Autoren

∞

Werke

∞

Neu

∞

Information

∞

Shop

∞

Lesetips

∞

Textquelle

∞

Klaus Groth

Mien Jungsparadies

To disse Gestalten hör ok Anna Wida. Ick weet nich wo ick ehr toerst sehn harr, so dat wi bekannt woorn, as weer se mien öllere Swester. Villicht harr se mien Vadders Hus besöcht, wo Hansohm jeden Sünnabend to Wagen keem un wull ok jemand mitbroch. Genog, dat weer so. Vun enigemal wuß ick, dat ick ehr sehn oder drapen harr, un dat wi tohopenhören funn ick ganz natürlich, dat klung ok ut ehr Stimm un harr dar jümmer ut klungen, solang as ick se erinner, opdukt weer se mi irgendwo.

Sehn harr ick ehr am dütlichsten to'n erstenmal an en Dag in hellen Sünnschien. Do seeg ick achter ehr Vadders Hus na de Koppel umhöch, de sick dar achtern Gaarn in'e Höch trock, domals ganz vun de Summerhitten verbrennt. Dar keem se achter en lange Reeg vun Gös' an, de as en witte Linje över de Höchde gegen den blauen Heben opkeem' un dalwarts na'n Gaarn to trocken. Se achterna mit en Twieg in'e Hand, mit bloten Kopp, de mi so hell utseeg as en Wetengarv, twee lange Flechten hungn achter dal. Se duk ok allmälich op, eerst de Twieg – de Gös' harr ick all lang mit Verwunnern ankamn sehn – denn de Kopp, un do keem mi en Erinnerung, as harr ick de Gestalt mal in Sünndagstüch in unsen Pesel sehn. Denn vertrocken Gös' un Mäden sick achter na den Gaarn to.

Eenmal weern wi, mien Speelkameraden un ick, iewerig in den Slüs'beek vör Hansohm sien Stalldöör in Arbeit. De Beek weer mehr as Mannsdeep, harr aver man Water, wenn Hansohm sien Möllerknecht toveel in'n Diek harr un dat aflaten muß, denn ström dat hier lebensgefährlich vörbi un reet mitünner de Brüch weg. Vör gewöhnlich sicker man en lütt Rinnsal twischen de Millionen vun Steen dör, worop wi in'e Deepde ünner Ellhorn un Ellernbüsch, de op'n Soom stunn un hendal hungn, in'n deepen Schatten rumarbeiden. Wi harrn gewöhnlich en Damm makt to en Waterfall, wat ick laterhen en Katarakt nöm, as ick mehr to School gahn un vun Ägypten hört harr, oder ok Watermöhlen bu't un inricht, de wi ut Kienrooktünns oder anner fiene Breedstücken torechtklütern. De Fööt harrn wi meistens natt dorbi un de Arms jedenfalls. – Dar keem mal bi en Gelegenheit en grötern Watertoschuß entlank, reet uns den Damm um, de Möhln weg un harr uns wull sacht wenigstens umsmeten – as övert Gelänner en hell Gesicht röverseeg mit en breden Strohhoot op. Do hör ick to'n erstenmal de deepe Stimm, de ick sietdem nie wedder vergeten heff. Se weer mi all ganz vertruut un tröstlich, as se reep: töv man, Johann, ick will hölpen. Un denn keem en Paar witte Barfööt in holten Tüffeln dat steile Över hendal, un en warme Hand fat min kohle, natte an un böör mi herut. Ick rük ehrn warm Aten.

Vun dor an, schien mi, weern wi bekannt un vertrut, as harr ick ehr kennt, siet mien Ogen sehn un mien Ohrn hört. Mit mien Moder gung mi't ebenso. Blot Anna weer jünger. Frielich, ick erinnere dat se mal kleener west weer oder dat se sick op eenmal verännert harr. Woans kumt dat so? Ick harr dor bi en Mäden noch nie op acht, weer ok soveel jünger as se.

