Herrlechkeit vo däm Summertag se nid e chly ufgheiteret hätti. Si sy rächt gueter Luune heicho. Aber da het’ ne du gleitig ygnachtet, wo d’Jumpfer Mathilden uf de glänzige Bodechrüz di stoubigen Abdrück vo frömde Mannsschueh gfunde het. «He äbe», brichtet ds Chöchi, «der Herr isch dä Halbtag mit eme Herr Wärchmeischter i allne Stuben umegfahre, bis i Eschterig ufen und um ds Huus ume. Si hei längs Stück geng drann ufe gluegt. Es söll mit Schyn de da umboue wärde. Der Herr Wärchmeischter het emel zu üsem Herr gseit, i das allmänds Dach yne chönnti me sauft no ne Bhusig yne boue.»

«So so, also für das hei mer uf e Gurte müesse?» hei si beidi gseit und sy mit großem Verdruß z’Sädel gange.

Dusse hingäge, im Garte, isch der Summerflor ufgange, schöner nützti nüt. Rosen und Gladiole, Belsaminen und Flox hei weles eh gmacht mit dem guete Luun vom Herr Major und sym Chnächt. Mer sy zwäg, d’Chünigi cha cho, wenn’s isch!

Ds allereinzige, was nid so ganz zu däm Freudefieber passet het, isch der Flyß gsi, mit däm der Herr Armand all Morge ds Blettli gläse het. — Was sötti das mitenand z’tüe ha? — Nüt, gar nüt.

320 Aber wi wahr isch der Jumpfer Mathilden ihres Wysheitssprüchli doch gsi: was cho mueß, chunnt. Me verhet’s nid.

Am 15. Heumonet, am Abe — me het sech juscht gfragt, ob ächt d’Prinzässi scho dunde sygi, im Ulmehof, oder ob si erscht morn chömi — ghört me, so gäge de nüüne, Mannsschritte dür e Hof yne cho, ärschtig. Der Wadi schießt under em péristyle-Tisch vüre, wo di drü Gschwüschterti binenandere gsässe sy, und springt a der Tür ufe, bället und rönnt um ds Huus ume.

«’s isch öppis Unguets», seit er und isch scho im Huus inne, und gäb si nume rächt gwagt hei, usz’dänke, was es sy chönnti, chunnt er d’Stägen ab, marschfertig i der Uniform.

Di ganzi Nacht isch er nid heicho. Erscht ds morndrisch zum z’Mittag chunnt er wider und fallt mit dem Bricht i ds Huus: «Chrieg! — D’Franzose hei de Dütsche der Chrieg erklärt. Di ganzi Armee isch ufbotte. Mueß hinecht no yrücke.»

Ganz ergerlech fragt d’Jumpfer Mathilde: «Was het de da d’Schwyz dermit z’tüe?»

321 Hundert Frage sy du no cho. Zerscht isch d’Jumpfer Mathilde wi sturmgschlagen uf mene gschnitzte Trog im Vestibülen abgsässen und het graduus i ds Lääre gluegt, und d’Flörlen isch dernäbe gstanden und het afa briegge. Der Herr Major het sech hinder sys Bureau gmacht, Papier vüre zoge, Gäld zellt, grächnet, Briefe gschribe.

Underdessen isch der Rumor uf anderem Wäg vo der Stadt här i di hinderi Gandegg cho. D’Lüt i de Lächehüser hei o ds Wärchzüüg uf d’Syte gstellt und us Trög und Gade Monturen und Waffe vüre gschleipft. «Hämmes Hämi mueß o gah», het öpper gseit, «u Röthlischbärgers Ruedi.» — «Wo sy myner Läderschueh?» — «He, d’Muetter het se ja scho i der Chuchi zum Ysalbe.»

«Losit, si lüte Sturm!» — «Eh für was wette si o? — Es lütet drü i der Stadt!»

So isch es der ganz Namittag gange. Het men e Wage ghört rolle, so het me gmeint, me ghöri trummle, und wo der alt Hämmen a ds lääre Bschüttifaß gstüpft het, isch eis um e Husegge cho: «Me ghört d’Kanunnen im Jura äne!»

Vom Ulmehof ewäg het me der Herr Houpme Doxat uf der Crête vom Bort ob em Eichboden e Bitz wyt gäge d’Stadt gseh gah. Di frappanti Silhouette mit dem Panamahuet und de Macmahon-Hosen isch ufgfalle. Me het nid begriffe, was er dert macht, im Gras usse, und är sälber het’s am wenigschte gwüßt. Es isch eifach so mit ihm über Fäld gange. «Chrieg», het er nume geng dänkt, «Donner o, Chrieg!» und derzue het er fascht ds Röhrli vo der Pfyffen abenandere bisse, und nam z’Aben isch er mit dem letschte Bitzli Brot uf de Zänd i d’Stadt gloffe, ga vernäh.

