Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

Klaus Groth

Mien Jungsparadies

Nu full mi ok in, wo he wahn, un dat ick mit mien groten Vetter in sien Hus west weer. Wi schulln dar en paar Imm'stöck kopen. He flecht se, mak ok Körv un alle Art Klüterie, harr öwrigens en ole Süster un en ganz ole Moder, alle beide düster vun Haar un Ogen, mi en beten grulig. Se wahn fast op'e anner Siet vun'n Möhlndiek, un harrn en groten Gaarn mit Appeln- un Beernbööm. Dat lütt Hus seeg verfulln ut, en Stall weer darbi, en Soot mit en groten Swengel dartwischen, un achter, wo en lütt Beek vorbileep, stunn' en Imm'schuur mit mehr als hunnert Stöck'. Dar broch Klas Fot uns hin. Ick mutt noch lütt west sien, he snee mi en Hahnpotenstock ut'n Tuun mit en wunnerschön Meß, wat he ut'e Tasch kreeg, un snee nu alle Doorn darmit af, da ick mi nich reet.

Endlich lohn't vun de Süster ok noch en Stück Hönnig in Koken. Mien grote Vetter weer bekannt un vertrut mit de Lüüd un harr noch mit Klas Fot wat Besunners to bespreken, as ick mien Hönnig vertehr. Doch bleben mi nu ok Hus un Lüüd fründlich in Andenken.

Enige Dag' bruk de Brennaben sick aftoköhln un de Lüüd sick ut- un torechttoslapen. Allerwegen un je na de Jahrstied in Hus un Schüün oder in'n Gaarn, drop man den een un den annern, wat se sick in en Dörgericht Arms un Schullern reckten, as weern se ut' Lid, oder fürchterlich jappen, as woor de Mund nich wedder to un de Ogen nich wedder apen gahn, oder man funn' een oder full över em, wo man em garnich vermoden weer, mit en Piep in'n Mund oder en Botterbrot in'e Hand tosamsunken, un de Aten gung langsam un regelmäßig as de grote Parpentikel in'e Karkenuhr, un keem so deep herut as de Luft ut en Pump, de nich recht Water suugt, dat man stahn muß un muß tohörn, bet man mit slaprig un duun woor un dat ganze Hus een weer as drömig. Se keemn mi vör, as wesseln se af mit den groten brun Jagdhund; wenn ick den ünnern Kachelaben in'e Dörnsch funn, den Kopp op de breeden Poten un de Ogen so dicht to, as legen se ünner Schuklappen, un he kunn se man swar, höchstens een Og sowiet open kriegen, um to sehn, dat ick dar weer: denn wuß ick seeker, dat't in'e Warksteed hild hergung. Wenn he waak oder unruhig oder mit ol Friedrich to Jagd weer, denn slepen Burß un Gesell. Denn keem mi oft dat ol Hus mit sien grote Vördeel, wo de Wurst un Schinken so old un rökerig an ebenso'n rökerige Hangstöcker hindalhungn, mit all sien Ruh so still vör, as en Kark, as dat Slott vör, wovun dat Märken vertellt, dat hunnert Jahr slapen harr mit Kock un Küken, un de eenzigste, de leev un wak, dat weer schön Anna, de grot un smuck ant Finster, wat övern Diek seeg, bi't Neihtüüg seet, en Leed summ oder, de Hann in'n Schoot, herutkeek un mi mit ehr herrliche Stimm willkamen sä. Ja, denn weer't erst ganz schöön in Tellingsted!

Dat kummt mi vör, as harr ick ganze Dag', ja Weken bi ehr seeten un op en Schemel huckt oder um ehr herum speelt, un mi weer nich eenmal de Tied lang woorn. Ick heff ehr morgens sehn un avens laat, binah opstahn un to Bett gahn un jümmer harrn wi noch wat vör, wat wichtig weer to doon oder to spreken. Ick hölp ehr, Kantüffeln schelln un Bohn puuln, ick stunn bi ehr an'n Herd bi't Etenkaken, un wenn se sick smuck mak, gung ick mit in ehr Kamer. Dar kreeg se Quarder un Kragen ut en ol eken Lad, wo ick naher op seet, wenn se sick antrock un in ehrn lütten Speegel keek, denn dar weer wenig Platz in'e Kamer. Dat Haar full ehr bi't Utkämm'as Flaß vun en Wucken bet över de blau un rode Rock achtern hendal. Mi weer't faßt toveel, de Kopp seeg mi unbekannt ut, wo ehr Hand över hendalgung, dat se kum mitrecken kunn, un dat knister ehr över de Finger. Vun den witten Hals un den Bossen leep ehr dat Water in blanke Druppen hendal, wenn se sick wusch! Ick kenn ehr erst recht wedder as mien Anna, wenn se de Flechten opbunn' un den Spenzer toknöpt harr. Aver ick bewunner ehr un all de schön' Saaken in ehr lütt Stuuv.

