|
||||||||||||||
| Autoren | ∞ | Werke | ∞ | Neu | ∞ | Information | ∞ | Shop | ∞ | Lesetips | ∞ | Textquelle | ∞ | |
|
|
||||||||||||||
| Autoren | ∞ | Werke | ∞ | Neu | ∞ | Information | ∞ | Shop | ∞ | Lesetips | ∞ | Textquelle | ∞ | |
Anzeige. Gutenberg Edition 16. 2. vermehrte und verbesserte Auflage. Alle Werke aus dem Projekt Gutenberg-DE. Mit zusätzlichen E-Books. Eine einmalige Bibliothek. +++ Information und Bestellung in unserem Shop +++
Schultheiß (im Wirtshaus)
As däucht mi, i häb deesmôl ziemle g'nua verdwischt. – As gôht ällas mit mar da Ringsum. – Heb Disch! Boda heb! Jô, jô, Schultas! da bischt deckt. Do as thät's no a bitzle, wenn nu' d' Füaß anderscht wärat. Dia krumme Knocha weant mi nimma vertraga. Aber deam Ding ischt bald g'holfa, wenn nu' 's Kapitoli wohl ei'g'riicht ischt. I setz mi halt nieder, bis dar Dummel vergôht. – Hoi! hoi! – Schultas, g'mächle! – Dô hau-n-i da Plunder, und i trink jô noitz, as an fromma Wei'. Ar macht mi halt a bitzle luschtig, und ar schteigt schau', i g'schpür's. Heissasa! Juhe!
| Arie | |
| A, e, i, o, u, denn d'Ochsa schreiat: Muh! A braver Kerl, wia-n-i dô bi', dear hôt no älle sieba Si', bleibt ällzeit no a braver Ma', wenn ar nu' tapfer saufa ka', und schreit no wacker Juh. E, i, o, u, a, I, o, u, a, e, O, u, a, e, i, U, a, e, i, o, |
|
I muaß gugga, wia as mit meine Füaß schtôht. Hopsa, Schultas! nu' g'mach! – Eila thuat koi' guat. – Nu', nu' – as lôt si haira: i könnt endle wieder uf-ama Schpalt laufa. – Jetz b'hüat-ana Gott mitanand! i muaß hoi', denn i hau grauße G'schäft ällaweil. As gôht aber itt anderscht, wenn oinar so a grauß Amt z'verwaltet hôt. Dag und Naacht hôt oinar koi' Ruah. As wead viel sei', wenn koine nuie Badentana wieder dahoim liegat. Dar Bau'wat kommt all Däg mit nuie Zeitinga und Briafa. Adeis beyanand!
Schultheiß. Bannwart
Bannwart. Mô bin i? Leab i oder bin i daud?
Schultheiß. Du Lauskerle du! woischt itt, mit weam da schwätza thuascht? I will dar gauh' Hores Mores leana, wenn da beim Schultas bischt (schlägt ihn mit einer Ohrfeige zu Boden). Gugg! dees ischt uf französisch da Huat ra' zoga. – I glaub gar, as ischt am auh'mächtig. I will am gauh' a bitzele a'schtreicha mit ara Hand voll Schweitzerbalsam, uf guat deutsch an Küahdreck: was gilt's, ar kommt zua si seall. – Gott Lob! as hôt's thau': ar geit wiedar a Zoicha. Was witt jetz? grober, klozager Holzbock!
Bannwart. Lau't mi nu' a bitzele verschnaufa. I g'sieh jô koin G'schticka vor lauter Forcht, Angscht und Schreacka. O! was hau-n-i g'seah'! Jetz hôt euser g'moi's Weasa an End. Mar seand putzat und g'schtrählt, g'lausat und zwagat uf oi'môl.
Schultheiß. Kerle, da machscht mi älls hinterfür. Schwätz amôl, so woiß i, môra-n-i bi'. I bi' Schultas und will dees Ding wieder z'weaga bringa, und wenn au a ganz Feald voll Duifel wärat ledig wôra. I bi' dar Ma' darzua, und as muaß gauh', wenn as mi au mei' Leaba koschta sott.
