Rudolf von Tavel: Götti und Gotteli

Anzeige. Gutenberg Edition 16. 2. vermehrte und verbesserte Auflage. Alle Werke aus dem Projekt Gutenberg-DE. Mit zusätzlichen E-Books. Eine einmalige Bibliothek. +++ Information und Bestellung in unserem Shop +++

IV.
Vo Eigeligkeite, Gäzzischtile-n-und chrischtleche Tugete. Der Ludi Bickhard macht wieder einisch öppis Dumms.

Im yfrige Schträbe, sech vom Ordinäre z'underscheide, hei üsi liebe-n-Altvordere vo der Restaurationszyt allerhand Mode-n-und 66 Maniere-n-agnoh, die zuglych graziös und lächerlech gsi sy. Vom klassische-n-Empirekostüme isch d'Frouemode dür verschideni Wandlunge düre-n-uf di abetürlechschte-n-Ufzüg verfalle. D'Chopfbedeckunge sy bald dem türggische Turban, bald der polnische Czapka abgluegt gsi, bald rund, bald viereggig und je länger descht meh mit Bouquets und Fädere, Cordons und Plämple verziert. Di eigetlechi Coiffüre-n-isch zu mene wahre Marterinschtrumänt worde, so chunschtvoll isch si gsi. D'Haar sy z'ringsetum us e Chopf use grisse-n-und i di ungloublechschte-n-Ornamänt vo Züpfe, Lätsche-n-und Boucles ufbyget worde, zwüsche die me Schträhle, Blueme, Chornähri, Bletter und anderi Sache-n-ufgschteckt het. A de Röck hei vo Jahr zu Jahr d'Plissés und Garniture-n-überhand gnoh. Schlanki Häls, Achsle, so abheltig wie-n-es Chilchedach, und schpitzigi Füeßleni hei bsunderbar viel gulte, und drum het me-n-alles agwändet, für sech das Ussähe z'gä. De-n-einte-n-isch es grate, di andere hei sech zu Karrikature-n-usbildet. Zu de-n-erschtere het ds Jetti Lombach ghört. Syni Eltere hei viel uf comme-il-faut gha und hei ihrem Töchterli nid ds gringschte Ghotsch düregla.

Da-n-es halt o ohni alli Restaurationszuetate meh als nume präsentabel isch gsi, so sy d'Beschträbunge vom Elterepaar mit dem beschte-n-Erfolg 67 belohnt worde. Das Meitschi isch i allne Linie graziös gsi, wohlproportioniert und vo früschem Teint. Viel weniger i d'Zyt passet het sy Gmüetsart, vowäge ds Jetti het sech nid chönne verschtelle. Es isch gsi wie-n-e tiefe Brunne, i däm me d'Schteine-n-im Grund e so dütlech gseht, daß me meint, me mög se mit der Hand errecke, trotzdäm si chlaftertief lige. Ds hohle, gchünschtlete Wäse vo der Gsellscheft het ihm kei Befridignng botte. Natürlech het es sech da drüber nie Rächeschaft gä: es het nid gwüßt, warum ihm mängs e so gräßlech längwylig und dumm vorcho isch, a däm so vieli wohl gläbt hei. Aber äbe so wenig hei d'Eltere-n-erchennt, wo's fählt. Me het gmeint, ds Jetti wüssi z'guet, wie hübsch es sygi und es findi halt eifach, me tüej ihm nid schön gnue. Me het ihn's mängisch z'Red gschtellt und ihm d'Lätzge gmacht über sys Wunderlechtue, aber geng het me-n-am lätze Trom zoge, und das Meitschi isch je länger, descht eigeliger worde. Je länger descht meh Lüt hei über ds Jetti afah pülvere-n-und nid am wenigschte di junge Herre. Sys Charme het se vo wytem azoge. Sy si-n-ihm aber nächer cho, so sy ne d'Anforderunge, wo ds Jetti a ihri Konversation gschtellt het, grad uheimelig worde, und schtatt us em lutere Brunne vo ds Jettis Sinnesart z'trinke, hei si nume-n-i mene Wasserschpiegel ihri eigeti Physiognomie erchennt und hei 68 Ryßus gnoh. Das isch halt so, d'Lüt la sech viel liechter zueche bi eim, wo der Usdruck uf ne wohl gfüllte Mage-n-und es läärs Härz dütet, als zu eim, däm es großes Härz voll höchi Gedanke-n-us de dunkelärnschte-n-Ouge luegt.

Wo d'Zyt cho isch, i dere me ds Jetti het sölle-n-i d'Underwysig schicke, isch du däm Töchterli der Irrtum vo syne Lüete z'guet cho. E wysi Vorsähung het de-n-Eltere-n-und Berater d'Hand vor d'Ouge gha, und si hei i ihrem Irrtum müesse blybe, bis gäge-n-ihre Wille Glychs zu Glychem, das heißt ds Jetti zu mene bsunders gedigene-n-Underwysiger, cho isch.

Me het dänkt, jitz müeß me Sorg ha. Villicht daß e rächt e nüechteri und seriosi Underwysig däm eigelige Wäse der Boge gäb und däm Meitschi d'Ouge chönnti uftue über sys exigeante Wäse. Der Pfarrer Schaffter vo der wältsche Chilche het ds sältmal gar zoge, und wenn me-n-ihm vo gwüsser Syte vorgworfe het, er sygi nid ganz bumbefescht gäge d'Dissenter, so isch derfür de ds Wältsche gar schwär i ds Gwicht gfalle, »wo doch für d'Erziehung zum gsellschaftleche Läbe-n-enorm wichtig isch und der Frömmigkeit geng es aschtändigers Chüschtli git«.