322 Der Herr Rhagor het, sobald er mit syne Schrybereie bösdings fertig gsi isch, dem Bediente glütet. Der Peter chunnt grad mit der Jumpfer Mathilde, wo underdessen i Spyschammere, Chuchi und Stuben a allne Schäft umetürlet und Schubladen uuf und zuegstoße het, i d’Stube vom Herr. Es het ne-n-o scho chly. Me ghört ihm’s a, wo-n-er, d’Absätz anenand, fragt: «Herr Mejor?»

«Peter», seit dä, «der Stab vo der sächste Division fahrt wahrschynlech morn z’mittag scho ab, ga Balsthal.»

«Balsthal?» D’Jumpfer Mathilde het dä Namen ihrer Läbtig no nie ghört gha und het scho ob däm e neue Chlupf; aber wo du der Herr Armand zum Peter furtfahrt: «Und Dir chömet mer de mit dem Dienschtroß und dem Ordonnanzsattelzüüg nache», da gspürt si z’vollem kei Bode meh under de Füeß. Si lat sech uf ne Stuehl fallen und fragt mit ufgsprängten Ouge: «Und der Peter söll o mit? — Und de...?»

Der Peter verlüürt fascht der Chopf vor Freud. — No einisch usrücke! Das hätt er sech nid la troume. Mit menen Yfer wi vor zwöiezwänzg Jahre, wo si vo Neapel nach Sizilien abgfahre sy, isch er derhinder, het uf der Louben usse gfummlet und packt und Santa Lucia gsunge.

Jitz wohl, jitz het me’s du nes paar Tag lang alli Bott ghöre trummle, vo der Muri-Allee här und vom Wyler übere, und sogar blase het me se ghört. Dür d’Stadt sy Bataillon und Kompagniee, Batterieen und Schwadrönli 323 zoge, mängisch nume halb mobilisiert vor Yfer, so gleitig wi müglech a d’Gränze z’cho. Traincolonnen und Trüppeli vo Nachzügler sy cho und gange, und du het’s gstillet, bsunders i der Gandegg hinde, wo me nume vo Zyt zu Zyt no öppis dür e Herr Doxat oder öppe dür e Dokter verno het. D’Stilli und Längizyti hei’s mit sech bracht, daß me sogar hie und da no mit dem Nachbar Bürki oder syr Tochter über e Hag ynen es paar Neuigkeiten ustuuschet het. Grad i den erschte Tage no isch einisch, vom Gwunder tribe, d’Jumpfer Flörlen i Ulmehof abe z’Abesitz gange. Z’brichte het’s gnue gä. Ds Dokters sy o cho, und der Herr Houpme Doxat het e Landcharten uf e Péristyle-Tisch gspreitet und dem Dokter expliziert, was er vermueti. Derby het men under anderem verno, der Oberscht vo Mannebärg sygi mit syr Brigaden im Solothurnischen und der Herr Aymon vo La Sarraz mit syre z’Delsbärg inne. Der Jumpfer Flörlen isch es zimlech glych gsi, wo di eidgenössische Brigade stande. Si hätti lieber verno, warum ds Carlotta no geng nid heicho sygi. Aber dadrüber hei ds Herr Doxats so wenig Uskunft gä wi d’Landcharten und d’ordre de bataille vo der eidgenössischen Armee.

D’Jumpfer Flörlen isch ihrer Schwöschter cho rapportiere, me tüej nöue gar myschteriös da unde. Wenn me nam Carlotta fragi, so heigi d’Frou Henriette geng beidi Ohren uf der andere Syte vom Chopf und faj vo Merino und Barchet oder Rüebli und Salat a. Aber bim adieusäge heig si no nes Aparti gha mit dem Dokter. Si zwar heig eso gchüschelet, daß me kei Silbe hätti chönne verstah; aber der Dokter heigi meh als einisch gseit: «Das gfallt mer.» Vo der zwöite Division sygi d’Red gsi, vo Delsbärg und Houptquartier und Iferte.

324 «Was sötti das mit dem Carlotta z’tüe ha?» meint d’Jumpfer Mathilde. «Es wird wohl nid als Marggedäntere mitgange sy.»