Bannwart. Schultas, Schultas, neahmat koi' so Maul voll! lau't mi nu' vôr ausgoifera.
| Arie | |
| As Bau'wat i fei' im Ösch duß bi' g'sei'; hau' guggat, wia's luagat in Früüchta und Wei'. Dö hair i ganz frisch a G'räusch im Gebüsch; dô denk i: was gilt as, an Vogel verdwisch. I schleich denn gar schtill, Dia Auhra schtauh't grad, An Bauch wia a Krott, |
|
Schultheiß. Ischt as nu' dees? I hau' g'moi't, dar jüngscht Dag komm. Und wenn jetzt dees Dhier schtärker wär as die ganz Armee vom schwäbischa Krois, so will i, merk's, Bau'wat! i Schultas will as baschga. I will nu' g'schwind mei' Bix hola. (Ab.)
Bannwart
So, so, Schultas, gang nu'! Dear Narr moi't-ar sey Samsons oder gar 's Herkules sei' Bruader. 's Kurasche vergôht am g'wiß, wenn as amôl sott Eanscht weara. I bi' g'wiß koi' Leatfeiga; i woiß, was i ka'. I bi' schau' oft neabam Wald verbey ganga um Beatzeit rum; aber daß i so vermeassa wär und gieng drei' nei', dees thät i itt. Wia bald wär as g'scheah, daß mi thätat d' Schelma a'greifa? Noi', noi'! ma muaß si in koi' Daudsg'fôhr nei' gea' so muatwilligerweis. Und dar Schultas, dees ischt an erschrecklicha Sach! Dear will si an dees Dhier wôga. O Vermeassahoit! Do i glaub aber itt, daß as am Eanscht sey; ar proglat nu' geara, und as gôht am wia älle Maulhelda. Se moinat, se häbat ällas Kurasche g'freassa; wenn as aber überecks gôht, so hockat se dô, wia 's Kind beym Dreck. Se zittarat schau', wenn se a Bley an de Fea'schtarar seahat, denn se bildet se ei', dees Ding könnt zur a Kugel weara, und könnt se daud schieaßa. I amôl, i b'schtand's, thät mi unter a Daudsünd itt an dees Dhier wôga. I will geara seah, wenn ar kommt, ob am's no so sey, wia vôr. Ar ischt amôl ziemle lang us: i glaub, ar hôt se anderscht b'sonna.
Schultheiß. Bannwart
Schultheiß. Komm jetz, du Zittarar! gang vor na' und zoig mar da Weag, mô dees Dhier hockat.
Bannwart. Noi', noi', Schultas, us deam wead noitz. I respektier uiren Befeahlch im haischta Grad, aber vôra' gang i itt. I will ui schau' vo hinta da Weag zoiga, und i will schau' schreya: Hott oder Wischt!
Schultheiß. Häb no' koi' so Weasa! I will schau' seall vôra' gauh'. Dô nimm dean Buffer mit dar! Wenn's au'g'fähr neabat 's Loch gieng, so hau-n-i do no an anders G'wehr.
Bannwart. As däucht mi, ar seyat a rarer Schütz. Dees wead gauh' a Bluatvergieaßa a'gea'; as daurat mi nu' dar Has; dear muaß, glaub i, g'wiß dra'.
Schultheiß. Botz Blitz! i hau' mi verschneapft: i hau' wölla saga, da sollascht a Schtang mit dar neahma, so könneschta gar daud schla', wenn ar in sei'm Bluat rum wala thuat.