Niemer het sech über d'Wahl vom Underwysiger meh gfreut als ds Jetti sälber, und für ihns isch mit der erschte Schtund e glücklechi Zyt abroche. 69 Zur Verwunderung vo syne-n-Eltere-n-isch es albe mit glücksälig lüüchtende-n-Ouge-n-us der Schtadt cho hei z'fahre, voll Bewunderung für e Herr Schaffter. Me isch ihm du o öppe z'Predig gange, und d'Frou Blanche het schier gar mit ihrem Töchterli afah schwärme. Aber bald het si afah gschpüre, daß ds Jetti ihre-n-i religiöse Sache vorchunt, und vo denn a het si weniger läbhafte-n-Ateil gnoh a syne neue, tiefgründige-n-Interesse. Ja, mängisch het ere ds Glöuf vom Jetti afange-n-uf d'Närve gä. Der Herr Oberscht het sech nid ufgregt. D'Froue heige ja eigetlech der Wyl fromm z'sy, het er gmeint, ihne schadi's nüt, und wenn si d'Sach für sich bhalte-n-und nid anderi dermit gange ga längwyle, so chönn me ne nüt derwider ha.

Was me du hingäge nid rächt het welle begryfe-n-und was d'Eltere schtutzig gmacht het, isch der unerwartet Glychmuet gsi, mit däm ds Jetti i sym Underwysigsjahr uf di gsellschaftleche Freude verzichtet het. Me het geng no gmeint, me wärd ihm ds üebleche Verbott vo dene Sache bis zur Admission uf irged e-n-Art müesse verzuckere, vowäge daß es flotts Meitschi, das, wie me ja wohl gwüßt het, trotz allem de junge Herre-n-imponiert het, so mir nüt, dir nüt uf alli Fêtes wärdi verzichte, isch doch chuum dänkbar gsi, um so weniger, als es räßi Zunge gnue gä het, die bhouptet hei, ds Jetti 70 syg es Heimlechseißes und laji syni Verehrer no so gärn Schturm loufe. Item, ds Jetti het nid mux gmacht. Und schtatt, daß me sech über di Willfährigkeit gfreut und d'Sach äbe so natürlech gnoh hätti, wie ds Jetti, isch me drob erchlüpft und het gförchtet, es chönnti dem Meitschi öppis dervo blybe. Sogar der Herr Oberscht isch ob der Wahrnähmung e chly inquiet worde, het doch ds Jetti scho meh als einisch verrate, daß »sys Mäß vo arischtokratischer contenance nid im équilibre mit sym gute Härz gschtande-n-isch, ja daß sy fatali Möntscheliebi glägetlech a ds Uschickleche gschtreift het.«

Im Schpätherbscht het dem Herr Oberscht sy Lächema, für mit dem Drösche besser z'rücke, d'Schallewärcher uf d'Schtör gnoh. Der Herr Oberscht het's ungärn la gscheh; aber er het ygseh, daß me sünsch nid mögti gcho. D'Schloßjuged het sech für di schwarz und wyß gschtreifti Garnison läbhaft interessiert und isch der lieb läng Tag nid vo der Schüüre wäg z'bringe gsi, wo di zwöibeinige Zebra im hälle Schweiß – ei Bige-Bage-Boge-Boschtpapier, zwo Bige-Bage-Boge-Boschtpapier, drei Bige-Bage-Boge-Boschtpapier – dröschet hei, währed der Profoß mit der gladene Doppelflinte di lääre Zwätschgeböum aginet het.

Ds Jettis Brüeder, zwee luschtigi Fägere, hei sech bsunders amüsiert a de sogenannte Gäzzischtile. 71 Das sy Halsyse gsi mit länge Schtile, die vom Äcke bis höch übere Chopf vom Schträfling ufgschtande sy und am abegkrümmte-n-Änd es Glöggli treit hei. Die Yse het me de bösere Zuchthüsler agleit, damit si nid liecht chönne dervo schpringe. Ds Jetti het hingäge nüt zum lache gfunde-n-a dene Gäzzischtile. Es het ei Schallewärcher gseh, dä under sym Halsring blüetet het. Ohni sech lang z'bsinne, isch es zum Profoß gange-n-und het ihm gseit: »Säget, loset! Dä dert het e böse Hals under sym Gäzzischtil.« Der Profoß, e-n-alte Dienete, isch ufgschtande-n-und het schier schlafschturm d'Hand a d'Chappe gleit und gseit »Mademoiselle?«

Da het der Profoß der Zeigfinger uf und seit mit Amtsyfer: »Das wett i nid probiere, Mademoiselle. Es chönnt mer schlächt gah.«

»E bah. Nähmet dir ihm's nume wäg. Es gseht's ja hie niemer. Und wenn am Änd o – das nähm i de uf mi.«

»Nei, nei, wäger nid, absolut nid.« Ds Jetti het nid länger insischtiert; aber ds Beduure mit 72 dem Gfangene het ihn's im Innerschte-n-ufguslet. Es het gwartet, bis di Lüt Fyrabe gmacht hei und dä mit dem gribsete Hals zum Brunne cho isch, und du het es sech zueche gmacht, nid ohni innere Kampf. Scho der ganz Namittag het es sech gseit, da sötti me jitz öppis mache. Hie wär jitz einisch e Glägeheit, sy chrischtlechi Gsinnnng z'zeige. Aber es het nid rächt gwüßt, wie und was. Ganz zaghaft isch es der Verbrächer ga arede, wie-n-ihm's im Ougeblick ds Härz diktiert het: »Tuet's Ech weh?« Es paar schtahlgraui Ouge hei ds Jetti mit dem glyche-n-Usdruck agluegt, dä me-n-öppe-n-unwillkürlech animmt, wenn me-n-i nere wildfrömde Schprach agredt wird.