Wat wi mitenanner to snacken harrn, dar weer dat Enn' vun weg. En rechten Jung kann mehr fragen, as tein vernünftige Lüüd beantworten künnt. Hier in Tellingsted gung mi't aver allns noch berunners an. Ick hör vun den Möhlndiek, wovun wi en Stück ut' Finster seegen und de mi jümmer anlock – de schönsten Wicheln to Fleuten wussen daran, dat schönste Reet to Pieln vör den Flitzbagen: blot man muß nich rinfalln!

Dat Water hör Hansohm, he kunn dat vermahln op de Watermöhl, de he pacht harr, de Diek hör em nich. Dat weer mi allerdings wunnerlich. Ehr Vadder, Friedrich Wida, harr Karpen in den Diek sett, dat harr he pacht, aver nich dat Water, wo se darin weern. Un de Grund un Borrn hör en lütten Jung in't Holsteensche, dat weer en Arfschop. He kreeg mal de Möhl un ok den Diek un woor en ganz rieken Mann. Aver nümms kenn em hier. Dat weer mi toerst ganz wunnerlich. Ick kunn't nich laten, dissen Jung, de Grund un Borrn tohör un de mal Diek un Möhl arben un riek warrn woor, mit Anna ehrn verdrunken Broder to verwesseln, se lepen mi jümmer as een un desülwige tosam. Kennt harr ick se beid nich. Anna vertell mi bi so'n Gelegenheit, dat de Diek alle dree Jahr aflaten woor. Denn leep all dat Water dör de Slüs-beek, an Hansohm sien Hus vörbi, ünner de Brüch dör un över Kaspelvagts Wischen langs de Au na de Eider to un bet in'e See, wat mi as en heel langn pläsierlichen Weg vörkeem. Denn de Beek un Kaspelvagt sien Wischen mit Botterblööm un de Au bi Schalkholt vörbi kenn ick, un vun de Eider wuß ick, dat dar Scheep op fohrn. Denn weer de ganze Möhlendiek een Moratz, wo Friedrich Wida mit sien groten Fischersteweln, de ick ok kenn', un en Korf um'e Nack in rumwad' un de Karpen opsammel, de man ant Spatteln finn' kunn. Ick mal mi dat ganze Vergnögen ut! Wat much dar sunst noch spatteln, wat man finn' kunn! Also, dat weer de Grund, de den unbekannten Jung tohör!

Dat Water störrt toeerst dörch de Slüs-kul, wat ick ok ehrer sehn, wenn de Möller toveel harr, aver wenn de Diek aflaten woor, vertell Anna mi, keem alle dree Schotten apen. Denn keem nix hindörch as Schuum, denn weert gefährlich, övert Gelänner to kieken. Ick wuß ok, dat de Slüs-kul, de gewöhnlich in den Schatten vun de hogen Ellernbööm gneterswart utseeg, gar keen Grund harr, dat vertelln wi Jungs uns, wenn wi dar Heek snöern wulln, de in dat unheemlich ruhige Water ebenso unheemlich stillstunn, un de Bokfinken slogen över uns. Un dar, vertell Anna mit Schudern, weer ehr Broder röverstört un verswunn. Man harr sien Liek eerst bi Lexfähr an'e Eider wedder rutfischt. So seeg ick half un half mien Jung, den de Grund tohör, unbekannt, mit en bleek Gesicht: wo war man em begraben? »Op'n Karkhoff, ünnern Linn'-Boom?« – so summ dat mitünner binn' in mi, denn ick wuß recht gut, wo lütt Friedrich Wida sien Liekensteen weer. Dar leeg ok sien Moder. Anna vertell, wat ehr Vadder daröver binah den Verstand verlaren harr, as harr he em umbrocht: dat keem vun sien Fischen un Jagen! Ehr Moder harr't glücklicherwies' nich mehr belevt, de weer all doot west. Wat dat en smucken Jung west weer, wat dat vör'n smucke Fru! Un wat vör'n anner Leben!

De Ol harr nu egentlich weder Ruh noch Freid, he störrt man jümmer vun een op't anner. As anner Lüüd to Kark gungn un Ruh un Freden söchten, so gung he op'e Jagd. He keem mitünner dodskrank ut den hitten Brennaben, de Doktor sä, dat keem vun dat Blie, he nehm sick nich in acht, wülter sick rum vör Pien, un wenn Anna sick denn sotoseggen man umdreiht harr, weer he op eenmal mit de Flint un den Hund verswunn. Se weer oft in Angst, dat he garnich wedderkeem, wenn he utgung as op Weeken. He weer mitünner ganz verfraren vun de Voßjagd bi harte Winterstieden morgens to Hus kam', wenn he de ganze Nacht in en Sneehütt, as he sä, op Reinke luurt harr. Dörchnatt vunt Fischen weer wat Alldäglichs, he weer aver ok mal to Hus kam', in'n hitten Summer, ganz blau; he harr sick in'e schiere Heid' vör Mödigkeit dallegt un slapen un sick vun en Slang an'n Hals steeken laten. Ach, so weern de Mannslüüd! Dar weer nich mit uttokam'n! Dat harr ok mal ehr Moder seggt. Aver do weer't doch noch weniger arg west. Wat Mannslüüd bedreben, woor jümmer gliek en Leidenschaft, dar setten se Kopp un Kragen an, dat gung op Leben un Dood. Och, se wuß't wull!