Di beide hei ihre Gwunder no lang müesse bändige, so lang, bis es gar kei rächte Gwunder meh gsi isch. Er isch erscht wider erwachet, wo änds Ougschte der Herr Armand ume heicho isch. So bylöufig het me ne du gfragt, warum ächt ds Carlotta gar nid i ds Urleb cho sygi. «Ah», het er gseit, «begryffet: me het halt di diaconesses vo Saint-Loup uf Piquet gstellt gha, und da wärde si du Lüt nötig gha ha, für z’hälfe. So wi-n-i ds Carlotta kenne, ghört äs nid zu dene, wo zueluegen oder gar dervoloufe, wenn öppis geit.» Das isch alles gsi, was me verno het. Der Summerflor het sys Schönschte gä gha und isch verblüeit und verdorret. D’Rose frylech hei usghalte, wi wenn si wette säge: «Geduld, si cha geng no cho», und hei nid ehnder abgä, als bis Aschter und Dahlia zum Ehrespalier aträtte sy und ne der Reseda ds Weihrouchfeßli gschwunge het. Aber i der Gandegg isch alles sy Wäg gange. Jedes het sy Sach gmacht, wi wenn i der ganze Wält niene nüt los wär. Nume d’Zytungen uf em bruunglänzigen Äßstubetisch hei vo bluetige Schlachte, vo Not und Tod und Heldetate brichtet. Es isch sogar vorcho — wenn men öppe sträng am Öpfelabläse gsi isch, daß me ganz getroscht bis am Abe gwartet het, für d’Zytunge z’läse. Me het scho vom Ywintere gredt, der Wald isch rot worde. Hüeterfüürli und Näbel hei der Luft d’Durchsichtigi gno, und hinder em Wald unde het me d’Chüehglogge ghöre singe. Im Garte sy d’Stude müed und müeder worde. No hei d’Dahlia Farb usgä, was si nume hei mögen ufbringe, 325 aber me het ne völlig aghört, daß si chlage möchte: wo blybt si o, wo blybt si o?

E chalti, stilli Nacht isch ufzoge. D’Stärne hei zwitzeret wi vor Chelti. Da chunnt der Peter dem Herr Major cho rüefe: «Jitz hingäge glouben i doch, me ghör se. — Es chunnt misex wider neecher.»

«Was?» seit der Herr Armand verwunderet. Aber er nimmt doch d’Chappe vom Nagel und chunnt mit ihm use bis oben a Hubel, wo men über ds Land ewäg gäge Jura gseht. Underscheide cha me nüt. Es isch z’fyschter. Und still isch di Nacht wi ds Grab. Si spitze beidi d’Ohren und verhei der Ate. Und richtig. Ganz dumpf, wi wenn der Luft in e Hole fallt, ghört me’s. — «Es geit um Belfort», seit der Herr Rhagor.

Am andere Morge sy d’Dahlia erfrore gsi und hei ihri verbrüeite Feschtrosace la hange. Und am glyche Tag no het der Herr Major neue Marschbefähl übercho, dasmal zur füfte Division. No einisch sy si zämen usgrückt, der Herr Armand und sy treue Chnächt, i Jura hinderen und i Winter yne.

Über den einsame Weiden ob St-Ursanne het der Wätterluft gsüünet. Wyt und breit isch alles tief verschneit gsi. D’Tanne hei usgseh wi Bygete vo Schneemutte, der Himmel wi nes Äschetuech mit länge Schränz dem Bode nah und derhinder wi nes Füür. Zwee Ryter sy über di Weide gritte, der blau Kaputchragen über d’Ohren ufegschlage, der eint es Offizierschäppi uf em Chopf, der ander en abeglitzti Polismütze ohni Zötteli. Öppe hundert Schritt vor ne här isch der Schwanz von 326 eren Infanteriecolonne dür di usgcharreti Straß dervo gstoglet, e blaugraui Masse, wo me nid vil anders dranne het chönnen underscheiden als es paar roti Tupfe — di eidgenössischen Armbänder — und es Dotze Gamälleböde. Die sy i däm graublaue Wäsen umetanzet wi Muggen im Sunneschyn.

«He, Peter», seit der Major Rhagor zu sym Begleiter, «das isch nid e Marschcolonne wi mir se sy gwanet gsi!»

«Und singe tüe si o nümme; es isch scho lang här, daß me das ‹Roulez, tambours!› ghört het.»

«Es wird ne wohl längs, Herr Mejor. Si hei drum d’Läbesschnuer no nid abbunde. Wo mir usgrückt sy Anno achtevierzgi, uf Messina, da het men alles hinder sech abghoue, het weder Vatter no Muetter, weder Wyb no Chind meh gha und kes Hei und nüt meh. Soldat isch me gsi — tot für die daheim — und jede Morge, wo me drin erwachet isch, het me verwunderet agluegt und gno wi gschänkt. Was het me gha z’verlüüre?»

«Wäger nid vil anders als es paar Jahr bösi Läbtig. Dir heit rächt, Peter.»

«Aber die da, die freue sech vom Yrücken ewäg wider uf Huus und Hei, Wyb und Chind, und chönne nid warten uf d’Röschti vom Müetti und ds warme Bett. Und drum wird’s ne wohl läng.»

«Mir? — Mir macht nüt meh Längizyti. — Me het mir prediget, me müeß öppis welle mit sym Läbe. — Nu ja, i ryte hinder Euch här, Herr Mejor, und mache my Sach. Öb i’s hie usse tue oder daheim, i der Gandegg, was gilt’s?»

327 «Isch das wahr, Peter? Syd Dir ds sältmal, wo mer uf Messina usgrückt sy, so ganz los und ledig gsi?»