Dem Jetti isch es vis-à-vis vo däm glattrasierte, gräutschelige Verbrächerchopf rächt uheimelig worde; aber es het di erschti Glägeheit zu mene chrischtleche Zueschpruch nid so gschwind welle prysgä, dütet mit der Hand a sy eigete, wyße Hals und fragt e chly luter als vori: »Öb's Ech weh thüej?«

Uf das hi het sech dem Schallewärcher sys Muul i d'Breiti zoge, und wie der letscht Tropfe-n-us nere lääre Guttere-n-isch es fürecho: »Chly wou.«

73 Der Schallewärcher blybt unbeweglech und seit: »S'wird Ech öppe nid ärscht sy.«

»Wohl es isch mer ärnscht,« seit ds Jetti und lyret mit heimlechem Tschuder der lynig Lumpe, wo-n-es mitgnoh het, ume Hals vom Schallewärcher, ohni syni gwunderige Blicke-n-ufz'fah. Ds Härz het ihm gchlopfet. »Jitz, jitz! Red' jitz!« het's i sym Innere gseit, und mit Hascht het ds Jetti na mene passende Wort gsuecht.

»Gället, Dir heit halt dem liebe Gott nid gfolget? – Sünsch wäret Dir jitz nid da.«

Es widerwärtigs Lache-n-isch über ds Gsicht vom Schallewärcher gfloge. Nüt descht-weniger het ds Jetti vo neuem agsetzt: »Dir müeßet Ech halt ihm ergä. Dir wüsset ja: Jesus nimmt die Sünder an.«

Der Huefschlag vo mene Pfärd het dem Jetti ds Wort abgschnitte, und chuum het es umegluegt, rytet scho der Herr Oberscht Lombach zueche-n-und fragt, währed der Schallewärcher dervo trappet: »Was machsch du da?«

74 Ds Jetti het ohni wyters gwüßt, daß sys Undernäh d'Zueschtimmung vo sym Papa nid wärdi finde. Unwillkürlech het es mit syne schön modellierte-n-Achsle so Verlägeheitsmanöverli gmacht und du gseit: »O dä arm Gügger het e so weh gha am Hals und da ha-n-ig ihm e Lumpe zum umbinde gä.« Het es scho da nid gwagt, z'säge, daß es höchscht eigehändig der Schallewärcher verbunde heigi, so isch es vo der schlichte Wahrheit no wyter abtribe worde dur d' Frag vom Herr Oberscht: Wäm? Däm Zuchthüsler?

Dem Jetti syni dunkelbruune-n-Ouge hei sech usgwytet zur schtumme Frag: »Warum hätti nid sölle?« Es het öppis a syne Händ ume gniffelet und isch hinderem Roß vo sym Papa här gäge ds Schloß gange. Mit mene möhrige Mäuggerli isch es a Pfoschte vo der Hustüre glähnt blibe, währed der Herr Oberscht abgschtige-n-isch und ds Pfärd dem Chnächt übergä het. Im Grund het dem Papa d'Barmhärzigkeit vom Jetti gfalle. Aber syni us df gsellschaftleche Läbe grichtete-n-Erziehungsprinzip hei ihm verbotte, das la z'merke. Wider sy Gwohnheit isch er am Jetti vorby gange, ohni's a sech z' zieh, und i der höche-n-Ygangshalle het er obem Abschtreife vo syne grobe Rythändsche halb ergerlech gseit: »Das macht me nid. I wott das nid ha.«

75 »Das isch glych. Es schickt sech nid, und i wott's nid.« Mit dene Worte-n-isch der Herr Oberscht im dunkle Gang verschwunde.

Ds Jetti isch e-n-Ougeblick unbeweglech im Vestibüle blybe schtah. Znm erschte mal het es sech e chly – eigetlech über Gebühr – Märtyrerin gschpürt und het drob mit der Flüchtigkeit vo mene Näbelschtreifli ds unagnähm beschämende Gfüehl vo syr Unufrichtigkeit vergässe. Mit anmuetiger Majeschtät het es sy Trotzchopf i ds Gartehüsi usetreit, ne dert uf syni schlanke-n-Ellböge gschtellt und mit troumhaft ufgrissene-n-Ouge-n-über d'Aare wäg gschtuunet. Wie Brieftube sy syni Gedanke-n-under de wuchtig usgschpreitete-n-Escht vo de-n-alte Cheschteneböum wäggfloge, übere Brämgarte, i d'Schtadt, zum Herr Pfarrer Schaffter. Däm hätt es jitz sy Chopf möge-n-a d'Bruscht lege.

So het es nid gmerkt, daß d'Mama mit majeschtätischem Schritt über d'Terrasse cho isch. Und dür ihri Frag: »Qu'est-ce que tu as?« unagnähm ufgschreckt, antwortet's mit mene töubbelige Ranggle.

Jitz mueß me wüsse, daß ds Jetti sech nie gärn vo syr Mama het über inneri Aglägeheite la interpelliere-n-und am allerwenigschte-n-i religiöse Sache, will es bi ihre nid ds rächte Verschtändnis het 76 gmeint z'finde. Scho di bloßi Nächi vo der Mama het ihn's i däm Ougeblick ufgregt, und drum etfahrt ihm di deschpäktierlechi Antwort:

»Ça ne vous reg . . . .« Der Räschte frylech isch ihm im Chlupf über sy eigeti Unartigkeit erschtickt. Aber, was het das ghulfe? D'Houptsach isch use gsi, und i der momentane Trotzverfassung isch es Zrücknäh und Abbitte-n-unmüglech gsi.