Aver vun nu an weer meist mien erste Frag, wenn ick bi Hansohm ankeem, na Anna Wida, un mien erste Gang na'n Möhlendiek, na de Püttjerie: se wahn neeg an den Diek.

Mien Weg gungn dor gewöhnlich gliek in de Warksteed, wenn Anna mi nich torüchheel. Dar dreep ick meist den Oln mit en Geselln un Burßen bi de Arbeit. De Gesell seet achter de Dreihschiev, en Dings as twee holten Teller an en Stang de likop steiht, de ünnerste Teller as en lütt Wagenrad grot. De Mann seet baben in'n Hemdn, ok in Winter, de Arms opkrämpelt un wenigstens een Foot barft, wo he de Schiev mit ümdreev. Wenn he se recht in Swung harr as en Küsel, smeet he en Klutt natte Püttjereer merrn op den lütten Teller, dat't an'e Finstern un een um de Ohren sprütt. Denn leet he em dörch de Hann' lopen bet he glatt weer, greep mit beide Dumens rin, trock dat umhöch, as man en indrückten Hoot umhöch trecken kann, dat Dings woor as en Kroß, as en Bloomputt, as en Kruk, as en Kann, as verwandel sick dat in alle Art Puttgestalten, de möglich sünd, bet dat de rechte funn', de't warrn schull, dat richt sick op un kreeg Hängeln, oder dat breed sick platt dal to en Melksett. De Schiev woor mit den nakelten Foot stoppt, as en Wagenrad, wo man in'e Speeken fat, dat Fatt mit en fien' Mischenwier lossneden, he fat dat mit beide Hann' an, dat dat nochmal as en lerrige Papiertüt fast tosammenklapp, un man verwunner sick, dat dat op't Brett, wo't opstellt woor, in sien Form torecht full as all siens glieken, de dar stunn. De Mann wisch den Sweet af, un denn gung dat wedder op' nie los. Ick stunn jedesmal eerst in Verwunnern still, um mi de Kunst antosehn.

Friedrich Wida harr gewöhnlich bi't Glasuren to doon. He goot wat in Fööt un Setten, de drögt weern un gries utseegen, un goot dat wedder ut; he strei dar wat in, wat utseeg as Asch, wat he Blieasch nöm. He harr en Kohhorn mit en Pos' rut, wo wat Witts rutleep as Melk, darmit teek he Blööm op den Borrn vun dat Fatt un en Soom as en Slangenlinje rundum. He seeg darbi unendlich gedüllig un fründlich ut un garnich as en Jäger mit Flint oder Voßiesen oder brummig as mit en Fischlamm. De Kopp gung em liesen hin und her op de breden Schullern, as't wull muß, wenn he achter sien Tuthorn herkeek.

Aver mi leet he gliek vun den Lehrjung, de achter en Barg Eer, so hoch as de Kachelaben de merrn in'e Warksteed as en Heudiem opricht weer, op en Eenbeen huck un mit en krumm Schaafmeß mit twee Griffen den Barg allmählich in dünne Spöön opsnee – wegen de Steen darin, de he utsöch un wegen de Mischung – en Platz op den langn Föhrndisch afrümn un en Stück weeke Eer as en halben Kopp grot darop leggn. Darmit kunn ik denn mien Künst maken. He harr gegen nix wat intowenn, ick much Löpers darut rulln, Hüs' un Karken darut buen oder Minschen darut formn. Ick harr sogar mal en ganzen Kerl fardig, en breden Mann mit en Jack an un en platte Klutt op. Dat weer openbar Ol Friedrich Wida sülbn. He smuster ok darto. Ick harr veel Freud an dissen Lehmann, snee en Flint ut Ellhorn, de ick em an en lütt Band umhung, un ick weer gewiß en Bildhauer woorn, wenn dat Dings nich bi't Todrögen allen Schick verloren harr! So kunn ick drieben, wat ick much, ick muß mi blot höden un nich na Heider Maneer vun Lehm spreken, dat heet hier Eer in'e Warksted, Lehm bruken de Murlüüd, de Dreckvageln, sä Friedrich Wida mit Verachtung.