Uf der Landstraß zwüsche Lignerolle und Ballaigues isch der Major Rhagor gritte, muetterseelenallei. Sys Roß het schier nümme möge. Schlächt gsattlet isch es gsi. Z’mitts i der einsame Gäged het er müessen absitzen und anders gurte, und derby het er gmerkt, daß ds Roß e wüeschte Satteldruck het. «Ja ja, di Chätzere! Sobald es nid ihri eigete Roß sy, so luege si nume halb. Wenn der Peter das gsäch!» — Aber er het nid lang dörfe drann ume porze. Es pressiert! No ne Blick i ds Land abe, wo da unde lyt wi ne risige Papierboge, so wyß vom Schnee und vollgschribe mit nere großzügige Schrift — Straße, Wääge, Boumzylete, Züün, Dörfer, Schlösser, Hütte, alles dütlechi Buechstaben und Wörter. Wän ds Läbe het glehrt läse, dä weiß se z’düte, di Urkunde, dä Vertrag zwüsche Gott und mene gsägnete Volk. E rosige Huuch lyt druffe vo der bleiche Wintersunne. — Dert äne luege di trotzige Türm vo La Sarraz über ds dürre Bäsewärk vo uralte Böum. Saint Loup isch z’vollem versteckt. Ja, wär jitzen i de Züg vom Herr Armand hätti chönne läse! E Momänt nume, wo-n-er uf di Huble vo La Sarraz übere gluegt het, isch öppis wi Wehmuet und Leid i synen Ouge gläge. Und du het es verdrückts Lachen um syni Mulegge gspilt, grad juscht im Momänt, wo-n-ihm dür e Chopf gfahren isch, daß di füfti Brigade dasmal nid ufbotte gsi isch und ihre Kommandant, der Herr Aymon, vermuetlech dert unden am Kaminfüür sitzt 328 und i der Zytung list, was hie obe, i de Jurabärge vor sech geit.

Und jitz lüüchtet’s uuf i den Ouge vom Herr Armand Rhagor, wi wenn er an e großi, stolzi Tat dänkti. — Aber jitz uuf! I Sattel! Vorwärts! Me weiß, daß e gwaltigi Not im Azug isch vo änet der Gränze, öppis unergründlech Truurigs. Di großi Angscht und Not chlopfet a ds Tor vo der Schwyz, Tod und Verderbe hinder sech. Vorwärts, i Sattel! Ga d’Riglen uftue!

Z’Iferte, im Divisions-Lazarett, isch im letschte Bett, a der Wand anne, der Peter Wyme gläge, sit anderthalber Wuche scho, und het nid gwüßt, wo-n-er isch. I mene Juradorf obe het’s ne-n-erwütscht, ds Närvefieber. Me isch furt mit ihm, was gisch, was hesch — nume vo den andere wäg! Und jitz sy si hie gläge, ihreren es paar mit der glyche böse Chrankheit, sträng abgsperrt. Numen einen afange het wider use dörfe, us der Stube — für uf e Fridhof. Hie inne het niemer meh Gspaß tribe, wi sünscht öppe mängisch in ere Soldate-Chrankestube.

Und da het du der Peter wider Zyt gha zum Nachedänke, schuderhaft vil Zyt. Und nie isch er drübercho, troumet er oder dänkt er, oder gscheht öppis mit ihm. Sys ganze Läbe läbt er wider düre, nume nid i der glychen Ornig wi ds erschtmal. Alles dürenand. D’Gandegg, Neapel, La Sarraz, Murte, Messina, der Burgerspittel, ds Egghölzli. Wo wott’s o no hi mit mir? Aber am meischten isch er wider z’Neapel gsi, da unden im Egge vo Piedigrotta.

Ei Morge het er ds Gfüehl gha, es sygi öpper by-n-ihm. 329 Er gseht Nunne, wo uf ne-n-yrede, und de isch es undereinisch wider der Houpme Großrichter vom vierte Regimänt, der Chaschthofer. Es wird ihm äng, er möcht flieh und cha geng nid zu däm Hof use. Alli Gitter zue, alli Gitter. Und geng wider di Lüt, di schwarze Frouen und der Auditor. «Ja ja», brüelet er ändlech use, «aber me mueß drum de o wüsse...»

Het er jitz das ghört oder nume troumet? Nei, er mueß es ghört ha, z’grächtem. Das isch e Stimm — e Stimm — wo het er jitz die nume scho ghört? Si het ne gweckt. Aber lang lang luege di glesigen Ougen us sym abgmagerete chnochige Gsicht uf di Pärson, wo da näben ihm steit, und chöme no geng nid drüber, was Troum, was Würklechkeit. Si lachet ne-n-a. «Was isch, Peter?»

Und jitz — «Eh, Herrjeh!» — Jitz taget’s ihm. D’Jumpfer Carlotta! «Wo bin i o? — Wi chömet Dir...» Er cha nid fertig rede vor Erstuune. Es wott ihm gar nid yne. Di schwarze Chrushaar wei nid stillha under där Großmuetterhube. Aber da git’s nüt meh z’brichte. Es isch se, lybhaftig! D’Jumpfer Carlotta, der Gandegg-Zwirbel i der Tracht vo de Schwöschtere vo Saint-Loup und ds Rotchrüz-Armband a ihrem rahnen Arm.