Bannwart. Us deam wead wieder noitz. I rühr koi' Hand a' dees Dhier. 'd Schtang will i no traga, aber weiter laß i mi itt ei'. (Sie gehen.) Wischt, Schultas! – Hott, Schultas! – Jetz, Schultas, g'mach!
| Duett Bannwart |
|
| O, i sieh schau' da Has dött sitza ufam Was'. A grauße Naut! Ar guckt is grimmig a', näher gang i itt na', su'scht wär i daud. |
|
| Schultheiß | |
| Guckt ar mi grimmig a', so gang i näher na', und wär i daud. |
|
| Bannwart | |
| Guck, wia ar d' Auhra schpitzt, guck, wia ar eus a'blitzt ganz vollar Wuat. O Schultas, laß do sei', schteck do dei' Bix-a-nei', as koscht viel Bluat. |
|
| Schultheiß | |
| I Schultas laß itt sei', mei' Bix i schteck itt ei', und koschtat's Bluat. |
|
| Bannwart | |
| Gang z'ruck, i bitt di drum, o Schultas, su'scht kommscht um, laß 's Jaga sei'! Kurasche hôt dees Dhier, 's thuat wia a wilder Schtier, wôg di itt drei'. |
|
| Schultheiß | |
| Kurasche häb dees Dhier? Thuat's wia a wilder Schtier, so wôg mi drei'. |
|
Schultheiß. Jetz halt dei' Goscha, du ausg'merglater Lausbalg! laß mi mei' Kurasche ausdämpfa. Dar Goischt ischt grad reacht a'-mar. I merk's, der Paroxeismuas ischt jetz am haihschta. Allo, Kurasche, verlaß mi itt!
Bannwart. Mei' lieaber Schultas, geant do au uf uiar arma Sail aacht! weand ar jetz mit ällam Fleiß 's Duifels weara?
Schultheiß. Halt 's Maul! (Er nähert sich dem Hasen, erschrickt heftig und fällt zu Boden.) O waih! O waih! schtreich mar a'! – I schtirb. – O hätt i mi do itt in dui gräusele G'fôhr nei' g'wôgat.
Bannwart. So göht as, wemma will Hans im Korb sei'. As ischt-ana grad reacht g'scheah, und i hau' koi' Dusanierle koi' Mitleida mit-ana.
Schultheiß. O Bau'wat, o Bau'wat! Wôrum hau-n-i dir itt g'folgat? Jetz ischt mei' Aihr und mei' Leaba bey-ma Hör hi'. O was Rôt's? Was fangat mar do jetz gauh' mit deam Dhier a'? So ka' eusar g'moi's Weasa nimma b'schtauh'. Dar Has muaß ussam Land, as ma' koschta, was as will. Und dees muaß jetz sei'.
Bannwart. Wenn as sei' muaß, so jagata naus oder machat A'gschtalt, daß ar naus muaß. Ar hau't jô drum da Lauh', und ar müassat alle Händel und Zuafäll riichta und schliichta.
Schultheiß. Mach mar da Kopf itt so voll. Gang g'schwind und hol mar mei' Hausposchtill, so ka-n-i au a bitzle nôh'schla' und eabba an guata Rôt ei'hola.
Bannwart. Da Hausposchtle? Dees wär jô uiar Kneacht.
Schultheiß. Du Haiochs! d' Hausposchtill, dees war a Buach.
Bannwart. So, so! mô ma' se beym beylicha schtauh'? Nô darf i itt lang suacha.
Schultheiß. Mô wött se gauh' schtauh'? Neaba de andere Büacher schtôht se.
Bannwart. Jetz woiß i weniger as vôr. Mô schtauh't de andere Büacher? und welas ischt se?
Schultheiß. In dar Schtuba schtôht se, und se ischt 's graischt Buach unter älle, dia-n-i hau'. 's seand aber all mitanand nu' drui.
Schultheiß (allein)
| O Schultas, was fangscht du jetz a'? Ischt uf dear Wealt denn gar koi' Ma', dear si wött wôga an da Has, und an verjaga ussam Gras? I will zahla redle drum, wemma 's Dhier wött bringa-n-um, und zoiga deam Höllahund da Duifel im Glas. Hau' hoimle passat ziemle lang, O wär i do nia Schultas g'sei', |
O au'glückseligs Aemtle! so gôht's, wenn oinar a-n-obrigkoitlicha Perso' sei' muaß. Ar muaß halt alle au'g'salzene und au'g'schmalzene Suppana ausfreassa. Noitz hôt ar, as lauter Verdruß. O wär i do nia Schultas wôra. Bau'wat! – As ischt a Kreuz, wenn ma so an Drümmler eabba hi'schickt. Dear böhmisch Ochs g'sicht und hairt, glaub i, noitz. – Mô bischt do so lang? – Hairscht denn noitz? Nu', dô wacklat ar endle hear.