Bi slecht Wedder weer ick gewiß in'e Püttjerie un leet mi ok nich verdrieben, wenn de Ol mal sien spaßig Schuur un Lust harr, mi to brüden. Dat Spaßen keem mi frielich op en Aart vör, as wenn Hansohm sien groten Keedenhund los weer un mi fichel; dat weer jümmer twischen Umfalln, Opstahn und sick Wehren gegen't Umbringen. Frielich dä he nix, as dat he mi wat frag, wat mi in Verlegenheit sett, aver de Ton weer mi so gewaltig darbi. »Fliedig na School?« Antwort: »Ja!« »Heiders ward woll klöker as wi op'n Dörpen?« Antwort: »Ick wüß't nich.« »Ok ordentlich Reken un Schrieven lehrt?« Antwort: »Ja.« »So? Wenn nu de Tünn Roggen süßtein Mark gellt, wat kost denn en Veergroschenbrot?« Ja, dar stunn ick, denn ick dach ehrlich na un woor eerst mit de Tied slau; de Ol lach, dat keem mi hämisch vör, un Gesell un Burß lachen luud. Doch as ick segg, ick leet mi nich verdrieben.

Ganz anners seeg de Warksteed ut mitsamts de Lüüd, wenn ick mal to en Tied indrop, wo en »Brand« makt war. Denn weer de grote Platz ganz utrümt, alle Breed vun de Latten un Pütt un Schütteln weg, dat man ropseeg ünnert Dack as op en Karkenböhn, de Eerdbarg verswunn un de Püttjerschieben uthakt, sogar de Finstern wuschen un spölt. Denn weern en veer, fiev Löcker in'e Achterwand vun de Warksteed apen kam, hell Für brenn darin, un slaperig legen Gesell un Burß darvör oder smeten Törfsooden mit aller Gewalt na'n achtern hinin.

Dat gung so Dag un Nacht en veer, fiev Ebenlitt un dat weer de Tied, wo de Ol sick jedesmal vör en Week oder en paar na un na in en Fischer un Jäger verwandel. He weer in mien Ogen, as sien Warksteed, denn kuum wedder to kenn! De ol Lehmklutt harr en Farv kregen, man seeg, dat de Büx ut Manchester weer, denn Anna harr to disse Tied allens wuschen un reinmakt. Ol Wida drog en Düffelrock un leep unruhig ut un in. Dat keem deelwies mit vun den Brand, wo jümmer en ganz Kaptal insteek, un he muß nasehn, ob Gesell un Burß ok richtig »hitten«, nich överdreben un nich insleepen. Darbi fung he denn an, sien Flint un Voßiesen to putzen, he kreeg Fischlamm un Angelschecht vun'n Böhn, he mak Snöern un Haken torecht, he probeer an'e Huslünken un Häven buten Hand un Flint, un am Enn verswunn he, as weer he en halben Wilden, op ganze Dag' un ganze Nächte in de Umgegend, öwer de Heid un to Holt, na't Moor un de Lehmkuln. – Doch harr he't in'e letzten veeruntwintig Stunn bi den Brand noch swar un unruhig, dar muß he sülbn darbi sien, denn weer't vör den Brand dat wichtigste Enn, denn kunnt angahn, dat't all nich gar weer un he de Schütteln op'n Stückenbarg smieten muß oder dat't to hitt woor, allens tosamsmölt un he den Kram mit den Aben daröver, as en Steenklumpen to Schann un Schaden muß op'e Hoffstell stahnlaten un en nien buen. Em weer't frielich beides noch nich passeert.

Ick weer in'e Brandtied fast noch leever in'e Warksteed as gewöhnlich, besunners des Avends. Licht woor dar nich ansteken, un mi weer dat merkwürdig, de Gestalten bi't helle Für to sehn, wat de Gesichter rot beschien, de Antöög veränner, as weern se mit Farben begaten un allerlei Schatten gegen de Wand teken.