Anna woor jedesmal trurig bi dit Kapitel. Ick schull't eerst später recht begriepen, wat dat bedüd'. Ick meen man jümmer, dat gung hauptsächlich op den Diek un dat Unglück, wenn dar ehr Ogen hinöver gungn, de so trurig utseegen, dat ick anfung, ehr to trösten mit all mien Kinnermacht, un ick harr domals kum en Gedanken darbi, wenn se mit Tranen, sotoseggen behangn bleben an de groten Pappeln, de gündsiet op Klas Fot sien Hoffsteed stunn'.

Ick much den Oln bannig gern lieden! Wat weer he egentlich gut un fründlich, un dat geev Anna to. Un wenn he vertell vun sien Jagd un Fischen: dar harr em keen Trübsal tohörn kunnt, he harr lachen mußt un sick mit höögt. Besunners de Geschichten vun Reinke weern mi as en lustigen Krieg mit en fürchterlich utverschamten un slauen Geselln; aver oftmals weer ol Wida noch slauer, un dat de een ordentlich gut wegen de Gerechtigkeit! Aver dat woor ok mitto bedurlich, wat he to vertelln harr. Dar keem mitünner bi harten Frost Wild ut de Gehegen gündsiet de Eider heröver, de bet na Norderwoold un Bennwoold hinöverstreken. Dat kunn Wida natürlich nich geruhig ansehn. In so'n Tied harr he sogar den Brennaben verlaten kunnt ahn Geweten. Wenn he denn vertell, wat he achtern Brunbarg lurt harr – dar gung de Fahrweg ünner in en depe Sandslucht vörbi na Tellingsted, un gegen Süden apen sick hier dat Holt, Norderwoold – jüs wo dar en Hirsch mit soveel Enn' harr den Satz över den Hollweg nehmn wullt – he kenn genau ehrn Strich – un merrn in Sprung de Kugel kregen un int Sand vun den Fahrweg tohopenfulln weer: mi weer't mordmäßig, un Friedrich Wida keem mi as een Napoleon vör!

Aver jüs bi de Gelegenheiten weer em mehrmals de Kruskopp in'e Quer kam', de villicht noch beter schoot as he sülbn: dat sä he nich, aver mennig anner, de bi den Brand sien Avendbesök mak. De harr em een wegpafft, mal, na! – – He vertell't nich to Enn, wenn Anna darbi weer, denn he flök op den Lichtfoot to gewaltig.

Sien ersten Arger över den Swartkopp stamm aver nich vun daher, ok nich darvun dat de Muskantenjung em jümmer tovör keem. De Arger weer öller, as ick vun Anna hör, de keem all vun de, de nu op densülvigen Karkhof legen mit Moder un Broder, wenn ok nich ünner desülvige Linnboom.

Ol Wida harr wull mal wat anners warrn kunnt as Püttjer in Tellingsted. He weer en smucken jungen Kerl west, harr Soldat speeln mußt, de Slacht bi Sehsted mitmakt un dar sich uttekent, so, dat he den Kommandanten, de en Prinz, un den General, de en Franzos weer, opfull, de nu beid Lust harr'n, em as een vun ehr Helden ut disse grote Slacht vörtowiesen. De Een harr em gern na Kopenhagen un de Anner gern na Paris brocht. He harr damals man seggn kunnt, wat vörn Posten mit en nette Innahm un keen Arbeit he hebben wull: aver de Leev to Anna ehr wunnerschöne Moder harr em nich loslaten un em torüchholln. Na sien Deensttied harr he den bunten Rock mitsamt sien Utsichten op en lustig Leben in en grote Stadt, an'n Nagel hangt, weer as en enfachen Geselln wedder in't stille Dörp torüg kam un harr sick entslaten, dat Püttjeriegeschäft un dat lütt Gewees' antofaten, um de Fru to kriegen. Un dar weer em in de Twischentied en »Swartkopp«, as he sä, doch binah tovörkam – nich in'e Leev, dar weer he seker west, aver bi de Öllern vunt Mäden, so dat't fast so hergahn weer as op'e Jagd oder in't Gefecht. Un sietdem weer en Swartkopp ünner Minschen vör Ol Wida ungefähr, wat Reinke ünnert Wild: dat geev Krieg mit em.