Fatalerwys isch di Situation o der Mama Blanche unlösbar vorcho, so daß sech ihri Majeschtät bi mene Haar i ne gar nid restaurationswürdigi Tätlechkeit ufglöst hätti. Mit knapper Not het si sech ebha, derfür aber dem Jetti abeputzt, wie no nie, und ihn's i sy Schtube gschickt. Dert isch es i nere böse Verfassung acho.

Vo Reui über sy Ungezogeheit kei Schpur. Descht meh trotzigi Vorsätz, sy chrischtlechi Läbesanschouung, ohni alli Rücksicht uf d'Eltere z'bhoupte-n-und derna z'läbe. Das isch einschtwyle ds Resultat vom Tag gsi. Jungi Chrischte sy geng Eklektiker. Si verschieße sech i einzelni Programmpunkte vom Evangelium und wei i dene-n-uf Uchöschte vo de-n-andere, villicht z'allerinächschtligende, glänze. Si grate liecht i quälendi Halbheit. E rächti Harmonie und öppis nach zueche Ganzes erschtryttet me gwöhnlech erscht mit de graue Haare.

77 So isch das guete Jetti halt o hüscht und hott gfahre, und uf d'Uschehrete wäge syne Samariterdienschte sy no vieli anderi cho. Je meh es i der Schuel vom Herr Schaffter vorwärts cho isch, descht empfindlecher isch es worde gäge jedi abchüehlendi Bemerkung vo syne Lüte-n-und no meh gäge Schticheleie, wie se grad der Oberscht im Bruuch gha het. Wenn er sys Töchterli bi guetem Luun a sech zoge-n-und ihn's gfragt het: »Und was mache dyni Zebra?« so het's nid welle Gschpaß verschtah, sondere-n-afah duble-n-und ds Duureli mache. Under dene-n-Umschtände het neue niemer welle ha, daß das Underwysigsjahr vo großem Säge sygi. Di Verwandte hei gfunde, i däm Rychebach syg no nie so viel gchäret worde wie das sälb Jahr. Im Schtille-n-und Verschteckte-n-aber het juscht under allem däm üssere Kampf öppis Großes i ds Jettis Härz Wurzle gschlage. Mit allem Necke-n-und Chaltwasser-Aschütte het me di Wurzle tiefer und tiefer ynetribe, und dermit het ds Jetti scho früech sälbschtändigs Wäse-n-übercho. Es het nah-ti-nah d'Schticheleje besser möge-n-erlyde-n-und isch ändlech sogar im Schtand gsi, se mit nere rüejige-n-Antwort heiz'wyse.

Ds Jahr druuf – d'Admission isch übere gsi – het's einisch i der Gäged vo Heihuse brönnt, und me het gseit, es sygi vo mene-n-öfters gschtrafte Vagant azündtet worde. Da isch es du der Herr 78 Oberscht acho, wieder einisch sy Tochter z'necke. »Ähä, Jetti,« het's gheisse, »das git wieder eine für i d'Pänsion am Zwingelhof. Du chasch ne de ga tröschte.«

»Tant pis,« lachet ds Jetti, »villicht wär er nid derthi cho, wenn er vorhär meh mit üsereim hätti chönne verchehre.«

»He nu so de – tu promets,« het der Herr Oberscht gmeint, und dermit isch d'Sach zwüsche Papa und Tochter abta gsi, und me het nid dänkt, daß si de no ganz ghörig wärdi z'rede gä.

Der Ludi Bickhard isch a mene schöne Tag im Ougschte, wo alles schträng am ärnte gsi isch, mit nere wohl verwahrete Fracht vo Neueburg härcho. Me het se extra ihm als a mene-n-unzwyfelhaft zueverläßige Ma avertrouet gha. Wo-n-er z'Meichilche-n-ygfahre-n-isch, het sech im ganze Dorf nüt meh grüehrt, als die hässigere Hünd. Di mächtige Schtroudecher hei di ygheimseti Frucht und drunder, i fyschtere Schtube-n-und Gade, di müede Burelüt wie mit schwarze Säcke zuedeckt. Roß und Chüe sy i de Schtälle muusschtill gläge, da gseht der Ludi vom Bock us hinder der länggschtreckte Silhouette vom Heihusewald e rote Schyn ufgah. Es isch nid Zyt gsi füre Mondufgang, und bald isch es dem Poschtiljon chalt übere Rügge-n-ufgramslet: das isch e 79 Brunscht. Breiter und höcher isch d'Röti ufgange, und der Ludi isch i Gusel cho. Di Schwygsamkeit vom Dorf het ne-n-use gforderet. Er nimmt sys Poschthorn und blaset, daß d'Schwarte chrache. No einisch und no einisch setzt er a. D'Röti het d' Wulke-n-i glüjigi Suffite verwandlet, und himmelhöch isch d'Funkegarbe-n-us de schwarze Tanneschpitze-n-ufgschtige. Aber d'Bure hei gschlafe.

Der Ludi isch vor em »Bäre« vorgfahre, wo-n-er gar wohl bekannt gsi isch. Er schpringt ab, chlopfet mit dem umg'chehrte Geiselschtäcke-n-a d'Hustüre-n-und brüelet, wie-n-er sit Polotzk nie meh het brüelet gha: »Fürio! – Fürio!« Da geit überobe-n-es Fänschter uf, und e Froueschtimm fragt:

Schier glychzytig chunt vo der andere Syte här e Ma i Holzböde cho z'schlarpe-n-und leit i allem Loufe no d'Chutte-n-a. Er blybt schtah, luegt und seit ändlech:

»E du myn Gott! Das isch bi ds Goschtelis. Gschwing, gschwing fahrit, Hannes.« Si schpringt um ds Hus ume, chlopfet d'Lüt füre-n-und kommandiert und hüschteret.