Dar keem to de Brandtied, wat Lust to snacken un Fierabend harr: en betern Platz darto kunn't nich geven, se hucken dar vör't Für herum, je nadem se't warm söchen un Platz funn, vör veel Bequemlichkeit weer nich sorgt: de seet op en Dreebeen, de op en Trumm, de op en umstülpten Ammer, de lehn sick gegen den Disch oder den groten Kachelaben, de natürlich nich warm weer. Jümmer wedder noch nie Gestalten duken dar vör mi op, wenn de Dörklink röhrt war, en »guden Avend« rinklung un ut dat Düster noch en Besök in den Schien tree. Ok Anna Wida keem mitto, se versorg ehr Lüüd denn un wenn mit en Kumm hitten Kaffe, un ick freu mi jümmer, wenn se en Tiedlang bleev un tohör; ick föhl mi denn mehr seker, dat weer ruhiger, wenn't mal luud un wild-west weer; un ick much ehr ok geern ansehn, wenn se gegen't Für stunn, dat vun ünnern gegen ehr opschien, dat paß besunners schön to ehr smuck Gesicht, wo dat över flacker, as weer se en Bild, un de Haar schien' as wenn se vun Gold weern.

Ick weer oft gern de Nacht dar bleeben, wenn ick Verlööf hatt harr un nich to Bettied nach Hansohm to Hus muß, weer aver oft all so grulig, dat ick Anna wink oder anstött, mi de paar Schritt herum to bringn, un verkroop mi meist in ehrn Rock, wenn wi in Düstern ruttreden. Denn dar woorn in de Warksteed bi de Gelegenheit meist grulige Geschichten vörbröcht, de man bi Dag' oder bi hell gewöhnlich Licht weder vertellt noch glöövt harr. Dat maak sick so mit den Brand un dat Für. Mi klungn sogar de Stimm' anners as bi Dag', un de ganze Welt weer mi hier en Wunnerwelt. Keen ole Geschichte vun en Krieg ut de Dithmarscher Frieheit gegen Holsten oder Dän', keen ole Sagen oder Vertelln ut't ganze Dithmarscher Land, de man hier nich to hörn kreeg, keen ol unheemlich Diek oder Döpel, Heid' oder Moorkuhl, wo nich wat vun bericht woor wat darto paß'. Besunners de ganze Umgegend vun Tellingsted, vun Gaushorn bet Tielen, vun'e Au bet an'e Eider woor een spökelig, so dat man ok bi Dag' de Hacken scharp optrock, wenn man mal alleen gung un achter een wat rassel oder sick röhr.

Vun Jagen un Fischen wußten de meisten Bescheed, dar geven de groten Heilohn, na Albersdörp, un na Schalkholt to, de groten Mooren gegen Linnern, de Ecksee un de veelen Lehmkuln Gelegenheit. Dar weer nie licht een vun de Besökers, de nich mal in'n Pickendüster vun'n Ecksee övern Galgenbarg torüggkam weer, denn dar gung de Footstieg na de Landstraat noorn to; oder de op en oln Voß en Nacht lang luurt harr achtern Brun- oder Goldbarg. Darvun geef't de meisten Geschichten, ok ol Friedrich Wida bericht sien Deel, doch leep dat bi em allermeist op wat Alldäglichs rut, un de Spökeli lös sick op in en ole Koh oder de Kohharr. So weer't aver nich bi de Annern, un dar woor sick bannig um striedt, wat angahn kunn oder nich bi Nacht un Nevel. Dar harr bi'n Krüzweg en Voß huult, ganz as en Minsch un weer verswunn mit en Fürstreek achter sick in'e Heiloh, en ol Bessenbinnersch harr so gewiß en Werwulf sehn, as man eener wat mit Ogen süht, un em bi Nam ropen. Un denn de Geschichten vun den Fürmann un vun de falsche Landmeter, de jedet Jahr de falsche Grenz um en Hahntritt verrückt un in'e Twölften röppt: Hier is de Scheel! Wer harr em nich hört? Wer harr nich in Gefahr stahn, en Irrlicht natolopen in een vun de Döpels rin op't Rugenmoor, de bet de Glashütt bi Lexfähr ünner de Eer weglöppt, Gott weet wo deep.