«Ja ja», seit si und lachet ume, «i bi’s, erchlüpfet nume nid eso! Heit Dr mer’s öppe nid zuetrouet, Peter?»

«Der Herr Major? Dä isch dert obe, i de Bärge, er rytet de Franzosen etgäge. — Aber jitz müesset Dr zfride sy für hütt, Peter. Heit Ech still. Nid so fägnäschte. — 330 Nei! Nid zum Bett uus! Still jitz, sünsch reichen i der Dokter — aha!»

Es isch du nes paar Tag gange, bis der Peter rüejiger worden isch und me het dörfen anäh, er sygi über e Bärg. Und du isch du di großi Müedi über ihn cho, und es het wider längi Necht gä, wo me het müesse nachestudiere, wi alles cho sygi und wo’s use well mit eim. Aber es het emel taget, und einisch, a mene Sunntigvormittag, fragt er d’Schwöschter Carlotta, öb si gloubi, er chömm dervo. Und wo si antwortet: «Wenn Dr brav folget, wohl», seit er, er hätti öppis uf em Härz, es dunk ne geng, es sött ihm wohle, wenn er das einisch chönnti ablade.

«He nu, Peter, wenn Dr möget, so säget mer, was Ech plaget. Dir heit ja scho einisch vo öppisem gredt, wo me de o sötti wüsse.» Si sitzt zue-n-ihm a ds Bett, parat zum Lose.

«Ja wüsset Dr, es gieng ja eigetlech niemer nüt a. Und doch dunkt’s mi geng, es sött’s ussert mir no öpper wüsse — wägem Meitschi, wägem Nääri twäge. Und Euch sägen i’s de grad no am liebschte.»

«Wüsset Dr, Jumpfer Doxat, i meine, wi das alles cho isch und warum ’s eso und nid anders gangen isch. Ei Chehr, wo üses Bataillon im San Petito glägen isch, sy mer mängisch im Fuori Grotta usse ga schieße, und dert han i du nes Meitschi lehre kenne, wo mer’s chönne het, Gennara Sartori het’s gheiße. U wil i gschmöckt ha, daß das de einisch no ne gäbigi Frou gäb, han i mi halt la gah. Item, wo du ds Regimänt uf Messina ynen isch, i Chrieg, het’s du Lärme gä. Ja, die chöi de tue, so Napolitanere, potz mänt Anneli! I ha afe gmeint, es chömm de no ganz lätz. U du ha ’re halt versprochen und bi ab. Wi me de halt so isch als junge Soldat. Wär’s gäbig, me 331 chäm läbig ume hei, nu ja. Aber so halbers dänkt me, me chömm nid ume, u de syg’s uus u fertig. — Jitz, wo der Tschuep uus gsi isch u mir z’Neapel ume ländte, isch bigoscht der alt Sartori no am glychen Aben i der Petito-Casärnen u het nid lugg gla, bis er mi use gha het. U da het’s du halt gheiße zueche stah. Es heig e Butz gä underdesse. Da bin i du schön drinne gsi. — E junge Korporal und Vatter! — Ja du liebi Zyt! Bi nid der erscht und nid der letscht gsi, däm’s passiert isch. Und wüsset Dr, bim Regimänt isch churze Prozäß gmacht worde. Da het’s albe gheiße: ‹Warum hüetet dr eui Meitschi nid besser?› und erscht, wenn si gar nid lugg gla hei, het men Ornig gschaffe. Es sy Kamerade gnue da gsi, wo mer gseit hei: ‹Gang doch nid, du dumme Hung!› — Ja, lueget, fyner wird me nid im Chrieg. Aber da isch äben öppis gsi i mer... Wi’s anderi hei, weiß i nid, ha’s nie begriffe; aber mir het’s nid Rueh gla. I ha gwüßt, daß i nie meh zur Rueh chäm, u du bin i halt gange. Mys Wort het si item gha und gärn gha ha se-n-o, das isch wahr. Aber da bin i schön i d’Wäschpere cho, potz Stärnebärg! Die chöi de tue, sägen ig Euch! Ds ganz Dorf isch in Ufruehr gsi. I wär gwüß nid läbig dervo cho, wenn nid di jungi Muetter sech gwehrt hätt für mi. I ha welle der Soldat abla, aber si het mi hinderha. Und du pärsé bin i du o zue nere gstanden und zum Chind, und eis, zwöi, drü, sy mer uf Piedigrotta vüre, zum Prieschter, und d’Sach isch richtig worde.