»Go lüte! Go lüte, Chrigu!« – Fürio! Roß! – Wär git Roß! – Wo isch es?« So ghört me jitz meh und meh Schtimme, und eis nam andere schnaagget vo de Loube-n-abe-n-und us de Chuchene füre. Zwüsche de Schräckesrüef ghört me langsameri: »Wie isch ächt jitz das agange?« »Ui, luegit, luegit! Das isch i de Garbe.«

Es isch scho-n-e-n-ordlechi Kuppele Lüt binenandere gschtande. Alli hei i d'Röti gluegt, so daß me d'Gsichter erchennt het. D'Zahl het sech no um öppis vermehrt, wo jitz d'Glogge vom Chilchsturm mit eigenartige-n-Underbrächunge-n-i di wyti, schtilli Nachtlandschaft use gället und vo Chirchlindech här e wimmmerigi Antwort übercho hei.

»Me mangleti z'fahre« het's gheisse. D'Manne hei alli enandere-n-agluegt; aber keine het's dem andere dörfe zuemuete, syni Roß härz'gä. Ändlech seit der Gmeindspräsident zu eim: »Du chönntisch sauft, Ueli.«

»Ja däich wou däich! Wo-n-i afe zwöitusig Garbe-n-yhegfüehrt ha. Da cha e niedere so guet wie-n-i.«

Uf das abe het me-n-undereinisch der füürig Widerschyn uf der Rüggsyte vo verschidene Bure 81 gseh. Und ds Hüüfli het abgnoh. I de nächschte Hüser sy sogar d'Liechter, eis um ds andere, erlösche-n-und d'Hustüre zuegfalle.

»– He ja, dä söu fahre, die mü's scho no verlyde, selig bravi Roß. Wenn i selig hätt, i füehr mi tüüri, so wyt as me wett.« So hei sech jitz d'Lüt ume Ludi ume la vernäh. Dä guet Ludi het scho lang mit sech g'kämpft und sech schier nid möge gmeischtere.

»I cha di Fuehr da nid la schtah,« wehrt er ab. Aber d'Bure sy a-ne-n-anderi Schprach gwahnet gsi. Si hei dänkt, wenn's ihm ärnscht wär, so wär der Ludi scho lang gäge Bärn zue gfahre. Alles het ihm zuegredt, är söll syni Roß gä, di Poschtherre wärde-n-öppe wohl nid cho luege, wo-n-er blybi. Wo du volländs d'Bärewirti dryfahrt und seit: »Schpann du nume-n-ab, i will der scho zum Wage luege, du bisch ja grad danide. Lue, mer schtoße ne de da i ds Tenn yhe, da cha's ihm emel nüt gä,« da het's der Ludi nümme bha. »Wo heit der d'Schprütze?« fragt er, und dermit isch er verlore 82 gsi. Der ganz Huufe-n-isch zum Schprützehüsi grochlet, natürlech ohni Schlüssel. No einisch het d'Bärewirti z'Hülf müesse.

»Schpring e chly, du chätzers Schlarppi!« het si dem Gmeindspräsident gseit, wo-n-er isch ga der Schlüssel sueche. Daheim isch ihm du no sy Frou agfahre: »A bah Dräck! Was brauche die jitz z'fahre? S'isch ja z'Bode bis si chöme.« »Jitz mueß gfahre sy!« brüelet er, »un i wott's, enangerena!« Er nimmt der Schlüssel und trappet dervo. Da fahrt sy Frou uf: »Haut, haut. Da wott i derby sy,« und schpringt ihm nache. Aber es het ere nüt g'nützt. Ihri Hanfbräche, wo si im Schprützehüsi het versorget gha, will's ere dert chumlecher gsi isch, sy scho drunder und drüber uf der Schtraß gläge, und d'Dorfjuged isch ds huufeswys uf di chlyni, füärrot agschtricheni Füürschprütze-n-ufgchlätteret, so daß si schier drunder zsamegchruttet isch. Der Ludi isch uf em Zuederhandschümmel g'sässe, und währeddäm d'Gmeindspräsidenti uf d'Bärewirti losgfahre-n-isch: »So, Liseli, i ha's wou däicht, du sygisch aber derhinger mit dyr Dängelilafere . . . .« isch di hülfstürschtigi Fuehr dervogrumplet. Es isch es Luege gsi zum Förchte, was di rot übergossene Schümmle hinder sech här zoge hei, e Trübel vo Chöpf, Arme, Buggle-n-und Bei, aghänkt a Schtäcke vo der vergitterete Rondälle, dere-n-Uschligschtumpe-n-es 83 zitterigs Irrliecht unterhalte het. Wie d'Arme vo mene-n-Unghüür het der Balancier di vorderi Gable-n-us em Knäuel füregschtreckt.

Öppe halbwägs sy si a mene Ryter begägnet. Si hei gmeint, es syg e Füürryter, wo well cho Hülf reiche. Aber bald het di eleganti Silhouette ne verrate, daß es öpper anders sy müeß. Der Ludi het unwillkürlech ds Gsicht vo der Brunscht abgchehrt, bis di rätselhafti Figur vorby galoppiert gsi isch. Er het ds Gfüehl gha, es syg öppis nid Guets i der Luft. Aber für e-n-Ougeblick het d'Brunscht sy Hülf gforderet, und alles isch im Rolle gsi, öb er hätti welle-n-oder nid. Si sy vo der Schtraß ab, dem Wald zuegfahre. Di ganzi Luft het brändtelet und scho het me's hinder de Tanne ghöre schprätzle-n-und chnattere. Ds Füür het afah blände, und me het dem Inschtinkt vo de Roß ds Finde vom Wäg dür d'Waldfyschteri müesse-n-überla. Da lugget der Wald und uf eismal schteit ds Unglück i syr wundervolle Majeschtät vor ne-n-i der Blütti, es gwaltigs Burehus im volle Brand. Es riesehafts Schparrewärk het sech wie-n-e glüjigi Chräze-n-über ds Ganze-n-ufgreckt, und di Tuused und aber Tuused Flamme hei sech vereiniget zu der Füürsüüle, die, vom breite Funkeräge begleitet, dür schwarz ufballeti Rouchwulke gschloffe-n-und zum Nachthimmel ufgloderet isch. Und es tuusedfachs Schprätzle, 84 Chräschle, Chrache-n-und Rumple het es höllisches Konzärt derzue abgä.