Schultheiß. Bannwart
Bannwart. Dô haut ar uiar alta Kardätscha! Ar wearat eabbas schöa's drin finda. I glaub, dar Esel in dar Arch Noe hôt dees Buach z'sämma g'schrieba.
Schultheiß. Da verschtôhscht an alta Hund vo' di Büacher. Gieb's hear und gang uf d' Seita! Denk aber nôh, ob dar itt a guater Rôt ei'fall! Da därfscht as itt umsau'scht thua'; i verschprich dar a schöa's Dusair.
Bannwart. Mir fällt schau' eabbas ei'. Mi deucht's, ma sott z'aischt goischtliche Mittel braucha und an Duifelsbanner komma lau'. As ka' sei', as ischt dar Duifel seall.
Schultheiß. Hôt ar Hôra, oder hôt ar koine Hôra?
Bannwart. I hau' koine g'seah.
Schultheiß. Du Narr! so ischt as koi' Duifel.
Bannwart. So! as geit g'wiß koine junge Duifala? Ar wissat's brav. As ka' jô sei', 's ischt a jungs; nôh kanas no koine Hôra hau'.
Schultheiß. Aber hôscht au amôl g'hairt oder g'seah, daß d'Duifel Gras freassat? Mithi' wead noitz us deam. As ischt noitz Bais, und d' Gmoi'd hätt' d' Köschta umasau'scht. Schtühr an andara Rôt aus. – I glaub, as wär 's Bescht, mar miachat-a vogelfrey.
Bannwart. Jô! ischt as nôh g'holfa? I glaub, ar wead darnôh freassa, wia vôr. Deesmôl ischt as ui salva honori no au'g'schickter g'rôta, as mir. – Ackermeant! i bi' a völliger Gischpel. I glaub, d' Ratza seand mar über mein Hierakaschta komma, denn as fällt mar noitz maih ei'. – Aber Botz! jetz woiß i eabbas reachts. Wia wär's, wenn ma da Koga in goischtlicha Bann thät? ar müaßt nôh gauh', denn ar dürft weiters koi' G'moi'schaft mit is hau'.
Schultheiß. Fällt dar jetz noitz anders ei', as lauter goischtliche Mittel? Du Narr! woischt itt, daß dia verschtockte Sünder noitz maih achtat? Ar frißt darnôh brav futt mit samter Exkommunikatiau', und thuat's darzua us Rach. – I glaub, mar weant am 's Land verweisa uf ebige Zeita.
Bannwart. Jô, gôht ar nôh ui, wenn ar itt amôl, wia ar seall sagat, d' Exkommunikatiau' achtat? Deesmôl hau't ar ui wüascht verschuahschtarat.
Schultheiß. I will am's aber schriftle zuaschicka: bey henka und köpfa soll ar us euserem Land gauh', und dees bälder as bald.
Bannwart. Jô, jô! wear trait aber nôh da Brieaf naus? i amôl itt, und Ihr seall g'wiß au itt. Zuadeam wearat si äll in dar G'moi'd für dia sauber G'sandtschaft bedanka.
Schultheiß. Jetz woiß i noitz maih, as mar weant am Gift lega, so verreckt dar Kog.
Bannwart. Jetz hau't ar ui wieder reacht verbockat. Ihr hau't's Juris brav g'schtudiert. Was hoißt dees: Cum moderaminis tutelas inculpatus? Mithi' nôh Reacht und G'reachtigkoit muaß ma ihn mit guate Woata hoißa gauh'. Gôht ar itt, so kommt ma mit gröbere Woata hinter an. Geit ar um d'Woat noitz, so könnat ar'n gleiwohl prügla, wenn ar an hau't. Gôht ar aber mit de Prügel itt, denn ischt as aischt Zeit mit am Umbringa. Und dees wär 's Bescht.