Jitz dänket: Erscht Korporal, und scho Frou und Chind gha! — Aber es het no besser müesse cho. Scho z’sälbisch het d’Hebamme welle ha — a was si’s het welle merke, weiß i nid — item, tüür u fescht isch bhouptet worde, das Chind sygi toubstumm.» —

332 Di jungi Chrankeschwöschter macht geng ründeri Ougen ob däm Yblick i di wahri Wält. Si wott dem Peter säge, er söll sech nid müed mache mit rede; aber dä lat se nid zum Wort cho. Er stemmt sech i d’Höchi, sitzt uuf und fahrt furt: «Ja loset nume, das isch alles no nüt gsi. Es paar Wuche druuf stirbt mer du d’Frou. U du sy du di Alten erscht rächt geng hinder mer gsi. I hätti du sölle zalen u zale, Choschtgäld und allergattig, und gha han i ja nüt. Und wo-n-i eifach nümme chönne ha, fat der Alt afa dröje, u wo-n-ihm das nüt abtreit, gratet er hinder mi, mer welle das Chind mache z’verschwinde. — Ja, und jitz loset nume! Jitz chunnt, was Dir o dörfet wüsse. Da isch mir du undereinisch z’Sinn cho, was i einisch ghört ha, wo-n-i i mene Bivouak dene jungen Offizier g’ordonnanzet ha. Da hei si o vo settige Sache gha. Und wi’s de geit, da wird de mängisch uf ne bsunderi Art g’philosophiert. Eine het gseit, wenn e Vatter ds Ungfell heigi, nes blöds Chind z’übercho oder es verwachses, so sött er’s dörfen a d’Wand schla. Und di andere hein ihm g’antwortet, ja, das sötti erloubt sy. Gmacht hätti’s keine vo ne. Aber settigs wird halt eso liecht ane gredt, u mir het’s Ydruck gmacht. I ha’s nid vergässe, u wo-n-i du däwäg drinne gsi bi, isch mer du das ume z’Sinn cho, und i ha dem Alte nüt g’antwortet uf sy Rat, wo-n-ig ihm doch hätti sölle mit Azeig dröje. Das isch my schwerzischti Nacht gsi. Eh du myn Gott, was han i denn usgstande — und der Tag druuf o no, bis i der Fäldweibel derzue bracht ha, mi am Namittag mit uf d’Corvée z’schicke. Und du bin i glüffe, wi-n-ig i mym ganze Läbe nie glüffe bi, usen uf Fuori Grotta, u ha emel das arme Chind no gfunde. Der Alt het richtig gmeint, i chöm ihm’s cho abnäh, für mit uf e Posilip use, 333 i ds Meer. Es wär ja nüt liechter gsi. Aber i chan Ech säge, Jumpfer Carlotta: dennzumale het mi der lieb Gott agluegt, ja, das het er, us den Ouge vo mym Chind. I ha mängs Schöns gseh. Dänket, dert inne! Ja, wenn me dert ds Meer gseh het und di Bärgen und alls, dä ganz Golf, da het’s ein doch mängisch überno u gschweigget, u me het gmeint, me heig öppis us der andere Wält erlickt. Aber i denen Ouge vo mym Chind — da chöit Dr säge, was Dr weit — dür die het mi eifach der lieb Gott agluegt. — I ha nid lang gstürmt mit däm Alte, schryße das Chind us de Hudlen u furt mit. — Im Brotsack han i’s gha, im Brotsack! U mit uf Piedigrotta yne, zu de barmhärzige Schwöschtere: Der tuusig Gotts wille näht mer’s! Und alls gseit, was se-n-öppis agangen isch. U nachhär ume zur Corvée und dem Fäldweibel e Fläsche vom Bessere zalt.»

D’Schwöschter Carlotta macht sech Vorwürf, daß si der Patiänt so lang lat la rede; aber si cha nid anders, si mueß ihm ablose. Si leit ihm nume, für ne chly z’calmiere, ihri chlyni Hand uf syni, aber si lost.

«Jitz isch es du nümme lang gange, so wirden i einisch zum alte Gingins kommandiert. Het men ihm öppis gseit gha oder nid, i weiß es emel nid. Churz u guet, er seit, er heigi der Abschid gno und fahri hei, i d’Schwyz. Ob i mit well. Dir wüsset, i der Zyt vom Ufstand han ig ihm es paar Wuche d’Roß bsorget u bi o derby gsi, wo-n-er sy Chuglen erwütscht het. — I ha mi nid lang müesse bsinne. Jitz hätt i druus und dänne chönne. Ds Nääri wär ja im Chloschter versorget gsi. Aber lueget, so bin i äbe. I hätti’s eifach nid dert chönne la. Dä Blick, dä Blick han i nie meh vergässe. Und wüsset Dr, juscht grad wil’s es Toubstumms isch, juscht drum 334 han i’s nid über mi bracht, ’s dert z’la. I ha geng müesse dänke, so nes arms Tschauti verleidet ne de. Im beschte Fall mache si’s zum Chloschterbovel. Und i bin ihm doch der Vatter.