Üsi Manne hei aber kei Zyt zum Schtuune gha. Öb's no öppis nützi oder nid, het im Bann vo der furchtbare-n-Erschynung niemer gfragt, und unbsinnet het me Hand agleit. Rächt flingg hei si d'Schprütze-n-am Bach zwäg gschtellt und ihri Schlüüch agschrubt. Aber jitz het's gulte, d'Ufgabe z'verteile, was nid so glatt gange-n-isch, will eigetlech niemer het gha z'befähle. Niemer het welle-n-Eimer recke, niemer pumpe. Derfür isch e ganzi Kuppele mit dem Wändrohr dem Hus zuegschprunge, wo's em schönschte brunne het. Bekanntlech macht aber e Brunscht warm, und drum isch me-n-a mene-n-Ort blybe schtah, wo me's no het möge-n-erlyde. Drei, vier mitenandere hei welle ds Rohr füehre. »La mi!«, het's gheisse. »Nüt da! I bi z'erscht da gsi.« Der gröbscht het's gwunne-n-und sech i d'Position ta. Aber da hei di andere grad afah rate-n-und befähle. »Uf d'Egge ha!« het eine gmeint. E-n-andere het gmeint: »Dert yhe! Unger yhe!« E dritte het »obe-n-yhe« welle. Und eine vo Ortschwabe het gseit: »Heit Sorg, ds Sparrewärch chönnt si de bau uberlege.«

Mittlerwyle hei sech doch du di Guetmüetigere-n-a di weniger dankbari Arbeit vom Wasserschöpfe-n-und Pumpe gmacht.

»Meichilche Wasser! – Meichilche Wasser!« – het der Rohrfüehrer brüelet. Aber es isch nüt cho.

»Es chunt. Es chunt ja wie ds Bolisdonner!« het's us em fyschtere Fäld g'antwortet.

Ds Wändrohr het afah chlepfe-n-und chnattere, wie-n-es Rottefüür. Aber es isch nüt cho als Luft-blattere-n-und albeneinisch e halbe Schluck Wasser.

»Es söu eine ga luege. Si het fautschi Luft«, het der Rohrfüehrer befohle. Aber a der Schprütze hinde het's gheisse: »Mer zieh ja so schträng mer möj.«

Ändlech etdeckt me ds Hindernis i der Gschtalt vom Lättfuhre-Köbel, wo mit beidne Holzböde-n-uf em Schluuch schteit, z'nächscht bi der Schprütze, und Füür schlat, für d'Pfyfe-n-az'zündte. Sobald me dä het fürers gmüpft gha, isch es du cho z'schieße-n-und i höchem Boge – si hei no e halbe Schueh höcher möge-n-als die vo Uettlige – i dampfende Heuschtock gfloge.

So wyt wär jitz d'Sach im Gang gsi. Da chunt plötzlech vom Fäld här es wüetigs Gschrei: »Heit se! Heit se! – d'Mohre! – Si wott ume dry! Heit se!« Und richtig chunt ventre-à-terre e großi Sou derhär, verfolget vo mene wahre Landschturm. Mit Geischtesgägewart het me ds Wändrohr gchehrt und dermit der wilde, verwägene Jagd chönne-n-e-n-anderi Richtung gä. Us em Gschtüchel use-n-isch frylech di Hülf mit dem Zueruef quittiert worde: »Schprützet lieber i ds Füür, dir Löhle!«

86 Mit Yfer het me sech vo neuem a ds Lösche gmacht. Aber unufhaltsam isch der Flammeschtrom us em glüjige Gripp ufgfahre, bis sech plötzlech ds Schparrewärk, uf der Firscht längschtes verbrönnt, ufrichtet, für under em warnende Gschrei vo allne Zueschouer sech mit dumpfem Chrache-n-und Rumple z'überschla. Jitz erscht het me sech nächer zueche gwagt, für der Trümmerhuufe ga z'bschütte. Es isch nah-ti-nah schtiller worde, und di abnähmende Füürsüüle hei sech geng meh trennt und sech im ufschtygende Qualm verschloffe.

Der Ludi Bickhard het sech uf em Brandplatz nid lang versuumt. Sobald er d'Schprütze vo Meichilche het zueche gfüehrt gha, isch er wieder ufgsässe-n-und zum »Bäre« z'rückgritte, für sy Fracht ga z'reiche.