Twischen Drom un Waken seeg un hör ick – nadem Anna mi to Hus un en Mädchen mi bi Hansohm in't »Kantor« to Bett brocht harr – noch lang de unheemlichen Gestalten över Moor un Heid', bi'n Ecksee un Galgenbarg, un mank disse Gestalten speel ok een hendör, den ick dann un wann mank de Besöker sehn harr, en jungn Mann, wovun fast jedesmal bi Jagd-, Fischer- un gefährliche Geschichten in'e Warksteed de Spraak gung, den man as den Swartkopp oder as den Kruskopp beteken, vun den jümmer sotoseggen as vun den wilden Jäger de Reed weer. De Ol nöm em mit Verachtung den Muskantenjung, he heet sunst Klas, wat de Ol in Lichtfot verwandel, un ick harr bemarkt, wenn ick mi in'e Warksteed an Anna lehnt harr, dat se bi disse Ehrentitels jedesmal tosamfohr un gewöhnlich bald ut'e Warksteed weer. Mi düch, ick harr den jungn Mann ok ehr sehn, as luur he op uns achter en Boom oder en Huseck, wenn se mi na Hansohm broch, un ick harr ebenso veel Angst as Nieschier, em mal dütlich to sehn. Anna seeg aver garnix, wenn ick em mal wies woorn weer. Mi full sogar in, as de Ol mal so recht sien »Muskantenjung« rutknaster, dat ick em all mal in't Jahrmarkt bi Discher Thode in'n Pesel bi't Danzen bemarkt harr. Dar leepen wi as Jungens rin un hörn de Musik to. Fot weer aver keen vun de Muskanten. Dat weern luder ole verdrögte Lüüd, ick kenn se all. Dar weer de verwussen Snieder, de Vigelin speel, Wever Sannewald mit sien groten Mund blas' Klarnett, un de den Baß streek nö'm se den Zigeuner, de gungn to Heider Markt mit en Dreihorgel. Wi kunn nich in'e Dör, so vull weer't in'n Pesel. Dor lepen wi achter dörch den Tuun un keken in't apen Finster, dicht achter de Musik, de wi so recht schön hörn kunn'. Op'n lütten Disch stunn en Hackbrett, dat weer in mien Ogen dat Hauptinstrument, dat woor speelt mit twee lüttje Fischbeenstöcker mit Korkproppens op, in jeder Hand een twischn de Vörfingers, un dor woor hin un her mit rumkloppt op de Saiten, as wull man Flegen darmit drapen. Dat seeg merkwürdig ut un weer wull en grote Kunst. Een lütten Mann mit Ohrringen harr dar noog mit to doon, dat he kum mal opsehn un den Stuff utspucken kunn. Ick wenn ok keen Og af un seeg kum den Knuel vun all de dar danzen un den Stuff makten, bet op eenmal de Kruskopp, de Swartkopp an dat Hackbrett gung un den lütten Mann de Klöppels afnehm. Wat kunn de eerst speeln! De Fingern lepen em övert Brett hin un de brun Ogen mit veel Witt achterna. Do woor ick ok eerst wies, dat Anna Wida in'n Pesel un in Sünndagsstaat weer, dat se mit em danzt harr und dat se hitt un vergnögt toseeg na sien Fingereern.
 

Dat weer Klas Fot, de Muskantenjung, weer övrigens garnich grulig antosehn, ne, in mien Ogen weer he de smuckste Minsch in'n ganzen Pesel.