Du bin i zum General u han ihm alles gseit. Dä het mer du richtig abeputzt, daß i gwüßt ha, was Gattigs. Aber i ha’s dörfe mitnäh. Er hätt mer’s befole, wenn i scho nid welle hätti. Und so sy mer du heicho.»

«Ds Herr Generals sy drum du speter no einisch yne, uf Neapel und Palermo, und was weiß i wohi, und da bin i du zwüschenynen öppen es Jahr z’Bärn gsi, bi mene Herr vo Steiger. Und vo Verwandte han i halt z’Bärn niemer meh gha, ussert dem Caroline Höubi. Das isch mym Vatter e Halbschweschter. U das het sech du der Sach agno und het’s bim Hase Maji versorget. Vürig schön het’s es dert nid gha. Aber d’Heimetgmeind, we die’s hätti söllen übernäh... me cha sech ja dänke. Die hei öppe geng ds Chrüz gmacht ob de Soldate, we si de alben usghüdelet heicho sy. — Item, jitz wüsset Dr, wi’s gangen isch, und begryffet villicht o mängs, was Dr sithär nid Schöns vo mer ghört heit.»

Si steit uuf, für ihri Runde ga z’mache. Aber sy blybt no ne Momänt stah a ds Peters Bett, wi wenn se-n-öppis da zrück bhielt.

«Aber loset», fragt si ändlech, «was heit Dr eigetlech denn im Egghölzli mit dem Nääri welle, wo-n-Ech der Oberscht vo Mannebärg gfunde het?»

Da fahrt i ds Peters Ouge Füür uuf. So, loderet’s da 335 drinn, weisch du das o scho? Aber chuum isch di Frag i sym Chopf worde, isch das Füür o wider verfloge. Der Peter gryft mit beidnen Armen i d’Luft, wi wenn er i mene Garn inne wär und sech möcht losmache, und du lat er se-n-uf d’Dechi falle, streckt sech und leit der Chopf uf d’Syte, so: lue mi nid a, lue mi doch nid a mit dynen uschuldigen Ouge!

«Ja nu, Dir chönnet mer’s de nes andersmal säge, Peter», seit d’Carlotta. Aber är gryft na ihrer Hand. «Nei, nei, blybet no! Das geit jitz grad i eim. Nache han i de Rueh. Nache cha’s de mira gä, was es will.»

D’Carlotta setzt sech so halb uf e Bettrand und bhaltet dem Peter sy Hand in ihrere.

«Es isch halt so, i cha’s nid lougne», fahrt er furt, «i bi z’sälbisch eso z’Bode gcharret gsi, daß i nüt meh anders gwüßt ha als fertig mache — mit üs beidne. Lueget, das weiß halt niemer, als wär’s sälber düregmacht het, wi’s eim isch, wenn men allne Lüte vürig isch und i Gotts Name niene niemer meh het, wo me nid am liebschte grad — näht mer’s nid übel — achotzeti. Ja, so isch es mer halt gsi, i cha nüt derfür. Aber äbe. Wo-n-i du mit ihm dür d’Allee uus glüffe bi u das Händli i myr Hand gspürt ha — aluege han i’s nid dörfe, i ha geng gägem Gurten übere gluegt — da isch es mer wi länger descht meh über ds Härz cho: was hesch im Sinn, du schlächte Hund? Und wi stränger i glüffe bi, für em Gwüsse z’ertrünnen u fertig z’mache, wi tiefer het’s i mer inne boret u mer vürgha: wi hesch se-n-o däwäg dörfe ga alügen i der Anstalt u das arme Tröpfli, wo vo nüütem weiß u villicht no gärn läbti, ga verschleipfe für’s... o myn Gott! Es weiß niemer, was i denn usgstande ha. I weiß nid, bin i verruckt gsi oder was. Geng 336 an eim het’s i mer gfragt: Was geisch ga mache? Was geisch ga mache? U doch het’s mi gjagt: furt, furt! Druus und dänne, so isch’ einisch fertig! U richtig, wo-n-i mit ihm i Wald yne wott, da luegt’s mi a. Herr Gott! Das vergissen i nie, dä Blick. Das het mi möge. Da isch’s fertig gsi mit mer. — Du verfluechte Hund! het mi ds Gwüssen abrüelet, und i bi zsämegheit.»

«Und du? — Wenn du der Oberscht nid cho wär? — Isch es nid, wi wenn Ech der lieb Gott dä gschickt hätti?»

«Das isch mir scho lang eke Frag meh, Jumpfer Carlotta. Aber lueget, so isch es äbe mit settige brave Lüte. Dä het, wi me sünsch eso seit, d’Gäged usicher gmacht. An allnen Orte het me ne-n-atroffe. Nienen isch me sicher gsi, daß er nid derhär chunnt, und wo-n-er umewäg isch, geit nüt meh Schlächts. Das hei halt settigi a sech. — Aber wüsset Dr: er het möge cho oder nid, vo däm Momänt ewäg, wo mi ds Chind wider agluegt het, wär i nümmen imstand gsi, öpperem öppis z’leid z’tue, fertig! — Eifach, i sägen Ech, es isch wider gsi, wi z’sälbisch z’Neapel inne, der lieb Gott sälber het mi dür di Öugli agluegt. Dänket mira, i syg lätz im Chopf. I weiß nid, wi das e Sach isch, i der änere Wält, aber no allimal, wenn i ehrlech dem Chind i d’Ouge gluegt ha, het er mi derdür agluegt. Und i la mer’s nümmen usrede: wenn er niene süsch z’finden isch, so halt doch i den Ouge vo men uschuldige Chind.»