Toteschtill und fyschter isch ds Dorf da gläge. Hätti nid der Mond, wo jitz gälblech über em Hohgant gschtande-n-isch, e schpärleche Schyn uf d'Schtraße gworfe, so hätti der Poschtiljon chuum sy Wage-n-umegfunde, dä keineswägs i mene Tenn, sondere bloß underem Vorschärme vom »Bäre« gschtande-n-isch. Kei Möntsch het sech zeigt. Vergäbe het der Ludi di fyschtere Fänschter vom »Bäre«, die me zwar ob de viele Geranium und andere Bluemeschtöckli chuum gseh het, mit vorwurfsvolle Blicke gmuschteret. »So«, het er dänkt, »si sy doch alle 87 glych; i hätt's aber nid gloubt«. Er isch sech nid rächt klar gsi, warum; aber daß grad d'Bärewirti, vor Jahre sy liebschti Schülerin z'Ittige – Dir bsinnet ech doch no a ds Schärme-Müllers Liseli, wo i der »Schlacht vo Trafalgar« so übel wägcho isch? – nid Wort ghalte het, das het ne g'ergeret und het ne geng vo neuem wieder beschäftiget. Mißmuetig het er syni Schümmle vorgschpannet, isch ume Wage-n-ume gange-n-und het gluegt, öb d'Blache niene glöst worde sygi. Da – was isch das? – ghört er e Huefschlag hinderem Wage. Heiß und chalt isch es dem Ludi dür March und Bei gfahre. Plötzlech underscheidet er im Fyschtere vo der Dorfgaß, öppe zwänzig Schritt hinderem Wage, e Ryter. Isch es ächt der glych, wo si uf der Fahrt zur Brunscht begägnet hei? Der Ludi het's vermuetet. Aber für ne z'erchenne, isch es z'fyschter gsi. D'Röti isch zu mene näbelhafte Schyn erbleichet gsi und der Mondschyn isch vo de mattsilberige Schindeldecher ufgfange worde. »Isch es eine, wo um my Fracht weiß? – Warum hei si mer se so bsunders anempfohle?« so het sech der Ludi gfragt. Da är sälber nid gwüßt het, was er under syr Blache-n-i schwäre, chlyne Chischte gfüehrt het, isch ihm di ganzi Sach furchtbar uheimelig vorcho. Wyter het er sech gfragt, ob er ächt Gäld glade heig, öb's um ne-n-Überfall z'tüe sygi. Es wär villicht sicherer gsi, 88 im Dors z'blybe-n-und der Tag abz'warte, da-n-er ja kei anderi Waffe by sech gha het als sy Geiselschtäcke. Vor allem aber het der Ludi ds Gfüehl gha, er dörf dem uheimelige Beobachter sy Uschlüssigkeit nid verrate. »I Gotts Name«, het er halblut gseit, »i wage's; es ma de gä, was es will, so ha-n-i de doch my Pflicht ta«. Er isch uf e Bock gschtige-n-und isch mit mene letschte Blick uf d'Fänschter vom »Bäre«-n-abgfahre. Öppe-n-e Schybeschutz vor em Dorf usse luegt der Ludi z'rück, zieht e chly ds Leitseil a, und richtig ghört er der Ryter hinder sech här cho. Wie gärn hätt er ne vor gla! Aber sobald der Ludi langsamer gfahre-n-isch, isch der Verfolger o z'rückblibe. Isch der Ludi abgschprunge, für der Radschueh under z'lege, so isch der Ryter blybe schtah. I der Hascht vo de Gedanke-n-isch jitz dem Ludi alli Ougeblick öppis i Sinn cho vo politische-n-Üsserunge, die-n-er i de letschte Wuche ghört, aber wyters nid g'achtet het. Mängs het jitz i syne-n-Ouge plötzlech Bedütung übercho, und geng sicherer isch es ihm worde, daß öppis im Gang sygi, däm är mit syr Fracht diene müeßi. Er hätti nid e-n-alti Chriegsgurgle müeße sy, hätt' ihm nid sölle-n-i Sinn cho, daß i Chischtleni vo däm Gwicht und der Größi chönnti Munition sy. Gäld hätti me doch chuum e so gschickt. Uf em Brüggfäld het sech der Huefschlag vom Verfolger 89 verlore. Aber bald nachhär het der Ludi gmerkt, daß zwee Fueßgänger im Schatte vo de-n-Alleeböum sy Wage begleite. Die sy o hinder ihm här dür ds Aarbärgertor yne cho, und er het se-n-o a der Brunngaß gseh schtah, hinder mene Loubepfyler, nadäm er Roß und Wage het versorget gha. Vom Münschterturm het's drü gschlage, und der Mond het d'Consigne der Tagheiteri übergä.

Der ander Tag isch der Ludi Bickhard i d'Poschtremise cho, wo juscht grad der Holzer-Bänzli und e-n-andere-n-Agschtellte sech under der Ufsicht vom Poschtmeischter dra gmacht hei, di Chischtli uf mene Handwägeli i Erlacherhof übere z'füehre. Zu syr Verwundernng findt er ganz harmlosi Ufschrifte drusse. Uf eim het's gheisse: Décorations pour la chambre de Madame, uf mene-n-andere Salle à manger, uf mene dritte Candélabres pour le grand salon usw. Der Ludi het sech gseit, daß syg ihm doch wieder e neue Bewis derfür, daß me z'Nacht gärn Sache-n-errati, wo nid syge. Am Änd heig er sech o nume-n-ybildet, dä Ryter tüj ne verfolge.

Es sy öppe-n-acht Tag verschtriche gsi sit dene-n-Ereignisse, da sitzt der Karludi a mene schöne Vormittag im »Boumgarte«-n-underem pente-à-l'air vorem Hus a mene grüen agschtrichene Gartetisch 90 und schrybt, was ihm der Herr Schultheiß diktiert. Sit syr Pariser-Reis isch der Karludi als Volontär öfters vom Schultheiß verwändet worde. Der Herr Fischer isch juscht a mene-n-Abschnitt gsi, wo's ihm uf ne peinlech gnaui Redaktion acho isch. Er het mit syr große, vielsägende Hand d'pente-à-1'air-Schtange-n-umfasset und, e chly füre boge, mit sinnende Blicke-n-i nes Dalia-Grup yne gluegt, währed der Karludi mit der Gänsfädere der Fluum under syr Nase gschtrychlet und uf d'Furtsetzung vom Diktat passet het. Da geit zimlech zaghaft der Chlopfer a der Hustüre. Aber di resonierende Schleg hei der Schultheiß scho möge schtöre, so daß er halb uwirsch zrückluegt. Der Chammerdiener chunt und mäldet: »D'Jumpfer Henriette Lombach begährt zum Herr Schultheiß.«