Schultheiß. Dees hau-n-i schau' längscht g'wißt. Was schtôht aber au no in Iuris infectis? Naut hôt koi' G'setz. Mithi' bleibt's darbey. Schterba muaß ar, su'scht hättat Kinder und Kindskinder no di graischt Naut mit am Hasa. Jetz ischt nu' d' Frôg, wia mar's wöllat a'gauh'. – I find noitz für mein Krom. Aber hau't denn di Alte nia koi' so Affäres g'hett? (Er schlägt die Hauspostill nach.) Jetz beym Blunder ischt as g'rôta. Dô hau-n-i fascht eaba a gleicha G'schiicht g'funda. Dees ischt jetz itt au'g'schickt für mi. Mei' Hausposchtill ischt halt koi' Narr. I will's leasa, gieb aacht!
Riedlingen, den 16. März 1756. Dees ischt no koi' gar alte G'schiicht. I will's gauh' leasa vo' Woat zua Woat, wia as dô schtôht.
»Bey anwachsendem Donaustrom schwam ein anzusehen fürchterliches Thier denselben hinab und henkte sich an die Bruck mit seinen in die Höhe gestreckten Läufen, denn es schwam auf dem Rücken. Der Wächter voller Furcht und Angst läuft eines Laufens zu dem wohlweisen wirklich versammelten Stadtmagistrat, um solchem Unheil bäldest vorzubeugen. Nach eingeholten Stimmen ist der endliche Schluß ergangen, die stärksten Helden der Bürgerschaft sollten sich wohl mit Gewehr und Waffen versehen, auch insgesammt auf dieses Unthier losgehen. Alles wurde vollzogen, und nach langem Streit löset sich endlich dieses vermeintliche Unthier von der Brücke ab und geriet den Obsiegern zur Beut. Dieses Thier aber war nichts anders, als ein die Füße in die Höhe streckender Bank.«
Also mei' Hausposchtill, gezoga ussam Schtadtprotokoll. – Jetz, Bau'wat, ischt as g'rôta. O wia ischt as mar jetz schau' a Leichte, daß i so an guata Rôt g'funda hau'. Jetz lauf, schpring, neahm d' Füaß über d' Axla und gang in äll sieba Dhoil im ganza Schwôbaland. Gang hutig zum Gealfüaßlerschwôba, zum Knöpflaschwôba, zum Neschtelschwôba, zum Muckaschwôba, zum Schpiagelschwôba, zum Blitzschwôba, und zum Subbaschwôba. Sagana, in was für a Au'hoil euser ganze G'moi'd g'rôta sey. Sagana au, dar Schultas laß äll ersuacha, as meecht a jeder an Ma' ins Feald schtella, aber koin Leattfeiga. Sagana, mar wöllat mit g'sammtar Macht an dees Dhier gauh', denn as hoißt im Schprichwoat: bey viel Hund ischt dar Has daud. Sagana, alloi' sey noitz z'machat: as g'roich 'm ganza Schwôbaland zur Aihr, wenn si wearat dees fürchtig Dhier ussam Land g'jaicht hau'.
Bannwart. I sieh dees Ding wohl, eusar Schultas ischt dänischt koi' Narr. Dees ischt beym Blundar koi' au'g'schickter Ei'fall. I will gauh' laufa, daß mar d'Boiner krachat.
Schultheiß. Jetz hair, was i dir no z'sagat hau'.
| Arie | |
| Oi's, bitt i, laß sei', gang, Bau'wat, itt nei' ins Breisgau, da kennsch jô, se seand jô halb daud. Ihr Bauch vo' Bauhna g'schwillt, Erdäpfel d' Hunger g'schtillt, sie hau't jô koi' Braud. I sag dar no maih, Guck, oba seand Leut, Damitta ischt gar Au unta am Sai So bleibt's halt darbey. |
|
Jetz, Kerle mach di dreyjährig und eil, was da ka'scht.
Bannwart. As fällt mar no eabbas bey. Was hôt as für a B'schaffahoit mit di Schwanztrager vom Schwôbaland? Ihr wearat schau' wissa, wele i moi', nämle d' Schtoi'schwitzer, d' Allgoyer und Breagazerwälder. Muaß i au zua deane gauh'?