«Es wird scho so sy, Peter», seit d’Schwöschter Carlotta, «i gloube’s sälber o. Aber jitz dörfet Dr nie meh der Muet verlüüre! Wenn me so öppis erläbt het, so isch eim e Gnad widerfahre, ganz e bsunderi. Zwöimal heit Dir gspürt, daß Ech der lieb Gott aluegt, grad diräkt und allei Euch. — Wenn er jitz aber einisch zue-n-Ech 337 sieg: ‹Lue mi a, Peter!› — Gloubet Dr nid, da gschäch de o mit Eunen Ougen es Wunder? Ihn gseh, heißt d’Wält vergässe. ‹Lue mi a, bin i nid dä, wo keis vergißt, wo allne hilft und alli wott glücklech mache? I machen us menen arme Tschauteli nes Wunder und us mene Hudilump e Ma.› Aber aluege mueß me ne, mit beidnen Ouge.»

Mit däm strycht d’Schwöschter Carlotta dem Peter über di chruuse Haar, zieht ihm d’Dechi und d’Chüssi zwäg und geit.

D’Wuche druuf isch es du nache gsi, daß der Peter hätti hei dörfe. Er isch desinfiziert und abglouget gsi wi ne Schaft, wo me neu wott astryche, und in eren andere Stuben uf em subere Bett gsässe. D’Fänschter sy zu äbener Ärde gägen e Garten usegange, wo frylech no nüt anders drinne gstanden isch als di blutte Böum. Aber d’Sunne het dry gschine, und di Sunne hei sech ganzi Zylete vo Bourbaki-Soldate la uf e Buggel schyne. En erschte Huuch vo Früehlig isch i der Luft gläge. Me het d’Vögeli ghört. D’Franzose hei nen i der Allee Brösmeli vo ihrem guete schwyzerische Commisbrot gstreut, und d’Patiänten im Spittel hei dür di offene Fänschter zuegluegt.

Da chunnt, o schier wi nes Vögeli, undereinisch d’Schwöschter Carlotta dür e Garte derhär und lähnt sech über d’Fänschtersimsen yne: «So, Peter, wi geit’s? Also morn am Morge! I la se de allizsäme grüeßen i der Gandegg, gället!»

I ds Peters Härz isch näben ere tiefe Dankbarkeit und allerhand andere Geischter no ne große Gwunder gsi, und dä het sech jitz Luft gmacht. «Wenn i no öppis dörfti frage», fat er a — er steit schön ufrächt i der 338 Fänschternischen und het es zuetroulechs Lachen i den Ouge — «was het d’Jumpfer Carlotta bsunders gärn vo Bluemen im Garte? I dänke doch, jitz, wo der Chrieg überen isch, dörfi me doch de drahi und...»

«Peter, Peter! Guete Ma! Zum Garten im Lindehof han i nüt z’säge. Da müesset Dir ds Rhagors frage!»

«E nu loset», fahrt si furt, «eis Gständnis isch ds andere wärt! Gället, Dir heit gmeint, i chömi a mene schöne Morgen als Frou Majöri dür Eues Gartetöri. — Es wäri vermuetlech gscheh, wenn nid o mi der lieb Gott agluegt hätti, nid dür blaui Chinderouge, aber dür vili trüebi und vili fieberglänzigi Ouge. Es isch druff und dranne gsi; aber wo di großi Not a d’Türe gchlopfet het, sy mer eis worde, der Major und ig, mer syge für größeri Sache da als zum Hüselen und Guetha i der Gandegg. Üs beidnen isch der Blick i d’Wyti ufgange, und mer hei zsämen usgmacht, mer welle der Neechi nah üsi Pflicht ga tue, är bi syne Schwöschteren und am Vatterland und i bi de Chranken und Arme. Pflicht isch nid geng luschtig und nie Mode, aber öpper mueß se tue. Si isch schwär, aber wenn men Ihn aluegt, Peter, so wird si schön und liecht.»

Der Peter gryft mit beidne Hände na de Fänschterflügel und sperrt Muul und Ougen uuf. Aber no gäb er es Wort gfunde het, isch d’Schwöschter Carlotta verschwunde — wi furtgfloge. Da geit er zrück, sitzt uf sys Bett ab, luegt lang i ds Lääre, und ändlech seit er: «Herr Gott! — Es git no Möntsche. — Es git doch no Möntsche!»

Inhalt

XI