»I ha nere scho gseit, der Herr Schultheiß epfaji nid; aber si wott absolut mit dem Herr rede.«

Der Herr Fischer het der Chopf gschüttlet ob däm kategorische Verlange-n-und isch im Husgang verschwunde. Der Sekretär het sech natürlech läbhaft für di Audienz vo sym Gotteli interessiert. Er isch grad under de-n-offene Salonfänschter uf mene länge Gartebank gsässe-n-und het sech muusschtill under der Simse-n-a d'Muure glähnt, für z'lose, 91 was da inne gangi. Er het ghört, wie der Schultheiß mit vätterlecher Galanterie sy Nièce het uf nes Ruehbett gnötiget und wie-n-er nere güetig ghulfe het, di yleitende, vor Emotion halberschtickte Sätz fürez'borze. Erscht na nes paar Minute, die sogar dem Götti under der Simse schier äng gmacht hei, isch ds Jetti sowyt zu Schtimm und Ton cho, daß me vor em Fänschter der Zsämehang het chönne finde. Es het nah-ti-nah geng luter und wärmer g'redt, und der Schultheiß het's niene-n-underbroche.

»I cha-n-Echs nume säge, Unggle«, so het me ds Jetti ghört peroriere, »es hätt eim chönne ds Härz z'underobe tue, wenn me ne ghört het.«

»Es isch doch sünscht e treue-n-und e gwüssehafte Möntsch. Wenn er's jitz no us Liechtsinn gmacht hätti oder i nes Wirtshus wär ga sitze. Aber er het's ja guet gmeint. Er het ds Gfüehl gha, er müessi ga hälfe. Und da-n-er ja, schynt's, der einzig Möntsch isch gsi, däm ds Härz uf em rächte Fläcke gschlage het, wär's eifach nid rächt gsi, wenn er nid gange wär. I der Bibel schteit, e guete Hirt tüej nünenünzig Schaf alleini la, für nes einzigs verirrts ga z'sueche. Wie viel ender isch es de erloubt, meh oder weniger wärtloses Guet la z'schtah, für dahi z'Hülf z'schpringe, wo villicht Möntsche-n-i der 92 gröschte Läbesgfahr sy! Di Bure sötti me i d'Chesi tue, wo nidemal ihri Roß hei welle härgä, für mit der Füürschprütze z'fahre. Wär hätti o dä Grümpel welle schtäle? Uad i wett no nüt säge, wenn würklech öppis verlore gange wär. Aber er het ja alles ga Bärn bracht. Uad jitz tuet me dä arm Möntsch zum Lohn vo syr edle Tat uf d'Gaß. Es isch doch gwüß nid rächt. Findet Dir jitz nid sälber o, das sygi e Grusamkeit?«

»Het der Herr Fürschpräch sünscht no öppis vorz'bringe?« seit der Herr Schnltheiß.

»Ja, ja, das merke-n-i. Aber dä Yfer wär a nere bessere Sach würdig. Lue, mys liebe Jetti, es isch alles rächt, was du seisch; aber du vergissisch eis: Wäre Roß und Fracht ds Eigetum vom Bickhard gsi, so wär's unzwyfelhaft sy Chrischtepflicht gsi, z'tue, was er gmacht het. Aber avertrouts Guet – und wär es o wärtloses Guet gsi – darf me nie im Schtich la, am allerwenigschte, wenn me's i-n-amtlecher Schtellung z'verwahre het. Da git's e kei Usnahm, und mer chönne se o hie nid mache; denn was dem einte rächt, isch dem andere billig. Der Bickhard isch alt gnue, für z'wüsse, was es uf sech het mit avertroutem Guet. Und me het ihm's no bsunders anempfohle gha. Aber dä guet Ma isch halt schynt's vo je här geng ds Opfer vo syne dumme-n-Yfälle gsi.«

93 »Es isch aber doch truurig, wenn me däwäg um sys Brot chunt,« erwideret ds Jetti.

»Ja, pärse. Ds fatalschte-n-isch, wenn me trotz aller Erfahrung dür di eigete Fähler um sys Brot chunt, aber das isch der Wält Lons. Da darf me de nid no ds Gmeinwohl ga uf ds Schpil setze. Wenn i na mym Härz dörfti urteile, so wett i der erscht sy, wo Pardon git. Aber wäm ds Gmeinwohl i d'Hand gleit isch, mueß i-n-Egi ha.«

»Bi der Poscht chönne mer ne nümme bruuche. Aber mer wei luege, wie-n-ihm öppe sünsch z'hälfe-n-isch. I will de mit dem Papa no drüber rede.«

Der wyter Verlouf vom Gschpräch het sech verlore, und bald druuf isch der Schultheiß wieder use cho. Er het glachet und gseit: »Hinder däm Meitschi schteckt öppis.«

Der Karludi het sech nid chönne-n-ebha, sym Schtolz Usdruck z'gä mit de Worte: »Es isch de no mys Gotteli.« – »So? – Ja, richtig, i bsinne mi no. I felicitiere-n-Ech.« Dermit het der Herr Fischer das Intermezzo gschlosse. 94

Rudolf von Tavel

Götti und Gotteli

Inhalt

IV. Vo Eigeligkeite, Gäzzischtile-n-und chrischtleche Tugete. Der Ludi Bickhard macht wieder einisch öppis Dumms.

IV.
Vo Eigeligkeite, Gäzzischtile-n-und chrischtleche Tugete. Der Ludi Bickhard macht wieder einisch öppis Dumms.