Schultheiß. Da mahnascht mi grad reacht dra'. Mar weant's gauh' mitanand ausmacha, was z'theand sey. Was moi'scht jetz vo' di Schtoi'schwitzer? solla-mar dia komma lau' oder itt? gieb dei' Votis!
Bannwart. I hau' mei' Leabalang nia g'hairt, daß ma 's Roß am Schwanz aufzähma thäa. Dees wär jô a Haiochsaschtuck vo'-mar, wenn i thät vôr am Schultas goifara. Fangat Ihr z'aischt a'.
Schultheiß. I glaub, da seyascht z'Paris dahinda g'sei', daß da ka'scht so höfli thua'. – Nu', mei' Votis ischt, ma soll au nôchbarle sei' und d'Schtoi'schwitzar glei'wohl au darzua neahma. Was moi'scht, Bau'wat?
Bannwart. Herr Schultas! mit salve veni z'redat: Uirem Votis au au'b'schadet bin i ganz anderer Moining, nämli ma soll dia Küahschwänz, dia Millsubbana und dia Käsbantscher gar itt darzua neahma.
Schultheiß. Was geischt für a Räsau'?
Bannwart. Wenn mar so an ausg'hungerda Lausbalg b'schicka thätat, ar thät is, beym Schtrôhl, 's ganz Land arm freassa, denn ar will da ganza g'schlagana Dag Butter, Mill, Käs und an Küahschwanz hau'. Und geit man-am itt, daß ar ällaweil da Millhafa an dar Gurgel hôt, so krieagt ar 's Hoimwaih, denn hau'-mar halt an kranka Ma' im Land, dear is maih' Schada thuat, as dar Has seall.
Schultheiß. Du schwätzscht, schla' mi 's Bleachle, itt au'g'schickt. So an Küahdrümmler braucha-mar oi'môl itt im Land. Jetz riicht di, mar weant gauh' d' Votis ei'neahma vo' dia Allgoyer. B'sinn di reacht, Bau'wat! I sieh schau', da hôscht guate Ei'fäll. Mei' Moining ischt, ma könnt d'Allgoyer darzua neahma as Sukkurs; denn wenn au'g'fähr di aischt Battalie für eus thät übel ausschla', so hätta-mar do no an Hinterhalt. Se könntat eaba Karrassier-Reuterdeanscht verseah': mar seand so übel b'schtellt mit dar Reuterey im Schwôbaland. Dar gotzig Subbaschwôb vo' Rottweil ka' an Ma' z'Pferd schtella; und mit deam weara-mar itt viel ausriichta, denn as gôht gar g'mach bey di sealle Gäul; as ischt, as wenn se Zau'schteacka in di Wada hättat. Bau'wat, was moi'scht?
Bannwart. Grad hau't ar mar d'Moining vôr-am Maul weagzwackat. Dees däucht mi grad au a so. Jetz hau-mar nu' d'Breagazerwälder no, und dia, glaub i, thätat am beschta darzua dauga, denn se seand au'g'hoblete, knopfige Holzböck. As thät-ana noitz schada, wenn se vom Hasa schau' a bitzle a'g'liderat wurdat.
Schultheiß. Jetz schwätzscht wia a Ma' auhne Kopf. Hôscht itt ai'scht nuile g'hairt vomma Wälder seall? Weil ma hôt an brava Soldata von-ana wölla, dô hôt ar g'sait: dia hau'-mar itt im Wald. Lumpabagasche braucha-mar itt im Land, as geit su'scht g'nua. Darnôh zua deam hôscht nia g'hairt, daß d'Wälder gean lange Finger machat? Se wurat, beym Schinder, gar no schteahla, was dar Has hôt überg'lau'.
Bannwart. Dees hätt i itt glaubt, denn i hau' g'moi't, se seyat z'au'g'schickt darzua.
Schultheiß. Jetz pack di und riicht d'Kommissiau' reacht aus. Komm aber bald wieder. B'hüet di Gott!