Bi alle Leev vör sien schöne Fru woor em aver doch dat Leben op'n Dörpen to eenförmig un langwierig. He wuß't recht gut un föhl dat jümmer mehr, wat he darvör opgeben harr. Dar steek noch jümmer en lütt beten vun en Soldaten in em un verwandel sick na un na in en Stück Jäger un Fischer. He harr ok noch jümmer en beten Tosamhang mit sien Gönners. Dann un wann, wenn ok selten, keem noch mal en vornehm Besök över Lexfähr na Tellingsted to em, meistens in'e Jagdtied. Dat weer en Major oder en Oberst oder desglieken, jedenfalls en Mann mit en Soldatenmütz, wo ganz Tellingsted na keek. Denn geevt en Jägerfröhstück in de blanke Stuv mit den brun Püttjeraben vun: Rookfleesch, Mettwurst un Lütjenborger, so fein sick't opsetten leet op sneewitte Dischdöker. Sien blanke Duppelflint weer em bi so'n Gelegenheit as Geschenk torüchbleven un wull weet, ob he nich vör sien Söhn utdacht harr, wat he sülbn versmaht, wenn de an't Leben bleben weer. Un so steek in den »frien Dithmarscher«, as he sick gern betracht, togliek wat vun den »Königskerl«, as man wull en Soldat nöm. He harr en sunnerbaren Respekt vör Königsbefehl un en Achtung darvör as vör de tein Gebööd.

Ick schull erst lehrn, dat he eben darum op mien Swartkopp noch en besunnern Piek harr. Vörlöpig lehr ick eerst bi de Gelegenheit – un dat geev mi veel to denken, dat in mien lütt heimatlich Tellingsted, wo jedermann mi Fründ weer, ja binah as blotsverwandt, twee Slach Minschen husen, verscheden as twee Raaßen, ick much seggn Swarte un Witte. De Köster hör to de Swarten, wenn ok blot vun Haar, ick harr't besunners in'e Kark, wenn he mit den Klingelbütel rumgung, bemarkt, un meent, dat hör to't Geschäft, sien krusen Kopp schien mi paßlich as Herr Pastor sien witten Kragen. De Slachter hör ok darto, doch weer dat de Küster sien Broder. Aver Smid un Mürmann un mehr Annere weern ebenso, un ick leet mi später vertelln, de Witten weern erst inwannert vör lange Tieden un harrn dat Tellingsteder Hauptgeschäft mitbrocht un inföhrt. Bi de Püttjerie weern't all Witte, se weern gröter as de Annern, mitünner boomlang un schön in mien Ogen, as mien Anna dat weer. Aver meisttieds weern't bleeke Lüüd. Dat Geschäft is ungesund. Darvun much't denn mit kam, dat mien Tellingsteder mi jümmer so vornehm utseegen, tomal Sünndags, wenn se ut ehr Lehmtüüch steegen un düsterblaue Lakensantög anleggt harrn: so seegen Burn mit Barstörper Appelgesichter nich ut. Darum keem't, dat so wenig Püttjers old woorn, un wat man op'e Straat, to Kark oder op'e Kegelbahn seeg, dat weern meist all junge Lüüd in de besten Jahren, oft herrliche Gestalten. Ick weet so vun en Familje, de mit Anna en beten verwandt weer, un seeg in mien spätern Jahrn wat dar een Ries' na de anner opschoot as en Pappel; se gungn na Kopenhagen na de Garde, as jümmer unse groten Jungs, keem wedder, woorn bleeker un bleeker, un woorn rutdragen na den nien Karkhoff. Blot de ol Moder bleev lang alleen na, ok so'n Heldengestalt, allmählig jümmer eernsthafter un krökeliger.

Över all disse Lüüd hör ick vun Anna, un dat weer, as gung mi dat all neeg an. Ick truer mit ehr, wenn se mi vun disse groten Thedens vertell, wo een na de anner de Swindsucht kreeg; ick duer mit ehr, wenn se mi vun en lütt Kröpels-Familje vertell, de ick natürlich ok all kenn', Snieder un Fru, wo so veel Kinner weern as bi anner Lüüd Kücken, un Korn un Kröm so selten as bi anner Lüüd Parlen. Un doch, wenn ick se besöch, um Jack un Büx utflicken oder gar niet maken to laten, wat ick bi Hansohm in'n Möhlenbeek un bi Anna mit reine Püttjereer runjeneert harr, un de lütt krumme Fru un de lütt pucklige Mann mi mit ehr Sünndagsgesicht opnehm, so weer't doch blot Anna ehrn Ton, de mi mitleidig mak, denn ick funn dat Glück, as de Blööm, in Tellingsted allenthalben as dat ganz gewöhnliche Kruut.